Sztuka Renesansu

Sztuka Renesansu

Odrodzenie (inaczej renesans) to okres w sztuce trwający w wieku XVI nawiązujący swą symboliką do czasów starożytnych.
Renesans stanowił odzwierciedlenie poglądów idei humanizmu. Kulminacyjnym punktem tej idei był człowiek i jego potrzeby. Z tego powodu najwięcej dzieł renesansu ma charakter świecki.
Architektura

W odrodzeniu buduje się pałace, podmiejskie rezydencje i budynki użyteczności publicznej. Budowle cechuje prostota, czytelność i harmonia brył wyraźnie opartych na ziemi. Zagadnienie czołowe budowli w stylu renesansowym to: równowaga i proporcje wg „złotego podziału” akcentowanie linii poziomych (horyzontalizm) Rytm płaszczyźnie nadają linie schodów, gzymsów i balustrad.. Ostre gotyckie łuki zastępuje się formami półkulistymi. Takie kształty odnajdziemy i sklepieniach, arkadach, portykach, a nawet w obramowaniu okien. Strzeliste wieże kościołów zastępują kopuły, a mury obronne nowy i niższy rodzaj umocnień w formie nasypów. stosowano antyczne porządki architektoniczne, boniowanie-udawanie potężnego włazu przez tynk, proste sufity, kasetony, kamienice z attyką (ozdobna dobudówka koronkowa na dachu), kolumny, łukowe sklepienia, kopuły.

Przykłady architektury renesansowej:
. Pałace: Pitti, Strozzi we Florencji;
Zamek Wawelski,
pałace: Pieskowa Skala, Baranów, Niepołomice, Krasiczyn,
Kamienice w Kazimierzu,
miasta Zamość, Żółkiew .
ratusze i starówki w Poznaniu Wrocławiu, na Dolny Śląsku, w Czechach ,stosowano antyczne porządki architekt., boniowanie-udawanie potężnego włazu przez tynk, proste sufity, kasetony, kamienice z attyką (ozdobna dobudówka koronkowa na dachu), kolumny, łukowe sklepienia, kopuły.

Rzeźba

Powszechnie stosowany materiał w rzeźbie renesansowej to marmur. Wyzwolenie się rzeźby od funkcji służebnej wobec architektury; rozwój portretu, aktu, pomnika konnego oraz rzeźby nagrobkowej. Przewaga kompozycji statystycznych.
Główni . rzeźbiarze: L. Ghiberti, Desiderio da Settignano, Mino da Fiesole.
Rzeźby Donatella, Verrocchia, Michała Anioła (Włochy) Pieta z bazyliki św.Piotra w Rzymie, Posąg Dawida , nagrobki w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu Lament Opatowsk,.
Malarstwo

Modelem i punktem odniesienia w malarstwie renesansowym jest otaczająca natura oraz zachowane dzieła antyczne. Trójwymiarowa przestrzeń traktowana jest jako sceneria rozgrywającej się akcji. Wiele uwagi zwraca się na kompozycję, tło, kształty, gesty oraz światło. Malarstwo renesansowe koncentrowało się na problematyce konstrukcji przestrzeni i bryły przedstawianych przedmiotów, czerpiąc z badań nad perspektywą linearną oraz barwną.

Rozwijało się również malarstwo portretowe - najpierw w ujęciu profilowym, a następnie ukazujące półpostaci.


Twórcy renesansu


Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci (1452—1519).W Mediolanie stworzył swoje największe dzieło rzeźbiarskie, konny posąg Franciszka Sforzy, ukazany w ruchu, zrywający z renesansową statyczną powagą i zwiastujący już dynamizm baroku. W Mediolanie powstały również pierwsze z jego wielkich dzieł malarskich. Madonna w grocie skalnej (1483), ukazana w półmroku, była zwiastunem nowego rozwiązania kolorystycznego, któremu sam mistrz nadal nazwę światłocienia (chiaroscuro). Podobnie w Ostatniej Wieczerzy (1497), na ścianie refektarza klasztoru Santa Maria delie Grazie, rezygnował z optymistycznej jasności quattrocenta przez zróżnicowanie oświetlenia. Dążył w sztuce do wiernego odbicia rzeczywistości za pomocą wnikliwej obserwacji. W tym celu wprowadził cień i światło do obrazu, a do swojej palety dorzucił do barw podstawowych - biel i czerń, po to, aby kolory mogły stracić swą czystość. Jego najbardziej znane obrazy:


