Wiatr i sfery.
I. Wiatr
Działanie wiatru jest szczególnie skuteczne gdy: materiał skalny jest rozdrobniony, nie ma pokrywy ro¬
ślinnej, grunt jest przesuszony i niezamarzniety. Obszarami najbardziej podatnymi na działanie wiatru są
pustynie, półpustynie, pustynie górskie oraz częściowo stepy.
deflacja - przesuwanie i unoszenie materiału przez wiar.Unoszone są drobne pyły,a ziarna grubsze wykonują
skoki, toczą się lub ślizgają.Deflacaja trwa dopóty, dopóki na powierzchni nie wytworzy się warstwa bruku
deflacyjnego, złożonego z materiału, którego wiatr nie może już transportować.
korazja - przenoszenie przez wiatr ziaren, które uderzając o przeszkody modelują ich powierzchnię tzn.
ścierają ją, rysują i drążą.
graniaki-kamienie,które powstają wskutek korazji
Początkowo powstaje na nich płaska, gładka powierzchnia kamienna, wskutek zmiany położenia kamienia moga
powstawać kolejne powierzchnie. Ograniczone są one wyraźnymi krawędziami.
grzyby skalne - inne przejawy korazji. Materiał prznoszony w przyziemnej części słupa powietrza, silniej
atakuje nisko usytuowane fragmenty przeszkód skalnych.Zróżnicowana odporność części skał uwypuklana jest
w formie urozmaiconej faktury powierzchni (żeber, bruzd lub owalnych ospowatych zagłębień.)
wydmy - pagórki w formie łuków lub walów o osymetrycznych stokach. Stoki dowietrzne są słabo
nachylone i zbudowane z ciasno upakowanego materiału. Zawietrzne tworzy
luźno upakowany materiał, który zsypując się od górnej krawędzi układa się pod kątem 30 stopni. ciągłe
przesypywanie ziarna ze stoku dowietrznego na zawietrzny jest przyczyną ruchu wydm.
Rodzaje wydm: barchany (w kształcie sierpów); wałowe, łukowe, paraboliczne.
lessy - powstają wskutek osadzania materiału pyłowego. wszędzie, gdzie istnieją warunki do tworzenia się
pyłowej zwietrzliny, może trwać proces wywiewania tej zwietrzliny i formowania się lessów.
Wzdłuż kontynentów dno morskie łagodnie obniża się na rozległej powierzchni, choć zdarza się, że ma kształt
wąskiej półkuli. Te rozległe powierzchnie lub wysokie półki to szelf kontynentalny. Zwykle sięga on głę¬
bokości 200m.Szelf zakończony jest stromo zarysowanym skłonem tzw. stokiem kontynentalnym., które
opadają do głębokości ok 3000-4000m. Dolne podstawy stoków kontynentalnych wyznaczają zasięg tzw.
cokołów kontynentalnych.
BIOSFERA
biocenoza - zespół występujących na danym terenie roślin i zamieszkujących zwierząt.
Czynniki decydujące o charakterze fauny to: światło, temperatura,wilgotność,ciśnienie atmosferyczne i
hydrostatyczne, wiatr, glega, rzeźba terenu, roślinność, człowiek.
Krainy zoogeograficzne: Parearktyczna,Nearktyczna, Etiopska,Orientalna,Neotropikalna, Australijska, a
królestwa to: Arktogea, Neogea, Notogea i Antarics.
PEDOSFERA
gleba - mniej lub bardziej rozdrobniona, przekształcona i ożywiona część gruntu.
Do procesów górotwórczych zaliczamy: pocesy przygotowawcze, właściwe procesy górotwórcze i
procesy przemieszczania produktów wietrzenia i humifilacji.
Gleby dzielimy na:
- strefowe - reguła ta dot. klimatycznie uwarunkowanego pasowego układu gleb; strefy gleb zaziębiają się
bardziej niż strefy klimatyczne, jedynie w ich środkowych częściach dominują strefy im właściwe.
- astrefowe - głównie gleby dolin rzecznych, które swym układem przecinają różne strefy.
- mikrostref
- piętrowość
profil glebowy - pionowy przekrój gleby składający się z poziomów genetycznych formujących się podczas
procesu glebotwórczego. Wystepujące w danej glebie poziomy mówią o genezie i dlatego pozwalają na
klasyfikację gleb. poziomy genetyczne odróżniają się barwą, stopniem koncentracji skladników, miąższością.
W Polsce wyróżnia sie 6 klas gleb określających ich przydatność rolniczą i tak: gleby najlepsze, gleby
bardzo dobre, gleby dobre, gleby średnie, gleby słabe i gleby złe.
MELIORACJA. Zadaniem melioracji jest m.in. regulowanie w glebie zawartości wody i powietrza. Celem
zabiegów wodnomelioracyjnych, agrotechnicznych i fitotechnicznych jest podnoszenie i utrzymywanie wy¬
sokiej żyzności gleb.