Antyk - opracowanie epoki

1.Związki frazeologiczne w mitologii i biblii (po 4, z jakiego mitu poch., przytoczyć i znaczenie).
2.Cechy dramatu klasycznego porównać z dramatem Szekspirowskim (w tabeli).
3.Rodowód teatru ( AMFITEATR).
4.Wpływ twórczości Horacego na twórczość Kochanowskiego (K. tłumaczył pieśni wziął formę, filozofie, poglądy).
5.Uzasadnij, że Kreon i Antygona to postacie tragiczne.


Ad.1.

Pochodzące z biblii:
Ciemności egipskie- oznaczają ciemności zupełne, całkowite. Związek ten nawiązuje do biblijnej historii plag egipskich. Pan bóg za pośrednictwem mojżesza i aarona pragnął uwolnić naród izraelski z rąk faraona. Gdy władca egiptu był nieugięty bóg zesłał kolejno 12 plag egipskich, w tym ciemności egipskie (ostatnia).

Zakazany owoc- symbol grzechu, pokusy, przeciwstawienie się nakazom, nieposłuszeństwo. Nawiązuje do historii pierwszych rodziców: adama i ewy, którzy zrywając owoc sprzeciwili się bogu i sprowadzili na ludzi grzech i niedoskonałość.

Trąby jerychońskie- symbol przeraźliwego, silnego dźwięku. Nawiązuje do historii miasta jerycha, które izraelici, z jozuem na czele, zdobyli grając na siedmiu trąbach z baranich rogów i obalając mury miasta.

Sodoma i gomora-symbol rozwiązłości, braku zasad moralnych. Nawiązuje do historii zniszczenia tych miast z powodu niemoralnego prowadzenia się ich mieszkańców.

Wieża babel- symbol zamieszania wynikający z pychy i źle pojętej ambicji. Nawiązuje do historii pomieszania języków przez boga robotnikom pracującym przy wieży.

Pochodzące z mitologii:
Ikarowe loty-śmiałe, zuchwałe plany, górnolotne marzenia . Nawiązują do historii ikara syna dedala , który nie słuchając rad ojca leciał zbyt blisko słońca co sprawiło , że jego skrzydła z piór i wosku roztopiły się , a młodzieniec zginął.

Pięta achillesa -symbol słabości , słaby punkt. Nawiązuje do historii achillesa, dzielnego spartańczyka , który będąc małym chłopcem został zanurzony w styksie dzięki czemu stał się nieśmiertelny. Jedynym miejscem , które nie było odporne na ciosy była jego pięta za która trzymała go matka tetyda.

Syzyfowe prace-symbol pracy bezowocnej nie przynoszącej skutków .nawiązuje do historii syzyfa , który za zuchwalstwo i braku szacunku do bogów został skazany na bezustanne toczenie głazu pod górę, który wciąż spadał.

Stajnia augiasza - sprawa zaniedbana ,nieład . Aluzja do jednej z 12 prac herkulesa. Miał posprzątać stajnię króla augiasza, w której panował ogromny nieład.

Koń trojański- niebezpieczny, złowrogi dar , chytry podstęp .grekom udało się zdobyć troję wprowadzając do miasta ogromnego, drewnianego konia z żołnierzami w środku.

Ad.2.

Tabela w załączniku.


Ad.3.

Rodowód teatru

1. Przebieg powstawanie teatru.

- religijne korzenie dramatu sięgają świąt na cześć Boga Dionizosa, zwanych dionizjami
- MAŁE DIONIZJE (wiejskie) – obchodzono z okazji otwierania naczyń z młodym winem, program zawierał procesje, zabawy ludowe, występy aktorów.
- WIELKIE DIONIZJE (miejskie) – największe święto Ateńczyków, stające się z czasem igrzyskami teatralnymi, trwające ok. 5 dni.
I. Ofiara z kozła (tragos) składana Dionizosowi, której towarzyszyły, chóry śpiewające pieśni na cześć boga (tzw. dytyramby), przeniesienie posągu Dionizosa ze świątyni do miejsca, w którym dniu następnym miały odbywać się występy.
II. Pieśni chórów młodzieżowych i męskich
III. i IV . Przedstawienia teatralne
V. Ogłoszenie wyników i rozdawanie nagród.

