"Beniowski" - Juliusza Słowackiego jako poemat dygresyjny.

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POEMATU:

krytyka twórczości Słowackiego
intrygi przeciwników
ośmieszające recenzje: trzy poematy > odpowiedź: Balladyna Anhellim
ośmieszanie utworów, które jeszcze się nie ukazały
uczta u Januszkiewicza

- improwizacja na cześć Mickiewicza - hołd ale nie poniżanie się
- improwizacja Mickiewicza

"Wiedzcie, że dla poety jedna tylko droga,
W sercu szukać natchnienia i dążyć do Boga."

krytyczna uwaga o intelektualnym charakterze poezji Słowackiego i jego tendencjach do analitycznego i krytycznego przedstawiania obrazów rzeczywistości > idea braku miłości nastąpiła zgoda między poetami - czego nie mogli znieść przeciwnicy Słowackiego

- intrygi + "Improwizatorowie" - Januszkiewicz *

fałszywy przebieg treść obu improwizacji

"Adam odpowiedział Juliuszowi wyrzucał mu jego grzechy poetyckie. Oświadczył wręcz, że nie jest on poetą. Tłumaczył co go zgubiło. Nie jesteś poetą - mówił - bo nie masz wiary i miłości"

Słowacki oburzony i rozgoryczony zaczął niesłusznie podejrzewać, że ogłoszenie tego artykułu odbyło się nie bez wiedzy i aprobaty Mickiewicza (pojedynek - nie);

odpowiedź - część poematu "Beniowski" - poemat DYGRESYJNY :atak jezuitów : i innych przeciwników

przerabia V pieśni dygresja skierowana przeciwko Mickiewiczowi - aluzja do wypadków uczty;

1841 rok poemat ukazuje się w druku

akcenty polemiczne w stosunku do osobistych wrogów

treść sięga o wiele głębiej - sprawy polityczne - postawa wobec tego co dzieje się w kraju i na emigracji

partie epickie i dygresyjne to tren polemiki politycznej i artystycznej - walka o rolę wieszcza

AKCJA
obraz konfederacji barskiej w czasie walk z wojskiem rosyjskim i powstańcami ukraińskimi;

BOHATER
proety szlachcic B., który po stracie majątku przystąpił do konfederacji

dalsze pieśni, piosane w latach 1841-46 - dzieje B. - wysłannika na Krym do chana tatarskiego TEMAT

konfederacja barska - przyciągał ówczesnych pisarzy Grabowski, Rzewuski - oświetlanie z pozycji zdecydowanie wstecznych konfederaci - reprezentanci najwyższego patriotyzmu - zbuntowanych przeciw nadużyciom szlachty, chłopów ukraińskich - zbrodniczych morderców; Słowacki - przeciwstawia się gloryfikatorom szlachty - nie ukazał rzeczywistego obrazu - źródła hist. na to nie pozwalały - rewizja poglądów - sławił bohaterstwo konfederatów - ale nie przemilczał jednak i niektórych ciemnych stron tej walki - potępiał okrutne rzezie dokonywane przez wzburzonych chłopów ukraińskich - nie przemilczał, że ich powstanie (kaliszczyzna) wywołane zostało nadużyciami magnatów polskich typu LAdawskiego, Dzieduszyckiego - krytyka kierownictwa konfederacji -magn. LIST DO KS> MARKA PIEŚŃ IV "[...

] niech was powystrzela Moskal i diabeł, że się tak kłócicie I zostawcie Bar Moskali pastwą; I choć szlachetne imiona nosicie, Jest z was ohyda boska i plugastwa."

Na tym tle historycznym występuje B. - nowy typ bohatera poezji Słowackiego;

BOHATER
zubożały szlachcic
niezbyt wykształcony
niezbyt obyty towarzysko
pozbawiony cech wyróżniających go spośród ówczesnej szlachty nie ma nic wspólnego z dawnymi bohaterami S. - Kordianem - Balladyna - Anhellia
stosując w poemacie metodę ironii S. wyraża żartobliwie zdumienie, że taki prosty szlachcic może być bohaterem jego poematu [wpisy]

METODA

- poetycka - "ariostyczna" (Arios, poeta wł. z XVI w. - "Orland szalony")
- żartobliwe, przeskakiwanie z tematu na temat
- zmienność nastroju
- mieszanie rzeczy poważnych z lekko drwiącym stosunkiem do świata, do siebie samego, do swego dzieła, nawet do czytelnika
- występuje też w dygrsjach > zdumiewających bogactwem tematycznym i zmiennością nastroju

DYGRESJE

walka polemiczna z przeciwnikami ideologicznymi, artystycznymi, osobistymi - w imię prawdziwego postępu "Jednak wierzę Że ludy płyną jak łańcuch żurawii W postęp."

krytyka stronnictwa emigracyjnego - czartoryszczyków = burżuazyjnych demokratów - wstecznictwo, monarchia = oportunizm, obawa przed rewolucją ludową

rozminięcie się z dążeniami narodu

PIEŚŃ V CREDO POLITYCZNE SŁOWACKIEGO (w. 405...)

najostrzej został zaatakowany obóz "Młodej Polski" - zgraja "jezuitów" - najbardziej reakcyjne tendencje w polityce - najbardziej podłe metody walki z wrogami [wypisy]

ARCYDZIEŁO - DYGRESJA

polemiki i walki polityczne > końcowa dygresja z pieśni V zwrócona przeciw Mickiewiczowi

aluzje do uczty, improwizacji
atak od strony różnicy w poglądach polit (stanowisko w duchu zgody z caratem)
(wiązanie spraw pol. z Watykanem)"jezuici" nie M.
nie był to małostkowy spór natury osobistej
przeciwnie > podkreślił uznanie dla Mickiewicza

"Bądź zdrów! - a tak się żegnają nie wrogi,
Lecz dwa na słońcach przeciwnych - Bogi."

uznanie - pieśń VIII - dygresja poświęcona arcydziełu - "Pan Tadeusz"

REASUMUJAC - DLACZEGO "BENIOWSKI" JEST POEMATEM DYGRESYJNYM ?

najprościej - dlatego, że dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś akcji, główni bohaterowie (taka jest zasada konstrukcyjna p. dygr.);
fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczania dygresji (pobocznych, nie związanych z treścią wstawek odautorskich)
dygresje dotyczą z reguły współczesności autora
są polemiką z wrogami
refleksją na tematy polityczne lub literackie
dygresje "Beniowskiego" - własnej twórczości, sposobach pisania utworu

- stosunkach na emigracji
- przeciwko Mickiewiczowi
- ośmieszające krytyków Słowackiego
- zawierające program poetycki
- polemika z koncepcją poezji Mickiewicza "Chodzi mi o to, aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa"