Raport Japoński
W 1971 roku został opublikowany raport przez Centralną Rade Oświaty i Wychowania (organ doradczy japońskiego Ministra Oświaty) Pt. „Główne kierunki rozwoju zintegrowanego systemu oświaty dla potrzeb współczesnego społeczeństwa”.
Cztery lata trwały prace nad przygotowaniem tego dokumentu, oprócz tego znalazł się też problem związany z reformą szkolnictwa podstawowego i średniego zarówno ogólnegokształconcego jak i zawodowego, oraz wyższego.
Zmianom kierunków w poszczególnych rodzajach szkół poświęcono odrębne raporty cząstkowe:
1. – O głównych kierunkach reformy szkolnictwa wyższego (styczeń 1970r)
2. – O głównych kierunkach reformy szkolnictwa podstawowego i średniego (maj 1970r)
Dokument ten ma charakter całościowy i obejmuje całokształt problematyki składającej się na tzw. „trzecią wielką reformę oświatową”.
Innymi słowy – Wychowanie rozpoczyna się w przedszkolu kończy na uczelni.
Raport składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera opis głównych kierunków japońskiego szkolnictwa proponowanych przez Centralną Rade Oświaty i Wychowania, druga to zalecenia dotyczące przyszłej polityki oświatowej. Każda z tych części dzieli się z kolei na rozdziały, których charakterystyce poświecę dalsze strony tej pracy.
II. Główne Kierunki reform szkolnictwa podstawowego i średniego
• Przystosowanie systemu do właściwości poszczególnych okresów rozwoju psychofizycznego dzieci, młodzieży i dorosłych
Aby zrealizować ten cel, należało zorganizować „szeroką sieć” szkół eksperymentalnych i wiodących w których analizowano by różne warianty programowo-metodyczne nauczania na szczeblu podstawowym i średnim.
W szkołach tych badano by również inne problemy takie jak:
a) obniżenie wieku rozpoczynania nauki w szkole przez dzieci z różnych klas społecznych oraz wyrównaowania startu tych dzieci.
b) zastąpienie zbiorowego nauczania bardziej zindywidualizowanymi formami.
c) zamiast dotychczasowych mechanizmów selekcyjnych natury represyjnej, jest wprowadzenie nowego modelu orientacji szkolnej opartej na sterowaniu karierą szkolną stosownie do jego zainteresowań.
• Reforma programów nauczania pod kątem wymagań współczesnej nauki i techniki oraz perspektywistycznych potrzeb człowieka
Chcąc to zrealizować należałoby ustalić jaki zasób wiedzy i umiejętności jest obecnie niezbędny dla wszystkich obywateli, jako punkt wyjścia późniejszego kształcenia i samokształcenia. Jednakże prace nad tą nową koncepcją programowo-metodyczną musiały by obejmować nie tylko poszczególne szczeble kształcenia ale cały system zinstytucjonalizowanej działalności dydaktyczno wychowawczej.
„Tylko w ten sposób można będzie uniknąć błędów charakteryzujących obecne programy nauczania”.
• Ulepszanie metod i środków pracy dydaktycznej
Był by to system w którym uczniowie i studenci kończyliby naukę oraz zdobywali świadectwa i dyplomy nie według kryterium wiekowego, lecz na podstawie rzeczywistych osiągnięć w nauce, będącym wyrazem zdolności i wysiłku.
• Podniesienie poziomu nauczania w szkołach podstawowych oraz zapewnienie wszystkim dzieciom jednakowych szans kształcenia
W tym celu powinny zostać opracowane jednolite kryteria oceny poziomu nauczania w szkołach podstawowych (elementarnych i średnich I stopnia).
Ze względu na konieczność wyrównania szans oświatowych obywateli Japonii szczególną uwagę należy poświęcić szkołom dla młodzieży pracującej, który by mógł przygotować ich do częstych innowacji organizacyjnych, technicznych i technologicznych wprowadzonych przez nowoczesne zakłady pracy.