2. Wygląd teatru greckiego.

ORCHESRTA – „miejsce tańca”, okrągły plac, miejsce, gdzie śpiewał chór lub tańczył, usytuowany najczęściej u stóp wzgórza, tak, aby zgromadzeni na nim widzowie mieli dobrą widoczność.
SKENE – barak, w którym aktorzy mogli wymieniać kostiumy (dziś jest to garderoba), frontowa ściana skene służyła jako tło akcji dramatu.
PARADOS - przejście, przez które wchodził chór i aktorzy na orchestrę (między widownią a sceną).
PROSKENION – miejsce występów aktorskich – scena
THEATRION – widownia


3. ŚRODKI SCENICZNEGO WYRAZU.

Kostiumy (jaskrawe, watowe)

v Bogaty, jeśli aktor grał rolę władcy lub członków jego rodziny, kapłana itp.
v Prosty, gdy aktor występował w roli sługi, strażnika lub posłańca.

Maski – symbolizowały płeć, wiek, zawód, klasę społeczną i charakter osób dramatu. Jest rodzajem mikrofonu.
Koturny – obuwie o grubej podeszwie, symbolicznej barwie. Dzięki nim aktorzy sprawiali wrażenia nadludzi.
Peruki – fryzury wysokie i ozdobne. Kolor peruki mówił o charakterze bohatera:

Blond – szlachetny, czarny – zły, łysy – mądry.

4. Rodowód teatru helleńskiego – antycznego

Ad.4.

Wpływ twórczości Horacego na twórczość Kochanowskiego

HORACY - najwybitniejszy poeta starożytny. Był synem wyzwolonego niewolnika. Dodatkowo zaopiekował się nim Mecenas, który wspierał go finansowo. Pisał pieśni, satyry, epody oraz listy poetyckie. Napisał trzy księgi pieśni – ody. Ich tematyka była różnorodna, są to pieśni poważne, patriotyczno –refleksyjne, biesiadne i miłosne.

1. Utwory Horacego:
O CO POETA PROSI APOLLINA
v Reprezentuje postawę i filozofię Horacego
v Poeta mówi w tym wierszu, iż w korzystaniu dóbr materialnych trzeba kierować się rozumem i z umiarem
v Odrzuca bezkrytyczne czerpanie z życia
v Dla poety nie jest ważniejsze posiadanie wielkiego bogactwa materialnego, lecz cieszy się tym, co ma
v Mówi, i w życiu trzeba cenić rozum, sprawny umysł, zdrowie i pogodną śmierć
v Wiersz mówi, że trzeba przestać w swych dążeniach na małym, ale wystarczającym.


NIE WSZYSTEK UMRĘ
- porusza problem sztuki i jej uniwersalnego ponadczasowego wymiaru
- tworzenie wierszy daje nieśmiertelność, powoduje uwiecznienie imienia poety
- pomnikiem, jaki stawia sobie za życia poeta, jest jego twórczość, pomnik ten jest trwały
- poeta w wierszu daje wyraz swojej pewności, że ma już zapewnione życie w pamięci potomnych, jest pewny, że jego sztuka i twórczość są wielkie i piękne.


Jan Kochanowski – biografia
Jan Kochanowski może zaimponować rozległością swoich zainteresowań i swoim wykształceniem. Ogromnie dbał o kształt swojego stylu, o formę uprawianych gatunków i wszechstronną wiedzę. Nawiązania do antyku z dorobku Kochanowskiego widać we fraszkach, pieśniach, trenach. W swych utworach nawiązywał do filozofii starożytnej, a w szczególności filozofii Horacego, który jest twórcą pieśni i właśnie na nim wzorował się Kochanowski, propagując równocześnie filozofię epikurejczyków i stoików.

W „Pieśniach ” i „Fraszkach” Kochanowski umieścił swoją filozofię:

a) Używaj życia! Nie odmawiaj sobie przyjemności, chwytaj dzień, baw się i ciesz darami życia, a cierpień unikaj
· „Do gór i lasów” – fraszka autobiograficzna, która w końcowych wersach zadane jest filozoficzne pytanie zawierające tajemnicę istnienia: „Dalej co będzie?”. Odpowiedzi nie ma, ale poeta deklaruje: „a ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci” – - chwytaj dzień – to epikurejskie hasło jako sposób na życie.