• Dama z gronostajami (Dama z łasiczką)


Leonardo przedstawił na tym obrazie Cecylię Gallerani, córkę ambasadora mediolańskiego


i faworytę Lodovica Sforzy. Artysta oddał za pomocą pędzla bogate wnętrze kobiety - jej zdecydowanie i mocny charakter. Wydaje się być równie żywa jak zwierzę, które trzyma. Prawa dłoń wyraża napięcie, na delikatnych ustach widać uśmiech; źródłem energii wydaje się być sama kobieta. Ciemne tło (domalowane później) podkreśla jej siłę, a kolory sukni - załamania tkaniny.


• Ostatnia Wieczerza


Artysta namalował fresk w kościele Santa Maria delle Grazie w Mediolanie na zamówienie Lodovico Sforza. Leonardo pracuje nad dziełem dwa lata. Tyle czasu zajmuje mu wykonanie tego ogromnego (wymiary ponad 4 x 9 m) malowidła. Przedstawia Apostołów przy stole, zebranych w trzyosobowe grupki. Jest wśród nich Judasz. Leonardo nie usadził go zwyczajowo na końcu stołu; Judasz jest trzecią postacią na lewo od Chrystusa. Obraz jest zapisem malarskim chwili, przywołaniem wieczerzy, podczas której Chrystus obwieścił: "Zaprawdę powiadam wam, iż jeden z was Mnie zdradzi" (Ew. wg Mat. 26,21). Apostołowie reagują różnie, są zdumieni, wzburzeni, źli. Wszyscy, tylko nie Judasz; on siedzi nieruchomo. Całość obrazu utrzymana w ciemnej tonacji, która dodatkowo podkreśla napięcie. Bogata symbolika; Leonardo doskonale uchwycił miłość oraz - nierozerwalnie spleciona


z obecnością Judasza - zapowiedź zdrady.


• Mona Lisa


Portret młodej kobiety, z postaci, której bije spokojna wytworność. Jest w niej pewien niepokój. Kobieta nie jest piękna, ma tajemniczy uśmiech, nosi skromną suknię. Obraz wykonany dwoma technikami: światłocieniową (oczy) oraz sfumato. Tę drugą technikę, polegająca na krętych pociągnięciach pędzlem, Leonardo stosował po to, by uwypuklić formę, np. przy malowaniu gór (pozbawione są w jego obrazach ostrych konturów).





Odmiennie miał rozwiązywać problemy nowej sztuki najmłodszy i najkrócej żyjący z wielkiej trójcy malarzy owego okresu, Rafael Santi z Urbino (1483—1520). Najbardziej z nich kontrowersyjny, w niektórych epokach uważany za największego malarza ludzkości, kiedy indziej oskarżany o płyt kość, nieoryginalność, kiczowatą niemal cukierkowatość, łączył


w swym malarstwie sprzeczne elementy: schyłkową doskonałość swych słodkich Madonn, — które jednak nierzadko, jak maleńka Madonna Esterhazy, były pełnym niespokojnego liryzmu ukazaniem piękna macierzyństwa i dzieciństwa — z nowym, zwichrzonym dynamizmem malowideł ściennych dokonywanych w Rzymie na zlecenie papieża Juliusza II. Malarstwo Rafaela pełne jest liryki i poetyczności. Odważnie stosuje kolor. Zestawia barwy o mocnym natężeniu. Jego obrazy cechuje harmonia; linie i kolory są miękkie i płynne. Rafael zerwał


