Senat

Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych, zwoływanych przez króla głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, stanowiące zalążek parlamentu (zwanego w Polsce sejmem), mógł przybyć każdy szlachcic. Sejm obradujący w 1493 roku, uważany za pierwszy Sejm ukształtowanego parlamentaryzmu polskiego, złożony był z trzech stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. Izba Poselska i Senat w zasadzie obradowały osobno. W czasie trwania Sejmu spotykały się w sali senatorskiej, by uzgodnić uchwały, zwane konstytucjami. Senat pełnił ponadto funkcję rady królewskiej; senatorowie zbierali się poza sesjami sejmowymi, zwykle w niepełnym składzie, by doradzać królowi w sprawach wojny, polityki zagranicznej i projektów małżeńskich domu królewskiego. O ile posłowie Izby Poselskiej byli wybierani na sejmikach ziemskich przez szlachtę, to w skład Senatu wchodzili dożywotnio mianowani przez króla świeccy i kościelni dostojnicy królestwa. W okresie rozbiorów Senat istniał w Księstwie Warszawskim (1807-1815) i w Królestwie Polskim (1815-1830) jako druga izba Sejmu, posiadającego zresztą ograniczone uprawnienia. Senatorowie byli mianowani przez panujących.
W konstytucji marcowej z 1921 roku, pierwszej konstytucji państwa odrodzonego po długim okresie zaborów, przyjęto dawną zasadę stanowienia prawa przez dwie izby - Sejm i Senat. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Senat wybierany był pięciokrotnie. Ostatnie posiedzenie Senatu II Rzeczypospolitej odbyło się 2 września 1939 roku, już po wykroczeniu armii niemieckiej do Polski. Po wojnie, w PRL, parlament był jednoizbowy. Senat, druga izba parlamentu, został zniesiony na podstawie sfałszowanych wyników tzw. referendum ludowego, przeprowadzonego 30 czerwca 1946 r. Historycy szacują, że przeciwko zniesieniu Senatu było 80% głosujących. W roku 1989, w wyniku porozumień zawartych przy "okrągłym stole" przywrócono Senat. Siódmego kwietnia 1989 r., dwa dni po podpisaniu porozumień "okrągłego stołu", Sejm uchwalił nowelizację konstytucji, która objęła naczelne organy państwowe, ustaliła kompetencje Izby Wyższej Parlamentu i sposób wyboru senatorów.
Wybory do Senatu, które odbyły się 4 czerwca 1989 r., były pierwszymi po wojnie całkowicie wolnymi wyborami. Do Sejmu odbyły się wówczas wybory tzw. kontraktowe - tylko o 35% mandatów mogli się swobodnie ubiegać kandydaci zgłoszeni przez grupy obywateli. Pozostałe 75% mandatów zostało z góry rozdzielone między PZPR, stronnictwa sojusznicze i inne ugrupowania rządowe.
Wybory okazały się wielkim zwycięstwem "Solidarności". Do Senatu weszło 99 osób rekomendowanych przez Komitety Obywatelskie "Solidarność".
Także w Sejmie przysługujące jej 35% mandatów zdobyła ówczesna strona opozycyjna.

W Polsce, zgodnie z art. 95 ust.1 konstytucji, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat. Obie te izby parlamentu, jeśli obradują razem, mają status Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta i podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

Sejm składa się z 460 posłów, zaś Senat - ze 100 senatorów.

Kadencja tych organów trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu. Ponadto ustawowa kadencja parlamentu może być skrócona przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w przypadkach określonych w konstytucji. Będzie tak np. w sytuacji, gdy nie doszło do wybrania nowej Rady Ministrów w trybie konstytucyjnym.

Sejm składa się z posłów, wybieranych w wyborach:
- powszechnych,
- równych,
- bezpośrednich,
- proporcjonalnych,
- w głosowaniu tajnym.

Senatorowie są wybierani w wyborach:
- powszechnych,
- bezpośrednich
- w głosowaniu tajnym.

