Władza ustawodawcza - Sejm i Senat w RP.

Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych, zwoływanych przez króla głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, stanowiące zalążek parlamentu (zwanego w Polsce sejmem), mógł przybyć każdy szlachcic. Sejm obradujący w 1493 roku, uważany za pierwszy Sejm ukształtowanego parlamentaryzmu polskiego, złożony był z trzech stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. Izba Poselska i Senat w zasadzie obradowały osobno. W czasie trwania Sejmu spotykały się w sali senatorskiej, by uzgodnić uchwały, zwane konstytucjami. Senat pełnił ponadto funkcję rady królewskiej; senatorowie zbierali się poza sesjami sejmowymi, zwykle w niepełnym składzie, by doradzać królowi w sprawach wojny, polityki zagranicznej i projektów małżeńskich domu królewskiego. O ile posłowie Izby Poselskiej byli wybierani na sejmikach ziemskich przez szlachtę, to w skład Senatu wchodzili dożywotnio mianowani przez króla świeccy i kościelni dostojnicy królestwa.

W okresie rozbiorów Senat istniał w Księstwie Warszawskim (1807-1815) i w Królestwie Polskim (1815-1830) jako druga izba Sejmu, posiadającego zresztą ograniczone uprawnienia. Senatorowie byli mianowani przez panujących.
W konstytucji marcowej z 1921 roku, pierwszej konstytucji państwa odrodzonego po długim okresie zaborów, przyjęto dawną zasadę stanowienia prawa przez dwie izby - Sejm i Senat. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Senat wybierany był pięciokrotnie. Ostatnie posiedzenie Senatu II Rzeczypospolitej odbyło się 2 września 1939 roku, już po wykroczeniu armii niemieckiej do Polski.
Po wojnie, w PRL, parlament był jednoizbowy. Senat, druga izba parlamentu, został zniesiony na podstawie sfałszowanych wyników referendum przeprowadzonego 30 czerwca 1946 r. Pierwsze z trzech pytań referendum brzmiało: "Czy jesteś za zniesieniem Senatu". Według oficjalnych wyników, "tak" na to pytanie odpowiedziało 68,2% osób. Historycy szacują, że w rzeczywistości przeciwko zniesieniu Senatu było 80% głosujących.

W roku 1989, w wyniku porozumień zawartych przy "okrągłym stole" przywrócono Senat. Siódmego kwietnia 1989 r., dwa dni po podpisaniu porozumień "okrągłego stołu", Sejm uchwalił nowelizację konstytucji, która objęła naczelne organy państwowe, ustaliła kompetencje Izby Wyższej Parlamentu i sposób wyboru senatorów.
Wybory do Senatu, które odbyły się 4 czerwca 1989 r., były pierwszymi po wojnie całkowicie wolnymi wyborami. Do Sejmu odbyły się wówczas wybory tzw. kontraktowe - tylko o 35% mandatów mogli się swobodnie ubiegać kandydaci zgłoszeni przez grupy obywateli. Pozostałe 75% mandatów zostało z góry rozdzielone między PZPR, stronnictwa sojusznicze i inne ugrupowania rządowe.
Wybory okazały się wielkim zwycięstwem "Solidarności". Do Senatu weszło 99 osób rekomendowanych przez Komitety Obywatelskie "Solidarność". Także w Sejmie przysługujące jej 35% mandatów zdobyła ówczesna strona opozycyjna.
4 lipca 1989 r., otwierając pierwsze posiedzenie odrodzonego Senatu, marszałek senior Stanisław Stomma powiedział:
My, jako naród i państwo średniej wielkości, zależni jesteśmy od faktów, na które nie mamy żadnego wpływu; od gry supermocarstw i układów gospodarczych bardzo twardych, a wiążących. Pomimo to niemała część losów jest w naszym ręku, zależy od nas. I koniec końców my jesteśmy budowniczymi polskiego jutra.