b) Pogódź się z losem – bierz to, co przynosi fortuna bez zbytnich emocji, Przyjmij spokojnie zarówno szczęście jak i tragedie.
· „Nie porzucaj nadzieje jakoć się kolwiek dzieje” – optymistyczna refleksja o sytuacji człowieka wobec Fortuny – zmienności losu. To Bóg reżyseruje dzieje człowieka i trzeba przyjąć to co nam przeznaczył. Tylko stoickie wyzbycie się z emocji pozwoli na zaspokojenie stanu duszy.

c) Pielęgnuj w sobie: czyste sumienie, prawość, cnotę, dobrą sławę, odpowiedzialność. To da Ci siłę do zmagań z losem.
· „ Pieśń o dobrej sławie” – sława jako wartość przeciwstawiona do przemijalności, sława daje nieśmiertelność poecie. „Dobra sława” to wg Kochanowskiego zbiór cnót i powinności, które odróżniają człowieka od zwierzęcia.
· „Niezwykłym i nie lada piórem opatrzony ...” – powtórzona myśl Horacego na temat sławy – „nie wszystek umrę” i „postawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiszu” – lekarstwo na nieśmiertelność.

d) Wiedź życie harmonijnie, zgodnie z naturą, bo piękność i mądrość natury dają ukojenie.
· „Serce roście patrząc na te czasy” - autor przekonuje o harmonii świata, urodzie natury, radości
· „Na dom w Czarnolesie” – jest dziękczynieniem wzniesionym ku Bogu za dom w Czarnolesie, piękno natury, harmonii życia

e) Nie bój się śmierci. Epikurejczycy mówią: „póki jesteśmy – nie ma śmierci, gdy jest śmierć, nie ma już nas”.


1. EPIKUERIZM – (epikur) – szukał odpowiedzi na pytanie: jak żyć, aby być szczęśliwym?
· Jesteś szczęśliwy, jeśli nie spotkało cię nieszczęście
· Szczęście , to doznawanie przyjemności, a więc bądź dla siebie dobry i sprawiaj sobie przyjemność
· Człowiek jest szczęśliwy, jeśli się nie boi otaczającego świata, panuje pokuj w jego duszy; człowiek to osiągnie, jeśli będzie posiadał wiedzę o otaczającym świecie
· Wiedza jest cnotą
· Pochwała życia doczesnego, umiejętność cieszenia się z drobiazgów.


2. STOICYZM – (Zenon z Kitron)
· Człowiek cnotliwy uniezależnia się od świata zewnętrznego, jeśli zapanuje nad swoimi emocjami, namiętnościami (to one wprowadzają nie pokuj w duszy człowieka)
· Ze spokojem należy przyjmować to, co zsyła nam los – zarówno szczęście jak i nieszczęście.
· Uważali, iż niewiele zależy od ludzkich poczynań, bo wszystko, co spotyka człowieka w życiu to sprawa fatum, a więc bezsensem jest buntować się przeciwko losowi
Szukali również odpowiedzi na pytanie: czym jest szczęście?



Ad.5.

WSTĘP
Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że zginie z ręki własnego syna, który ożeni się ze swoją matką. Rodzice przekłuli Edypowi pięty żelaznymi kolcami, związali i porzucili w górach. Dzieckiem zaopiekowali się pasterze i oddali w Koryncie bezdzietnej parze królewskiej - Polibosowi i Moropie. Edyp był nazywany przez swoich rówieśników podrzutkiem. W młodości dowiedział się, że jest przybranym synem króla. Udał się więc do wyroczni aby to wyjaśnić. Dowiedział się, że zabije swojego ojca i ożeni się z jego żoną. Myśląc, że Korynt jest jego ojczyzną postanowił założyć rodzinę w innym kaju. Opuścił więc dom. Podczas podróży spotkał króla Teb i jego podwładnych. Odmówiwszy ustąpienia drogi, wywiązała się pomiędzy nimi walka, w której zginęli król i jego dworzanie. Rządy w Tebach objął szwagier króla - Kreon. W tym czasie pojawił się także sfinks. Potwór nękał podróżnych wędrujących do Teb. Kreon oświadczył, że odda rękę córki i swój tron temu, kto rozwiąże zagadkę sfinksa, który wtedy przestanie porywać podróżnych. Edypowi udało się tego dokonać a potwór rzucił się w przepaść. Bohater ożenił się z córką Kreona i objął panowanie. Miał czworo dzieci, synów: Eteokesa i Polinejkesa oraz córki: Antygonę i Ismenę. Po wielu latach panowania Edypa, Teb nawiedziła zaraza. Wyrocznia powiedziała, że jest to kara za to, że mieszka tu morderca Lajosa. Edyp dowiedział się wtedy, że zabitym rycerzem był jego ojciec, a żona jest jego matką. Jakasta z rozpaczy odebrała sobie życie, a Edyp oślepił się i udał w łachmanach w świat. Władzę przejęli jego synowie i zginęli później w walce o nią. Na tronie zasiadł brat Jakasty - Kreon.


