Wielka emigracja po powstaniu listopadowym i główne ośrodki i obozy na emigracji.

Wielka Emigracja, mająca miejsce po klęsce powstanie listopadowego, nie była planowana, zrodziła się nagle i to już w niecały rok po powstaniu. Początkowo emigrowali głównie cywile: politycy, dziennikarze i urzędnicy, później dopiero wojskowi. Jednym z pierwszych organizatorem emigracji był Józef Bem. To on doprowadził do przerzucenia tysięcy internowanych oficerów i żołnierzy powstańczych do Francji. Polacy, przemierzając odległe kraje, starali się zapoznać z ich kulturą, historią, sztuką, gospodarką. Zwiedzano zabytki, składano hołdy poległym Polakom - m.in. na grobie Kościuszki. To pobudzało nastroje patriotyczne wśród wychodźców. Niestety, początkowa sympatia krajów przyjmujących emigrantów stopniowo zanikała. Szczególnie ozięble witano emigrantów we Francji, gdy docierali na miejsce swego przeznaczenia. Wynikało to z faktu, że Francuzi nie chcieli prowadzić aktywnej polityki wobec Polski, a napięcie, jakie panowało w Europie nie wykluczało możliwości wojny. Polska emigracja stała się zatem rezerwą wojskową i atutem w rozgrywkach dyplomatycznych między Paryżem a Petersburgiem. Było to z wiadomych względów niekorzystne dla Polaków. Polacy z kolei liczyli na zgodę na utworzenie legionów, które w przyszłości miały by podjąć działania zmierzające do odzyskanie niepodległości. Do roku 1847 przez emigrację przeszło 11 tysięcy Polaków. . Niestety, pomimo otrzymywanego zasiłku, z powodu wielkiej ilości emigrantów wychodźcy znaleźli się w bardzo trudnych warunkach materialnych. Najgorzej przebiegało życie emigrantów na prowincji. Panował tam niedostatek. Emigranci przeżywali wtedy bardzo trudny okres i byli rozbici wewnętrznie. Jedni liczyli na nowe powstanie na ziemiach polskich, drudzy na rewolucję i wojnę europejską, a jeszcze inni chcieli czekać na upadek caratu. Wielu traciło nadzieje i podejmowało prace na obczyźnie.Powstawały jednak ośrodki i obozy polityczne na emigracji,a główne to:

1. Komitet Narodowy Polski. K N P powstał w 1831 roku z inicjatywy Krępowieckiego, Czyńskiego, Pułaskiego. Obóz ten miał stać się naczelną władzą emigracji z Joahimem Lelewelem na czele. Większość Komitetu tworzyli szlacheccy rewolucjoniści. Komitet głosił program narodowy i republikański. Jako cel przyjął walkę o niepodległość, która miała być prowadzona w oparciu o patriotyczną część szlachty. Duży nacisk położono na kontakty z ruchami demokratycznymi w Europie. Spory o pryncypia doprowadziły do rozłamu w Komitecie. W marcu 1832 roku Grupa Krępowieckiego wystąpiła z niego i założyła Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Lelewel, który głosił związek sprawy polskiej z ideą wyzwolenia innych ludów Europy, dążył do zacieśnienia związku z Najwyższym Namiotem Powszechnym karbonariuszy. Komitet chciał wziąć udział w planowanej na 1833 roku powszechnej rewolucji karbonarskiej w Europie. W odpowiedzi na to rząd francuski rozwiązał Komitet Narodowy Polski i nakazał Lelewelowi opuszczenie Francji.

2. Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Stopniowo, w miarę stabilizowania się TDP, krystalizowała się jego ideologia. Ostatecznie program Towarzystwa został sprecyzowany w 1836 roku kiedy przywódcą został Wiktor Heltman. Towarzystwo dzieliło się na sekcje grupujące członków zamieszkałych w tej samej miejscowości. Sekcja paryska rządziła całym Towarzystwem. W 1836 roku został wydany dokument programowy. W odróżnieniu od aktu założenia TDP nazywa się go Manifestem Wielkim. Kład on nacisk na własne siły narodu polskiego w walce o niepodległość, doceniał rolę międzynarodowych sił postępu. Zakładał on, że przyszła Polska będzie republikańska i demokratyczna, rząd narodowy przyszłego państwa, w pierwszym dniu jego powstania zniesie wszystkie przywileje stanowe, poddaństwo i pańszczyznę bez żadnego wynagrodzenia szlachty. Chłopów zaś ogłosi właścicielami ziemi, którą dotychczas uprawiali.