Pokolenia przyszłe będą miały prawo sądzić nas wyjątkowo surowo, bo w naszej trudnej roli dziejowej i złej sytuacji geopolitycznej otrzymaliśmy tym razem wyjątkową szansę: możliwość uporządkowania spraw narodowych na własną modłę i umocnienia naszego wspólnego domu.
Otwieram pierwsze posiedzenie nowego polskiego Senatu.
Marszałek I kadencji Andrzej Stelmachowski po wyborze na tę funkcję powiedział:
Senat został zrodzony, a raczej odrodzony z wielkiego ruchu solidarnościowego; związane są z nim wielkie nadzieje. Obyśmy im sprostali. Obyśmy nigdy nie zapomnieli o naszej służebnej roli wobec narodu, wobec Polski.
Tak bardzo bym pragnąłbyśmy mogli przyczynić się do budowy Polski w pełni niepodległej, a jednocześnie przyjaznej wszystkim sąsiadom, zasobnej - ale i realizującej zasady sprawiedliwości społecznej, energicznie rządzonej, ale jednocześnie zapewniającej wolności obywatelskie. Polski, w której uśmiech przyjazny zacierać będzie smutek i łzy.

W Polsce, zgodnie z art. 95 ust.1 konstytucji, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat. Obie te izby parlamentu, jeśli obradują razem, mają status Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta i podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

Sejm składa się z 460 posłów, zaś Senat - ze 100 senatorów.

Kadencja tych organów trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.


Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu. Ponadto ustawowa kadencja parlamentu może być skrócona przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w przypadkach określonych w konstytucji. Będzie tak np. w sytuacji, gdy nie doszło do wybrania nowej Rady Ministrów w trybie konstytucyjnym.

Sejm składa się z posłów, wybieranych w wyborach:
- powszechnych,
- równych,
- bezpośrednich,
- proporcjonalnych,
- w głosowaniu tajnym.

Senatorowie są wybierani w wyborach:
- powszechnych,
- bezpośrednich
- w głosowaniu tajnym.

Bierne prawo wyborcze do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania, (czyli mający czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. W przypadku senatorów granica wieku jest surowsza i wynosi 30 lat. Wynika to z faktu, iż Senat z założenia ma być "izba rozsądku", powinien, zatem składać się z osób mających określone doświadczenie i wiedzę oraz obycie polityczne.

Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski.

Wykonywanie mandatu posła i senatora wiąże się z koniecznością dochowania godności urzędu oraz powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby podważać zaufanie wyborców, wywoływać wątpliwości, co do uczciwości parlamentarzysty itp. Konstytucja wprowadza w tym zakresie stosowne regulacje, polegające m.in. na wyłączeniu możliwości sprawowania jednocześnie mandatu posła i senatora, zakazie łączenia mandatu poselskiego czy senatorskiego z funkcjami publicznymi. Poseł i senator np. nie może być jednocześnie Prezesem NBP, NIK, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka ani ich zastępcą, członkiem Rady Polityki Pieniężnej, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a ponadto nie może być zatrudniony w Kancelarii Sejmu i Senatu, oraz Kancelarii Prezydenta ani w administracji rządowej. Zakazy te nie dotyczą jednak członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej. Istnieje również grupa osób, które nie mogą sprawować mandatu poselskiego i senatorskiego ze względu na wykonywany zawód czy służbę. Dotyczy to sędziów, prokuratorów, urzędników służby cywilnej, żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, policjantów oraz funkcjonariuszy służb ochrony państwa (np. UOP).

Posłowie i senatorowie w toku sprawowania swoich funkcji korzystają z immunitetu. Oznacza to, iż nie mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności za swoje czynności wchodzące w zakres sprawowania mandatu - ani w czasie jego trwania ani też po jego wygaśnięciu. Poseł czy senator podejmujący np. działania w celu ochrony interesów swoich wyborców nie ponosi za nie odpowiedzialności tak jak każdy obywatel, a jedynie może ponieść odpowiedzialność przed Sejmem (senator - przed Senatem). W wypadku, gdyby naruszył prawa osób trzecich, może odpowiadać przed sądem tylko za zgodą Sejmu (Senatu). Jeśli poseł (senator) popełnił czyn, za który może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, to w trakcie trwania mandatu taka odpowiedzialność zależy od wyrażenia zgody przez odpowiednią izbę parlamentu (uchylenia immunitetu).

Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła oparte na zasadzie przynależności do partii lub ugrupowań politycznych (klub tworzy, co najmniej 15 posłów, koło - 3 posłów).