z symetrią, a mimo to nie naruszył równowagi obrazu. Daje nowe poczucie głębi, iluzję przestrzeni, świetnie posługuje się perspektywą architektoniczną. Posadzka, schody, kolumny mają prowadzić widza w głąb obrazu. Sykstyńska altach 1500-1505 namalował serię słynnych Madonn( Sykstyńska in.„Zaślubiny Marii” „Madonna del Granduca”).Jednocześnie pracował jako architekt –zaprojektował Sykstyńska m.in. rzymski kościół Sykstyńska. Eligio degli Orefeci, willę Madama Sykstyńska pałac Pandolfini we Florencji. W roku 1515 został mianowany konserwatorem st6arożytnych zabytków Rzymu; kierował pracami wykopaliskowymi. Sykstyńska latach 1514-1520 kierował budową Bazyliki Św.Piotra. Mimo rozlicznych talentów zasłynął przede wszystkim jako malarz. Niezrównany portrecista (m.in.„Papież Leon X z nepotami” „Baldassare Castignole”)Spod jego pędzla wyszły liczne obrazy religijne np.”Uwolnienie Św. Piotra ”, „Cud mszy Sykstyńska Bolsamo”. Ostatnie lata twórczości przynoszą zmianę stylu pełnego harmonii, klasycznego piękna na ujęcia manierystyczne („Przemienienie na górze Tabor”).Malarstwo Rafaela wywarło wpływ na sztukę europejską następnych stuleci, stając się niedoścignionym wzorem dla wielu pokoleń artystów. Jego najbardziej znane obrazy:


• Madonna Sykstyńska


Nazywana tak od papieża Sykstusa, klęczącego z lewej strony obrazu i zachwytem patrzącego na postać Madonny.


• Złożenie do grobu


Obraz namalowany na zamówienie Atlanty Baglioni; zadziwia układem całości, podporządkowanym dwóm przeciwstawnym liniom. Grupa kobiet skłania się w prawą stronę, natomiast ciało Chrystusa i niosących go postaci w lewą stronę. Nasuwa się porównanie


z Pietą Michała Anioła. Twarz omdlałej Matki Boskiej wyraża ból. Człowiek podtrzymujący Chrystusa patrzy w niebo, jakby szukał tam siły, która pomoże udźwignąć mu ciało Pana. Nad nim pochyla się zrozpaczona Maria Magdalena. W środkowej części znajduje się młody, muskularny mężczyzna, który przechyla się w na prawą stronę. Na dalszym planie widzimy góry, u stóp, których leży miasto. Uwagę widza rozpraszają zbyt żywe kolory szat postaci. Dominuje czerwień - symbol męki.


• Szkoła Ateńska


Fresk w Stanza della Segnatura w Rzymie przedstawia dysputę uczonych starożytnych


z humanistami nad dwoma aspektami prawdy. Fresk stanowi alegorię filozofii. W środku obrazu znajduje się Platon, który wskazuje palcem na niebo - świat idealny, a obok Arystoteles trzyma w jednej ręce "Etykę", a drugą wskazuje na ziemię. Uwagę zwraca wnętrze z kasetonowym sklepieniem, przypominające bazylikę św. Piotra w Rzymie.


W głębi prześwituje rozświetlony obłokami błękit nieba, dający złudzenie nieskończoności. Ściany ozdabiają rzeźby i płaskorzeźby. W dwóch głównych niszach Rafael umieścił opiekunów sztuki i nauki - Apollina i Minerwę.





Michał Anioł Buonarotti (1475—1564)Rzeźbiarz, malarz, architekt i poeta. Zrywał


z wytworną delikatnością i beztroską harmonią dzieł swych poprzedników. Sławę zdobyła mu marmurowa statua nagiego Dawida, ukazująca siłę ciała i charakteru, dzieło brutalne


w swoim realizmie (1503), ustawione na głównym placu Florencji, mimo protestów zwolenników dawnej sztuki. Wezwany do Rzymu, otrzymał wówczas od papieża Juliusza II polecenie pokrycia freskami ścian i sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej. W ciągu czterech lat (1508—1512) powstało malowidło gigantyczne, potężne i dla ówczesnych widzów przerażające w swym dynamizmem, budzące niepokój, wizja stworzenia świata malowana na sklepieniu kaplicy. W 1541 r. uzupełnił ją artysta jeszcze bardziej dynamiczną i dramatyczną wizją Sądu Ostatecznego na ścianie ołtarzowej. „Tu ściana cała ryczy jak bawół zraniony" — komentował to dzieło po wiekach Kazimierz Tetmajer, dodając: „Wulkan to chyba z siebie wyrzucił, nie człowiek".