3. Gromady Ludu Polskiego. Najbardziej radykalny, lewicowy nurt emigracji polskiej stanowiła grupa szeregowych żołnierzy, przeważnie chłopów, którzy odmówili przyjęcia carskiej amnestii i przybyli do Anglii. Tu przyłączyli się do nich przebywający w Londynie działacze TDP (Krępowiecki, Czyński, Worcell). W 1835 roku założyli oni Gromadę Ludu Polskiego Grudziąż. GLP stały się wyodrębnionymi organizacjami o charakterze rewolucyjno - demokratycznym. Ich manifest odrzucał hasło uwłaszczenia chłopów wysuwane przez TDP. Gromady żądały likwidacji całej własności ziemskiej na drodze ludowego powstania przeciw rodzimym feudałom i zaborcom oraz budowy społeczeństwa bezklasowego. W programie zawarto hasła powszechnej oświaty oraz opieki nad niezdolnymi do pracy. Manifest ostro krytykował szlachtę i jej rolę w powstaniu listopadowym oraz ustrój kapitalistyczny i demokrację burżuazyjną.

4. Hotel Lambert. Mianem Obozu Lambert określa się drugie wielkie ugrupowanie emigracyjne obok obozu demokratycznego. Skupione wokół prezesa Rządu Narodowego Adama Czartoryskiego, nazwane też było obozem konserwatywnym. Tworzyła go arystokracja, szlachta wkraczająca na drogę rozwoju kapitalistycznego, Kaliszanie. Obóz ten dążył do odbudowy niepodległej Polski, lecz z uwzględnieniem realiów, w których szlachta odgrywać będzie dalej decydującą rolę. Sprawę chłopską traktowano marginalnie uważając wszakże, że wymaga ona zmian. Początkowo godzono się na stopniowe oczynszowanie, później na uwłaszczenie. Obóz ten łączył swe nadzieje na niepodległość z zabiegami dyplomatycznymi u rządów zachodniej Europy. Zwolennicy Hotelu Lambert głosili hasła monarchii konstytucyjnej i wiedzieli w osobie Czartoryskiego przyszłego króla Adama I. Obóz ten roztaczał opiekę nad szkolnictwem polskim, działalnością kulturalna i naukową środowisk polskich.

Nalezy stwierdzic, ze wklad w odbudowe polskiej panstwowosci dzialaczy i polityków tych organizacji, takich jak Lelewel, Pulaski, Czartoryski, Mieroslawski, byl nieoceniony. Stolica niezaleznej Polski stal sie Paryz. To tam poeci, pisarze, muzycy i inni twórcy znalezli spokój pozwalajacy im tworzyc dziela, które w rozbitym kraju i na emigracji pelnily bardzo wazna role: zagrzewaly do walki, uczyly walczyc z zaborca, koily ból po kleskach powstanczych. Nalezy tu takze wspomniec o tych, którzy pomagali swa wena twórcza - mam tu na mysli Adama Mickiewicza, Juliusza Slowackiego, a takze Fryderyka Chopina. Ich udzial w prace na rzecz odzyskania niepodleglosci jest ogromny. Poprzez swoja twórczosc przyczyniali sie oni do upowszechnienia idealów walki z przemoca, niepodleglosci, obrony podstawowych wartosci moralnych, nawet kosztem zycia i szczescia osobistego. Romantycy upowszechniali tez polski mesjanizm, swoista mistyke narodu, powolanego poprzez cierpienie do oswobodzenia ludzkosci. Wielka Emigracja odegrala wiec, jak widac, duza role w ksztaltowaniu sie swiadomosci patriotycznej i politycznej Polaków, która w pewnym stopniu przetrwala az po dzien dzisiejszy. Takze dzieki Wielkiej Emigracji w tym trudnym okresie mogla rozwijac sie polska nauka, kultura, sztuka. Podsumowujac, Wielkiej Emigracji nie nadano tej nazwy ze wzgledu na jej rozmiar (choc na pewno byl on wyjatkowy), lecz dlatego, ze polozyla ona podwaliny pod budowe niepodleglego panstwa polskiego. Zainicjowala dzialania konspiracyjne, walke zbrojna w kraju oraz programy polityczne na przyszlosc. Ogromne znaczenie mial równiez jej róznorodny sklad spoleczny (szlachta, inteligencja, mieszczanstwo, chlopi), który niewatpliwie pomógl utworzyc tak rozbudowane programy polityczne stowarzyszen emigracyjnych. Wielka Emigracja reprezentowala caly naród, stanowila jego rzeczywista elite intelektualna i zdecydowala o przetrwaniu Narodu Polskiego.