Zarówno Sejm, jak i Senat są organami kolegialnymi, obradującymi na posiedzeniach. Posłowie i senatorowie wybierają ze swego grona odpowiednio Marszałka i wicemarszałków Sejmu i Senatu. Marszałkowie przewodniczą obradom, reprezentują izbę na zewnątrz oraz stoją na straży jej praw. W Sejmie i Senacie działają komisje stałe, zajmujące się określoną dziedziną spraw wchodzących w zakres kompetencji parlamentu, np. Komisja d/s Służb Specjalnych, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Komisja Budżetu i Finansów, Komisja Etyki, itp. Ponadto mogą być powoływane ad hoc komisje nadzwyczajne, dla zbadania określonej sprawy.

Organami Sejmu są:
- Marszałek Sejmu,
- Prezydium Sejmu,
- Konwent Seniorów,
- komisje sejmowe.

Kompetencje Marszałka Sejmu są następujące:
1) stoi on na straży praw i godności Sejmu,
2) reprezentuje Sejm,
3) zwołuje posiedzenia Sejmu,
4) przewodniczy obradom Sejmu,
5) czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów,
6) kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom,
7) zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom,
8) nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu,
9) prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Senatem,
10) prowadzi sprawy z zakresu stosunków Sejmu z parlamentami innych krajów,
11) przedstawia okresowe oceny wykonania przez organy administracji państwowej obowiązków wobec Sejmu i jego organów oraz posłów; wnioski w tym zakresie przekazuje Prezesowi Rady Ministrów, prezydiom komisji sejmowych oraz posłom,
12) udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, w tym czuwa nad wykonaniem wobec posłów przez organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne obowiązków, określonych w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora,
13) sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu oraz wydaje stosowne zarządzenia porządkowe,
14) nadaje w drodze zarządzenia statut Kancelarii Sejmu,
15) ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich i Prezydium Sejmu oraz nadzoruje jego wykonanie,
16) powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich,
17) powołuje i odwołuje zastępców Szefa Kancelarii Sejmu, po zasięgnięciu opinii Szefa Kancelarii Sejmu,
18) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu.,
19) Wykonuje inne zadania wynikające z konstytucji i ustaw.

Wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które:
1) ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
2) ustala tak zwane tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem, co najmniej 3-miesięcznym,
3) dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich,
4) opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu,
5) organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania,
6) ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz,
7) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu.

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W skład Konwentu Seniorów wchodzą:
- Marszałek,
- wicemarszałkowie,
- przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz
- klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują, co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą.

Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze. Konwent Seniorów opiniuje w szczególności:
1) projekty planów prac Sejmu,
2) projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy,
3) wnioski, co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu,
4) wnioski, co do wyboru przez Sejm jego organów,
5) zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu,
6) inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów.

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac Sejmu, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu. Do najważniejszych zadań komisji stałych należy rozpatrywanie projektów ustaw i uchwał, poprawek Senatu wniesionych do uchwalonych przez Sejm ustaw, weta Prezydenta. Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie kontroli działalności organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej, analizują działalność tej administracji.

Komisje powołuje Sejm w drodze uchwały, na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów.

Obecnie w Sejmie funkcjonują następujące komisje stałe:
1) Administracji i Spraw Wewnętrznych,
2) do Spraw Służb Specjalnych,
2a) do Spraw Kontroli Państwowej,
3) Edukacji, Nauki i Młodzieży,
4) Etyki Poselskiej,
5) Finansów Publicznych,
6) Gospodarki,
7) Integracji Europejskiej,
8) Kultury Fizycznej i Turystyki,
9) Kultury i Środków Przekazu,
10) Łączności z Polakami za Granicą,
11) Małych i Średnich Przedsiębiorstw,
12) Mniejszości Narodowych i Etnicznych,
13) Obrony Narodowej,
14) Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
15) Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa,
16) Odpowiedzialności Konstytucyjnej,
17) Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej,
18) Polityki Społecznej,
19) Regulaminową i Spraw Poselskich,
20) Rodziny,
21) Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
22) Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej,
23) Skarbu Państwa, Uwłaszczenia i Prywatyzacji,
24) Spraw Zagranicznych,
25) Sprawiedliwości i Praw Człowieka,
26) Transportu i Łączności,
27) Zdrowia.