Bierne prawo wyborcze do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania, (czyli mający czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. W przypadku senatorów granica wieku jest surowsza i wynosi 30 lat. Wynika to z faktu, iż Senat z założenia ma być "izba rozsądku", powinien, zatem składać się z osób mających określone doświadczenie i wiedzę oraz obycie polityczne.

Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski.

Wykonywanie mandatu posła i senatora wiąże się z koniecznością dochowania godności urzędu oraz powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby podważać zaufanie wyborców, wywoływać wątpliwości, co do uczciwości parlamentarzysty itp. Konstytucja wprowadza w tym zakresie stosowne regulacje, polegające m.in. na wyłączeniu możliwości sprawowania jednocześnie mandatu posła i senatora, zakazie łączenia mandatu poselskiego czy senatorskiego z funkcjami publicznymi. Poseł i senator np. nie może być jednocześnie Prezesem NBP, NIK, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka ani ich zastępcą, członkiem Rady Polityki Pieniężnej, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a ponadto nie może być zatrudniony w Kancelarii Sejmu i Senatu, oraz Kancelarii Prezydenta ani w administracji rządowej. Zakazy te nie dotyczą jednak członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej. Istnieje również grupa osób, które nie mogą sprawować mandatu poselskiego i senatorskiego ze względu na wykonywany zawód czy służbę. Dotyczy to sędziów, prokuratorów, urzędników służby cywilnej, żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, policjantów oraz funkcjonariuszy służb ochrony państwa (np. UOP).

Senatorowie i posłowie w toku sprawowania swoich funkcji korzystają z immunitetu. Oznacza to, iż nie mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności za swoje czynności wchodzące w zakres sprawowania mandatu - ani w czasie jego trwania ani też po jego wygaśnięciu. Poseł czy senator podejmujący np. działania w celu ochrony interesów swoich wyborców nie ponosi za nie odpowiedzialności tak jak każdy obywatel, a jedynie może ponieść odpowiedzialność przed Sejmem (senator - przed Senatem). W wypadku, gdyby naruszył prawa osób trzecich, może odpowiadać przed sądem tylko za zgodą Sejmu (Senatu). Jeśli poseł (senator) popełnił czyn, za który może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, to w trakcie trwania mandatu taka odpowiedzialność zależy od wyrażenia zgody przez odpowiednią izbę parlamentu (uchylenia immunitetu). Zarówno Sejm, jak i Senat są organami kolegialnymi, obradującymi na posiedzeniach. Posłowie i senatorowie wybierają ze swego grona odpowiednio Marszałka i wicemarszałków Sejmu i Senatu. Marszałkowie przewodniczą obradom, reprezentują izbę na zewnątrz oraz stoją na straży jej praw. W Sejmie i Senacie działają komisje stałe, zajmujące się określoną dziedziną spraw wchodzących w zakres kompetencji parlamentu, np. Komisja d/s Służb Specjalnych, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Komisja Budżetu i Finansów, Komisja Etyki, itp. Ponadto mogą być powoływane komisje nadzwyczajne, dla zbadania określonej sprawy.

Organami Senatu są:
- Marszałek Senatu,
- Prezydium Senatu,
- Konwent Seniorów,
- komisje senackie.

Kompetencje Marszałka Senatu są następujące:
1) stoi on na straży praw i godności Senatu,
2) reprezentuje Senat,
3) prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem,
4) ustala plan pracy Senatu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
5) zwołuje posiedzenia Senatu,
6) ustala projekt porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem,
8) zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektów ustaw i uchwał oraz innych druków senackich i doręczenie ich senatorom,
9) sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów,
10) sprawuje nadzór nad pracami komisji senackich i zleca im rozpatrzenie określonych spraw,
11) zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami,
12) Zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom,
13) czuwa nad wykonywaniem wobec Senatu, organów Senatu i senatorów konstytucyjnych i ustawowych obowiązków przez organy państwowe i samorządu terytorialnego, podporządkowane im jednostki oraz inne obowiązane podmioty,
14) dokonuje ocen wykonywania przez organy państwowe i samorządu terytorialnego obowiązków wobec Senatu, organów Senatu i senatorów oraz przedstawia te oceny senatorom,
15) udziela senatorom pomocy w wykonywaniu mandatu i podejmuje, na ich wniosek, odpowiednie środki zmierzające do załatwienia przedłożonych spraw,
16) sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Senatu,
17) ustala projekt budżetu Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu, Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich, a w zakresie opieki nad Polonią oraz Polakami za granicą także Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą oraz nadzoruje wykonanie budżetu,
18) nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
19) powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
20) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.
21) Wykonuje inne zadania przewidziane w Konstytucji i ustawach.