CHARAKTERYSTYKA POSTAW BOHATERÓW TRAGEDII


1. ANTYGONA I ISMENA
Obie siostry są zupełnie różne. Antygona jest silna i honorowa w przeciwieństwie do swej siostry. Jest odważna i energiczna. Chce uczcić śmierć brata, chowając go. Ale aby to uczynić, musiałaby złamać zakaz Kreona. Jednak Ismena jest inna. Obawia się o swoje życie i nie chce złamać zakazu króla. Boi się władcy i sprzeciwu wobec niego. Jest oportunistką. Przyjmuje postawę wygodniejszą dla siebie. Antygona płacze nad losem swoim i swoich bliskich. Godzi się na śmierć. Nie buntuje się gdyż nie chce upokorzyć się przed Kreonem. Okazałaby się wówczas słabą i przeciętną osobą.

2. KREON I HAJMON
Kreon jest prawowitym władcą Teb. Jgo decyzja spowodowana była chęcią udowodnienia poddanym, że potrafi być sprawiedliwy i okrutny dla wrogów. Podejrzewając iż poddani mogliby lekcewarzyć jego władzę, kazał stosować wobec nich terror, jako środek zapobiegawczy. Przykładem może być zakaz pochówku wrogów (Polinejkesa) oraz zamurowanie Antygony. Jest on rządny władzy. Chce umocnić ją i swój autorytet. Bezwzględny dla wrogów i zdrajców. Jest tyranem, którego należy słuchać i wypełniać rozkazy. Jest konsekwentny. Podczas konfrontacji z synem Hajmon pokazuje mu jego błędy i przewagę dumy nad rozsadkiem.
Hajmon pragnie zrzucić zasłonę gniewu, chce by ojciec zobaczył prawdziwy obraz sytuacji. Uważa, że Kreon jest władcą dla włąsnych korzyści. Ostrzega swojego ojca przed karą za złamanie praw boskich, które są ważniejsze od niego. Odwołuje się do jego ludzkich uczuć. Chce by spojrzał na to jak zwykły człowiek, a nie król. Wycofanie się z decyzji uczyni go władcą bardziej szanowanym, człowiekiem, a nie potworem. Mimo, że Hajmon występuje w obronie demokracji w państwie, jego ojciec go nie słucha. Kreon uważa się za nieomylnego. Nie zważa na wskazówki syna, który jest młodszy od niego. W przypływie gniewu Hajmon nazywa ojca tyranem.

W „Antygonie”, oboje głównych bohaterów to postacie tragiczne:
1. Antygona
Wybiera pomiędzy prawem ludzkim a boskim. Prawo boskie nakazuje jej pochowanie zwłok brata bez względu na karę, jaka może ją spotkać za strony władcy. Prawo ludzkie wydane przez Kreona nie pozwala pochowania zwłok zdrajcy. Antygona podlega obu prawom. Wybór jednego powoduje kolizję drugiego. Złamanie prawa boskiego to klątwa i przekleństwo, ludzkiego - śmierć.
2. Kreon
Także jest bohaterem tragicznym. Wydał rozkaz obowiązujący w kraju, ale jednocześnie złamał prawo boskie. Dlatego zginęli jego bliscy. Gdyby uniewinnił i uwolnił Antygonę, mógł stracić cały swój autorytet a to mogło doprowadzić do anarchii i zguby Teb.

WNIOSEK: bohaterowie nie mogli zmienić swego losu, bo był on „zapisany przez fatum”. Można go było tylko trochę zmienić. To właśnie o tym śpiewa w ostatniej pieśni chór: „Największy skarb rozumu dar”.


Cała praca z tabelami w załączniku.