Wielka Emigracja
Ruch, który ujawnił się po powstaniu nazwano WIELKA EMIGRACJĄ, ponieważ wielu ludzi emigrowało, jak na rozkaz z miasta wyjechało ok. 30-50.000 ludzi jednocześnie, ziemie polskie opuścili także politycy, rząd, wojsko, droga wielkiej Emigracji prowadziła na zach., Francję i Paryż, który był kolebka rewolucji. Emigranci przechodzili przez tereny Austrii i Prus, gdzie nie witano ich owacyjnie, wręcz przeciwnie chcieli, by Polacy poparli carską amnestię. Polacy odmawiali, dlatego atakowano emigrantów kawaleriami lub łapano i mieszczono w twierdzach w Grudziądzu, Gdańsku i Elblągu.
Polacy przechodzili także przez Niemcy, gdzie byli hucznie witani, gdyż w okresie romantyzmu, uważano ich walkę o niepodległość jako symbol poświęcenia się dla ojczyzny- Polacy byli natchnieniem dla artystów. Niemcy na ich cześć urządzali powitania i huczne zabawy, dawali opiekę medyczną.
Francja wypłacała skromne utrzymania opiekę, organizacja, którą założył gen. Lafajette- komitet Francuski Polski oraz Komitet Polsko – Amerykański (James Kuper) pomagały emigrantom. Rząd Francuski chciał wykorzystać Polaków i ich siłę zbrojna i wcielić do legii cudzoziemskiej, która walczyła z Anglikami. Emigranci reprezentowali wszystkie społeczeństwa polski. Skład społeczny, przynależność do partii politycznej, rozbijała Polaków na obozy polityczne, które różniły się 2 elementami:
- Oceną upadku powstania listopadowego
- Sposobem walki o niepodległe państwo.
W grudniu 1831 roku członkowie Towarzystwa Demokratycznego założyli w Paryżu Komitet Narodowy Polski, na którego czele stał Lelewel. Komitet utrzymywał kontakty z rewolucjonistami we Włoszech, Francji i Niemczech.
Program :
- zakładał odbudowę Polski w drodze trójzaborowego powstania zbrojnego
- Niepodległa Rzeczpospolita stać się miała republiką, w której szczególną rolę odegrałaby szlachta, mieszczaństwo i inteligencja.
W marcu 1832 roku nastąpił rozłam - Lewica (Tadeusz Krępowiecki) – Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Pierwszy program, zwany Małym Manifestem opowiadał się za rewolucją społeczną. Odpowiedzialnością za upadek powstania obciążano szlachtę. Uważano, że niepodległość Polska może odzyskać tylko w ścisłym współdziałaniu z ruchami rewolucyjnymi Europy.
Radykalizm TDP i rewolucjonizm KNP spowodowały, że oba ugrupowania znalazły się w kręgu ruchu węglarskiego (karbonariuszy), przygotowującego rewolucję europejską. KNP pod wpływem Buonarrotiego rozpoczął przygotowania do powstania w Polsce.
Francja miała dość Polaków, rozwiązano KNP, Lelewel musiał opuścić Francję i przenieść się do Genewy. W Paryżu tajna organizacja Zemsta Ludu miała przygotować wyprawę partyzancką Józefa Zaliwskiego, zakończoną niepowodzeniem.
Nowe nadzieje zaczęto wiązać z organizacją Młode Włochy (Giuseppe Mazzini). Liczyli na sojusz z ludami słowiańskimi w rozbiciu monarchii habsburskiej. W utworzonej w Bernie Młodej Europie wykształciła się sekcja polska (Lelewel). W następnym dziesięcioleciu jej miejsce zajęło Zjednoczenie Emigracji Polskiej. Program zapowiadał odbudowę Polski w drodze zbrojnego powstania, w granicach przedrozbiorowych oraz uwłaszczenie chłopów.
Rozłam w TDP : odeszli radykałowie skupieni wokół Krępowieckiego. Na czele TDP stanął Wiktor Heltman. W grudniu 36 roku ogłoszono Wielki Manifest TDP. Uznano w nim, że odbudowa Państwa Polskiego może się odbyć jedynie własnymi siłami, w granicach przedrozbiorowych. Chłopi mieli otrzymać ziemię na własność. Przyszła Polska miałaby mieć formę federacyjną.
Odeszli radykałowie związali się z emigracją polską w Anglii. Z inicjatywy Krępowieckiego i Stanisława Worcella powstały w 1835 roku Gromady Ludu Polskiego : Grudziąż w mieście Portsmouth oraz Humań na wyspie Jersey. Program zapowiadał rewoulcję agrarną likwidującą własność ziemiańską. Przyszłe państwo – Polska Ludowa.
Hotel Lambert
- początkowo wznowienie obrad sejmu w składzie z 1831 roku i wyłonienie namiastki władz polskich. Nie udało się też przeprowadzenie wyborów na emigracji.
1833r – Związek Jedności Narodowej [tajne] – zmierzał do odbudowy Polski jako monarchii konstytucyjnej. Równoległe - Towarzystwo Monarchistycznego 3 Maja [jawne].
Program :
Dążył do odzyskania niepodległości państwa polskiego na starych granicach z istniejącymi teraz prawami politycznymi, chłopom proponowali oczynszowanie a potem uwłaszczenie. Dążenie do odbudowy państwa polskiego związane było z interwencją mocarstw zachodnich podczas wojny z Rosją. Czartoryski utrzymywał kontakty dyplomatyczne z państwami Europy, i spowodował, że sprawa polska była znana w całej Europie, co spowodowało, ze obóz Czartoryskiego cieszył się szacunkiem oraz poparciem papiestwa.
Fundamentem ustroju przyszłej Polski miała być Konstytucja 3 Maja, kandydatem na tron – książe Czartoryski.
W propagowaniu sprawy polskiej aktywnie działało w Londynie Towarzystwo Literacki Przyjaciół Polski. Próbowano uzyskać oficjalne stanowisko parlamentu brytyjskiego ale Izba Gmin odrzuciła wniosek w sprawie oświadczenia o nieuznawanie zmian w statusie Królestwa Polskiego, wprowadzony przez Mikołaja I, podobnie było we francuskiej Izbie Deputowanych.
Kwestia wschodnia :
Czartoryski stworzył sieć agentów dyplomatycznych w samym państwie tureckim i na terytoriach od niego uzależnionych, a także w Persji i Afganistanie. Ich zadaniem było podtrzymywanie napięcia w tym regionie, książę bowiem upatrywał szansy dla Polski w wybuchu tam konfliktu zbrojnego.
Hotel Lambert mógł liczyć na poparcie placówek angielskich i francuskich, zainteresowanych zwalczaniem wpływów rosyjskich.
1842- Zakon Zmartwychwstania Pańskiego – odrodzenie życia religijnego wśród emigracji.