Już jako twórca licznych rzeźb w marmurze, z watykańską Piętą na czele oraz potężnych fresków, rozpoczął Michał Anioł działalność architektoniczną w Rzymie, gdzie zaprojektował nową zabudowę Kapitolu, i we Florencji kierując przebudową Biblioteki Św. Wawrzyńca; na pograniczu obu dziedzin sztuki stały monumentalne grobowce, zaprojektowany, lecz nieukończony Juliusza II oraz Medyceuszów we Florencji, potężne kompozycje wspaniałego, lecz mrocznego geniuszu, w którego dziełach dominowała siła, a nie wdzięk, pasje, a nie sentymenty. Po 1501 roku wyrzeźbił


„Madonnę z dzieciątkiem”(zw.„Madonną z Brugii”)a w roku 1503 powstało słynne dzieło malarskie „Święta rodzina”. Zaprojektował i podjął się pracy nad grobowcem papieża Juliusza II, do którego wyrzeźbił m.in. „Mojżesza” i „Rachel i Leę”. Zaprojektował Nową Zakrystię w kościele San Lorenzo we Florencji, postały wtedy rzeźby alegoryczne( „Dzień” „Noc” „Świt” „Zmierzch”)


Michał Anioł czerpał inspiracje ze sztuki antycznej. Był czcicielem antycznego ideału piękna. Ciało ludzkie nie miało dla niego tajemnic. Pragnął ukazać je w ruchu. W swych obrazach rozdzielał światła od ciemności, wprowadza grę światłocienia oraz regularną artykulację formy.


Jego sztukę cechowały dwa pierwiastki divinita -boskość i terribilita- napięcie. W swoich dziełach umiał oddać jak nikt inny- stany duszy, uczucia i emocje. Jego dzieła wyznaczały drogę twórcom baroku. Pod koniec życia zajął się też twórczością poetycką.


Jego najbardziej znane obrazy:


• Pieta


Rzeźba przedstawia Matkę Boską opłakującą syna. Matka Boska jest bardzo młoda; siedzi smutna z lekko pochyloną głową, ramieniem podtrzymuje bezwładne ciało syna. Ciało Jezusa ukazane jest realistycznie, widzimy każdy bezwładny mięsień.


• Sąd Ostateczny


Fresk namalowany w części ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej przedstawia wydarzenia dnia Sądu Ostatecznego. Dominuje w nim zasada ruchu. Po lewej stronie fresku widzimy grupy zmartwychwstałych wspinające się ku Chrystusowi, z prawej zaś upadek potępionych. Ci ostatni, stłoczeni w łodzi Charona czekają przerażeni na ostateczny wyrok. Nad ponad trzystoma figurami góruje postać Chrystusa. Obok niego Matka Boska - pełna współczucia. W niebiańskim orszaku Chrystusa przedstawieni zostali święci i patriarchowie, wśród nich po lewej stronie - św. Katarzyna Aleksandryjska trzyma w rękach złamane koło najeżone kolcami, za nią w teatralnej pozie, św. Biaggio, trzyma w rękach żelazne grzebienie - narzędzie swych tortur.


Renesans(odrodzenie) kojarzy się nam wszystkim ze wspaniałym rozwojem sztuki, genialnymi, wykształconymi artystami i wynalazcami. Ich wspaniałe dzieła znalazły w późniejszych wiekach licznych naśladowców w całej Europie. Wytworzone w tym okresie środki artystyczne były podstawą rozwoju sztuki aż do XX wieku. Stworzone w tej epoce obrazy (np. portret „Mona Lisa” czy „Dama z łasiczką”) oraz rzeźby („Dawid”) czy


cudowne freski z Kaplicy Sykstyńskiej są podziwiane i cenione do dziś. Epoka renesansu


lub odrodzenia podobnie jak ożywiona przez nią sztuka zadziwiła mnie swym pięknem


i harmonią. Uważam ją za jedną z najdoskonalszych i najpiękniejszych epok w historii sztuki.