Prezydium Senatu:
1. Dokonuje wykładni Regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
2. Zleca komisjom rozpatrzenie spraw w określonym zakresie,
3. Ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powoływania doradców oraz korzystania z opinii i ekspertyz,
4. Czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków,
5. Opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Senatu,
6. Podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.

Konwent Seniorów tworzą: Marszałek, wicemarszałkowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubów senackich oraz klubów parlamentarnych, jeżeli skupiają, co najmniej 7 senatorów.

Konwent Seniorów wykonuje swoje zadania poprzez:
1) opiniowanie projektów porządku obrad Senatu,
2) opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu,
3) wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych,
4) rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu,
5) rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszałka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów.

Komisje Senatu są organami powołanymi do rozważania i opracowywania spraw z własnej inicjatywy oraz przekazanych im przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.

Komisje w ramach swoich kompetencji:
- rozpatrują i przedstawiają Senatowi sprawozdanie dotyczące ustaw uchwalonych przez Sejm
- zajmują stanowisko, co do prawidłowości wprowadzania w życie i sposobu wykonywania ustaw,
- w porozumieniu z Komisją Regulaminową i Spraw Senatorskich mogą opracowywać regulaminy swojego działania.


Senat powołuje komisje stałe do określonego rodzaju spraw oraz może powoływać i rozwiązywać komisje nadzwyczajne do realizacji określonych zadań.

Obecnie w Senacie funkcjonują następujące komisje stałe:
1) Gospodarki Narodowej,
2) Kultury i Środków Przekazu,
3) Nauki i Edukacji Narodowej,
4) Obrony Narodowej,
5) Ochrony Środowiska,
6) Praw Człowieka i Praworządności,
7) Regulaminową i Spraw Senatorskich,
8) Rodziny i Polityki Społecznej,
9) Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
10) Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej,
11) Spraw Emigracji i Polaków za Granicą,
12) Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej,
13) Ustawodawczą,
14) Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu.





Bibliografia:
„Konstytucja. Rzeczpospolitej Polskiej”
„ Wiedza o społeczeństwie” K.A. Wojtaszczyk
www.senat.gov.pl
www.prawo.interia.pl
www.msz.gov.pl

Dodaj swoją odpowiedź
Wiedza o społeczeństwie

Władza ustawodawcza - Sejm i Senat w RP.

Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych, zwoływanych przez króla głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, sta...

Wiedza o społeczeństwie

Czy Senat jest potrzebny ?

Powstały już w 1493 r. Senat był w I Rzeczypospolitej jednym z trzech stanów sejmujących - tak jak izba poselska i monarcha. Istnienie izby senatorskiej zakładała Konstytucja 3 maja. Senat działał również od początku II Rzeczypospolitej,...

Wiedza o społeczeństwie

Sejm i Senat

Rozdział IV
SEJM I SENAT

Art. 95.

1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.

2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstyt...

Prawo

Sejm i Senat

W poniższej pracy zajmę się opisaniem Sejmu i Senatu, jako organów ustawodawczych. Zacznę jednak od krótkiego wstępu. Parlamentaryzm w Polsce ma tradycje sięgające schyłku średniowiecza (II poł.XV w.). Wtedy zawiązał się pierwszy pols...

Wiedza o społeczeństwie

Sejm i Senat

Jaka jest najważniejsza funkcja w państwie? Pytanie zadawane sobie na co dzień przez nasze społeczeństwo. Według mnie trudno to określić, ponieważ zarówno osoba prezydenta – reprezentanta naszego kraju – Sejmu czy placówek publicznych...