Funkcje Sejmu są następujące:
- legislacyjna
- osobowa
- kontrolna
- ustawodawcza

Funkcja legislacyjna
Sejm jest organem powołanym przede wszystkim do stanowienia prawa. Przedmiotem uchwalanych przez niego ustaw są w szczególności prawa, wolności i obowiązki obywateli, organizacja i zasady działania naczelnych organów państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania. Sejm uchwala wszystkie ustawy, także te o szczególnym znaczeniu, jak np. ustawa budżetowa. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, uchwala wotum nieufności Radzie Ministrów.

Procedura legislacyjna odbywa się w trzech czytaniach, w trakcie, których Sejm zapoznaje się z wniesionym projektem ustawy, przekazuje następnie projekt do odpowiednich komisji, które mogą wnosić do niego swoje poprawki. Projekt trafia następnie pod obrady Sejmu, który głosuje nad poprawkami oraz całą ustawą. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Przyjęta przez Sejm ustawa jest przekazywana do Senatu, który w ciągu 30 dni może ją przyjąć bez żadnych zmian, uchwalić do niej poprawki lub odrzucić ją w całości. Uchwalenie poprawek lub odrzucenie ustawy przez Senat powoduje konieczność ponownego głosowania nad nimi przez Sejm. Dla odrzucenia uchwały Senatu przez Sejm konieczna jest bezwzględna większość głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeśli parlament zakończy procedurę legislacyjną, ustawa trafia do Prezydenta, który powinien ją podpisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Prezydent przed podpisaniem ustawy może jednak skorzystać z możliwości wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z konstytucją. Jeśli TK uzna ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent nie może odmówić jej podpisania.

Prezydent może również, nie występując do TK, zwrócić ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania. Jest to tzw. weto prezydenckie. W celu odrzucenia weta Sejm musi dysponować większością 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli ustawa w tym trybie zostanie ponownie uchwalona przez Sejm, prezydent w ciągu 7 dni musi podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. W takiej sytuacji Prezydentowi nie przysługuje już prawo wystąpienia do TK w sprawie zgodności ustawy z konstytucją.

Funkcja osobowa
Oznacza ona, że Sejm uczestniczy w powoływaniu osób na niektóre stanowiska państwowe i odwoływaniu z nich.
Sejm bierze udział w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu.
Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Danych Osobowych.
Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Sejm powołuje członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej.

Funkcja kontrolna
Sejm realizuje tę funkcję zarówno na posiedzeniach plenarnych, jak i w trakcie prac komisji sejmowych. Na obradach plenarnych Sejm:
- udziela lub odmawia udzielenia rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa,
- kieruje interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących do Premiera lub poszczególnych ministrów,
- wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony, przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów,
- wyraża wotum nieufności ministrowi większością ustawowej liczby posłów na wniosek, co najmniej 69 posłów,
- wyraża wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
- rozpatruje sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,
- wysłuchuje corocznej Informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela

Funkcje kontrolne sprawowane Sejm poprzez komisje sejmowe obejmują następujące zagadnienia:
- rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów,
- uchwalanie dezyderatów i opinii kierowanych m.in. do Rady Ministrów lub do jej członków, do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.

Sejm wykonuje swoje funkcje kontrolne także poprzez posłów, którzy mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich, od członków Rady Ministrów, organów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego.

Funkcja ustawodawcza
Podstawową funkcją Sejmu jest uchwalanie ustaw (funkcja ustawodawcza). Polega ona na obowiązku parlamentu do stanowienia ustaw jako podstawowych i powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Materią ustawową są w szczególności prawa i obowiązki obywateli. Ustawą o szczególnym znaczeniu jest ustawa budżetowa. Sejm może upoważnić Radę Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, ale tylko w określonym zakresie i na określony czas. Ustawą można uregulować każdą sprawę w państwie. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, przyjmuje założenia polityki finansowej państwa. Do uprawnień sejmu należy także podejmowanie uchwał o wprowadzeniu stanu wojennego. By ustawa powstała, najpierw należy zgłosić inicjatywę ustawodawczą, następnym krokiem jest przekazanie jej do Prezydium Sejmu. Zasadnicza praca Sejmu nad ustawą odbywa się w trybie trzech czytań. Uchwalona ustawa trafia do Senatu, gdzie podejmuje się decyzję o przyjęciu ustawy (wtedy przesyłana jest do prezydenta), odrzuceniu jej w całości bądź wprowadzeniu poprawek.


