II Wojna Światowa 1939-1945
Globalny konflikt zbrojny wywołany 1. IX. 1939 roku napaścią Niemiec na Polskę (Kampania wrześniowa 1939 r.); do wojny doprowadziła ekspansjonistyczna polityka podjęta w latach 30. Trzeciego września przystąpiły do wojny Wielka Brytania i Francja, by wypełnić związania sojusznicze wobec Polski. Aliantom brakowało jednak przygotowania lub raczej odwagi, aby rzeczywiście podjąć działania wojenne. Polska armia została szybko pokonana, dzięki niemieckiej taktyce „wojny błyskawicznej”, która była oparta na szybkich atakach do końca działań zbrojnych.
W powietrzu – bitwa o Anglię
Odbudowę lotnictwa rozpoczęto we Francji. W maju 1940 roku walczył Dywizjon Myśliwski „Warszawski”. Pozostałe oddziały rozproszono, przydzielono kluczami do jednostek francuskich. Po klęsce Francji większość lotników przedostała się do Anglii, gdzie też szkolono Polaków. Formowanie polskich jednostek w ramach Royal Air Forces zaczęto w lipcu 1940 roku. W lotniczej bitwie o Wielką Brytanie (tzw. bitwie o Anglię), trwającej od 10 lipca do 31 października 1940 roku Polacy uczestniczyli od sierpnia. Do walki weszły wtedy pierwsze dywizjony myśliwskie (302 i 303), miesiąc później – pierwsze dywizjony bombowe (300 i 301). W tej bitwie Polacy tworzyli największy kontyngent cudzoziemski: 151 pilotów spośród 1500 pilotów RAF (z tego 70 w dywizjach polskich i 81 w brytyjskich). Na konto Polaków zapisano 203 spośród 1733 zestrzelonych przez RAF samolotów wroga. Od 1941 roku lotnicy polscy bili się nad Francją, Belgią i Holandią, bombardowali niemieckie porty, zakłady przemysłowe, lotniska i węzły komunikacyjne, minowali porty ujścia rzek i wybrzeża morskie. W bitwie o Atlantyk walczyli z łodziami podwodnymi i samolotami nad Zatoką Biskajską, osłaniali konwoje na Morzu Północnym, zrzucali broń i materiały dla ruchu oporu w okupowanych krajach.
Na morzach i oceanach
W walkach o Norwegię uczestniczyły też polskie okręty wojenne. W przeddzień Niemieckiego ataku okręt podwodny „Orzeł” zatopił niemiecki transportowiec wiozący inwazję wojska do Bergen. Niszczyciele „Burza”, „Błyskawica” i „Grom” patrolowały fiordy, ostrzeliwały nieprzyjaciela na lądzie, walczyły z wrogiem na morzu.. W trakcie tej kampanii zatonął „Grom”, a „Orzeł” zaginął. Z wrześniowej kampanii 1939 roku udało się uratować dużą część floty wojennej; w ostatnich dniach sierpnia 3 z 4 niszczycieli skierowano do Anglii. W Wielkiej Brytanii znalazły się też 2 z 5 polskich okrętów podwodnych „Wilk” (przedarł się przez blokadę niemiecką) i „Orzeł” (bez map i przyrządów nawigacyjnych uciekł z internowania w Tallinie). W Anglii Polską Marynarkę Wojenną podporządkowano Royal Novay (przy zachowaniu polskich mundurów, bandery i regulaminu), natomiast Marynarkę Handlową – Brytyjskiemu Zarządowi Transportu Wojennego. Polskie statki pasażerskie i handlowe woziły żołnierzy w Europie i w Azji, pływały w konwojach do Ameryki i Murmańska. Okręty wojenne walczyły z Kiiegsmmine o Atlantyk i Morze Śródziemne, patrolowały kanał La Manche, pełniły służbę w eksporcie konwojów oraz na morzu Śródziemnym. W bojach tych szczególnie wyróżniły się okręty podwodne „Sokół” i „Dzik”, „straszne bliżniaki”, które zatopiły na Morzu Śródziemnym 38 statków. Polskie niszczyciele, krążownik i ścigacze brały też w 1944 roku udział w inwazji w północnej i południowej Francji. W Wielkiej Brytanii kontynuowały działalność polskie szkoły morskie. W efekcie Polska Marynarka Wojenna miała w roku 1940 10, a w 1945 15 okrętów, które w czasie wojny uczestniczyły w sumie 665 starciach i bitwach, eksportowały 787 konwojów, zniszczyły 6 okrętów nawodnych, 2 podwodne i 41 statków transportowych, uszkodziły 21 okrętów.
W wojnie wzięło udział 61 państw (na 67 wówczas istniejących) i ok. 110 mln. żołnierzy; 55 mln ludzi zginęło, 35 mln zostało rannych. Początkowo główną rolę w koalicji antyfaszystowskiej odgrywały: Francja i Wielka Brytania, a od 1941 – USA i ZSSR ; w toku wojny alianci swe plany polityczne i militarne, uzgadniali na spotkaniach i konferencjach, m.in. 1943 w Teheranie (teherańska konferencja), 1945 w Jałcie (jałtańska konferencja). Po kapitulacji Niemiec V 1945 podzielono je na 4 strefy okupacyjne, następnie na konferencji wielkich mocarstw w Poczdamie (poczdamska konferencja) m.in. ustalono granice Niemiec i powołano Międzynarodowy Trybunał Wojskowy. Zakończenie II wojny światowej (ostateczna kapitulacja) Niemiec nastąpiła 9 maja 1945 r.
Opracowane na podstawie:
- Encyklopedia Popularno-Naukowa PWN
- Świat Wiedzy, Życie Świata
- J. Buszko „Historia Polski 1864-1948”