Wielka Emigracja
Dlaczego emigracja po powstaniu listopadowym została nazwana Wielką?
Emigracja listopadowa była ruchem emigracyjnym o podłożu patriotyczno-politycznym po upadku powstania listopadowego 1830–31r. Była jednym z największych ruchów emigracyjnych ówczesnej Europy, do której dołączyli w późniejszym okresie inni uchodźcy, głównie z zaboru rosyjskiego. W.E. była infiltrowana przez agentów tajnych służb rosyjskich, usiłujących nie dopuścić do zjednoczenia różnych orientacji emigracyjnych i przekazujących informacje o planowanych misjach do kraju (stąd też większość prób zawiązania spisków w Polsce kończyła się fiaskiem i krwawymi represjami). W.E. stworzyła kilka silnych ośrodków kulturalnych i edukacyjnych:
Z emigracją związani byli m. in. Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Joachim Lelewel, Maurycy Mochnacki, Seweryn Goszczyński, Jan Czyński, Z. Krasiński. Składała się z wyłączonych spod carskiego aktu amnestyjnego uczestników walk powstańczych, członków Rządu Narodowego, posłów na sejm, wyższych urzędników, działaczy politycznych, publicystów, pisarzy, artystów. Do 1862 wyjechało z kraju ok. 20 tys. Osób. 3/4 tej liczby stanowili ludzie pochodzenia szlacheckiego, w tym także ci, którzy dobrowolnie odrzucili amnestię, licząc na wznowienie walki wyzwoleńczej.
Główne ośrodki emigracji polskiej:
· Francja - ok.5 tys. Ludzi, głównie Paryż i okolice
· Niemcy (Saksonia) - ok. 3 tys. Ludzi, głównie Drezno, Lipsk
· Belgia (gł. Bruksela)- ok.200 osób
· Anglia - ok.700 osób - głównie Londyn, wyspa Jersey
· Szwajcaria - ok. 50 osób
· Stany Zjednoczone
· również: Norwegia, Algeria i Turcja
Na Wielkiej Emigracji istniało wiele zrzeszeń, stowarzyszeń, instytucji i organizacji, takich jak: Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Polska Winkelriedem Narodów, Lud Polski, Zemsta Ludu, Młoda Polska, Zjednoczenie Emigracji Polskiej, Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich, Towarzystwo Historyczno-Literackie, liceum polskie w Batignolles, Bibliotekę Polską, licznie księgarnie i drukarnie, a także konserwatywny Htel Lambert (od rezydencji księcia Adama Czartoryskiego, od lat 30. do 60. kierującego obozem). Wydawano wiele czasopism i periodyków, m.in.: Le Polonais, Kraj i Emigracja, Trzeci Maj, Czwarty Maja, Piąty Maja, Szósty Maja, Wiadomości Polskie, Pielgrzym Polski, Ideologia Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, Postęp, Demokrata Polski, Pismo TDP, Pszonka.
Emigracja po powstaniu listopadowym została nazwana Wielką, ze względu na wybitną rolę, jaką odegrała w życiu politycznym, kulturalnym i umysłowym narodu polskiego, oraz na liczebność (do 1862 ok. 20 tys. osób). W.E. miała znaczny wpływ na świadomość narodową i w znacznym stopniu przyczyniła się do wybuchu powstania 1863. Wiele elementów składających się na ten światopogląd przejęło kolejne pokolenie emigracyjne po powstaniu styczniowym, zwane młodą emigracją. Do tradycji W.E. odwoływała się grupa polskich emigrantów pozostałych w Paryżu i Londynie po II wojnie światowej.