Organami Senatu są:
- Marszałek Senatu,
- Prezydium Senatu,
- Konwent Seniorów,
- komisje senackie.

Kompetencje Marszałka Senatu są następujące:
1) stoi on na straży praw i godności Senatu,
2) reprezentuje Senat,
3) prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem,
4) ustala plan pracy Senatu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
5) zwołuje posiedzenia Senatu,
6) ustala projekt porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem,
8) zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektów ustaw i uchwał oraz innych druków senackich i doręczenie ich senatorom,
9) sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów,
10) sprawuje nadzór nad pracami komisji senackich i zleca im rozpatrzenie określonych spraw,
11) zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami,
12) Zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom,
13) czuwa nad wykonywaniem wobec Senatu, organów Senatu i senatorów konstytucyjnych i ustawowych obowiązków przez organy państwowe i samorządu terytorialnego, podporządkowane im jednostki oraz inne obowiązane podmioty,
14) dokonuje ocen wykonywania przez organy państwowe i samorządu terytorialnego obowiązków wobec Senatu, organów Senatu i senatorów oraz przedstawia te oceny senatorom,
15) udziela senatorom pomocy w wykonywaniu mandatu i podejmuje, na ich wniosek, odpowiednie środki zmierzające do załatwienia przedłożonych spraw,
16) sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Senatu,
17) ustala projekt budżetu Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu, Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich, a w zakresie opieki nad Polonią oraz Polakami za granicą także Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą oraz nadzoruje wykonanie budżetu,
18) nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
19) powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
20) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.
21) Wykonuje inne zadania przewidziane w Konstytucji i ustawach.

Prezydium Senatu:
1. Dokonuje wykładni Regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich,
2. Zleca komisjom rozpatrzenie spraw w określonym zakresie,
3. Ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powoływania doradców oraz korzystania z opinii i ekspertyz,
4. Czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków,
5. Opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Senatu,
6. Podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Senatu.

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu.

Konwent Seniorów tworzą: Marszałek, wicemarszałkowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubów senackich oraz klubów parlamentarnych, jeżeli skupiają, co najmniej 7 senatorów.

Konwent Seniorów wykonuje swoje zadania poprzez:
1) opiniowanie projektów porządku obrad Senatu,
2) opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu,
3) wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych,
4) rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu,
5) rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszałka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów.

Komisje Senatu są organami powołanymi do rozważania i opracowywania spraw z własnej inicjatywy oraz przekazanych im przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.

Komisje w ramach swoich kompetencji:
- rozpatrują i przedstawiają Senatowi sprawozdanie dotyczące ustaw uchwalonych przez Sejm
- zajmują stanowisko, co do prawidłowości wprowadzania w życie i sposobu wykonywania ustaw,
- w porozumieniu z Komisją Regulaminową i Spraw Senatorskich mogą opracowywać regulaminy swojego działania.

Senat powołuje komisje stałe do określonego rodzaju spraw oraz może powoływać i rozwiązywać komisje nadzwyczajne do realizacji określonych zadań.

Obecnie w Senacie funkcjonują następujące komisje stałe:
1) Gospodarki Narodowej,
2) Kultury i Środków Przekazu,
3) Nauki i Edukacji Narodowej,
4) Obrony Narodowej,
5) Ochrony Środowiska,
6) Praw Człowieka i Praworządności,
7) Regulaminową i Spraw Senatorskich,
8) Rodziny i Polityki Społecznej,
9) Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
10) Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej,
11) Spraw Emigracji i Polaków za Granicą,
12) Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej,
13) Ustawodawczą,
14) Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu.

Bibliografia:
„Konstytucja. Rzeczpospolitej Polskiej”
„ Wiedza o społeczeństwie” K.A. Wojtaszczyk
www.senat.gov.pl
www.prawo.interia.pl
www.msz.gov.pl