• Rozszerzenie i formy wychowania przedszkolnego
Raport zakłada, że dziecko, które ukończy 4 rok życia, powinno mieć zapewnione miejsce w przedszkolu, oczywiście jeżeli rodzic sobie tego życzy.
Co idzie za tym, iż musi powstać znacznie więcej tych placówek, ponieważ planuje się objęcie wychowaniem przedszkolnym dzieci młodszych, 3 i 4 letnich.
Forma i treść wychowania przedszkolnego powinna ściślej niż dotychczas powiązać je z wychowaniem w rodzinie.
• Rozbudowa i doskonalenie sieci szkół specjalnych
Rolą rządu było by zapewnienie dzieciom upośledzonym fizycznie jak i psychicznie odpowiednich warunków, czyli wystarczającą liczbę miejsc w oddzielnych szkołach i zakładach specjalnych. Wykształcenie odpowiedniej kadry zajmującej się tymi dziećmi.
• Struktura szkolnictwa
„Potrzeby uprzemysłowionego społeczeństwa może zaspokoić tylko taki system oświaty i wychowania w którym, wszystkie składające się nań części są ze sobą ściśle powiązane, tworząc całość wewnętrznie spójną, jedną integrującą zasadą”.
Tę zasadę głosi raport, stanowi zasadę ustawiczności kształcenia, określa cele, treści i organizację pracy dydaktyczno wychowawczej zaczynając na przedszkolu, a na studiach podyplomowych kończąc.
• Rekrutacja i kształcenie nauczycieli
Kształcenie nauczycieli dla szkół elementarnych miała by przebiegać inaczej niż kształcenie nauczycieli dla szkół średnich I i II stopnia.
Nauczyciele musieliby być przygotowywania do nauczania równocześnie wielu przedmiotów, zaś nauczyciele ze szkół średnich powinniby być specjalizowani w zakresie poszczególnych przedmiotów , posiadającymi nowoczesną wiedze i wysokie umiejętności psychopedagogiczne.
III. Główne kierunki reform szkół wyższych
Z raportu możemy się dowiedzieć, że szkolnictwo wyższe odgrywa bardzo ważną rolę w życiu Japonii.
• Główne cele reformy szkół wyższych
a) zapewnienie możliwości studiowania w uczelniach wyższych (po maturze)
b) przybliżenie szkolnictwa wyższego oraz skoncentrowanie studiów wokół określonych specjalizacji zawodowych o szerokim profilu
c) zespolenie uczelni wyższych z gospodarką, życiem społecznym i kulturę narodową, przy równoczesnym zapewnianiu im pełnej autonomii i swobody badań naukowych.
Cele te miały by służyć według autorów raportu:
- zróżnicowaniu szkolnictwa wyższego, zapewnienia dostępu do studiów jak największej liczbie ludzi
- oddzieleniu badań naukowych od dydaktycznych
- wielkości nowoczesnej szkoły wyższej oraz racjonalizacja jej zarządzania
- ogólnonarodowy plan rozwoju szkolnictwa wyższego
- udoskonalenie procesu selekcji młodzieży kandydującej na studia wyższe.
„ W Japonii w czasach feudalnych magnaci zakładali szkoły dla dzieci ze stanu rycerskiego a gminy wiejskie prowadziły szkoły dla dzieci z rodów kupieckich i rolniczych. Terakoya - była pewnym typem szkoły prywatnej w miastach, gdzie nauczano w owych czasach pisania, czytania i arytmetyki dzieci z ludu. Kiedy Japonia otworzyła swoje granice w 1868r., jedym z ważniejszych priorytetów rządowych w okresie Meiji było przyjęcie zachodnich standardów ( głównie niemieckich oraz francuskich) w nauce i edukacji. W 1872r. został wprowadzony nowy, ogólnokrajowy system oświaty. Powstały wówczas państwowe szkoły podstawowe i średnie. W 1886r. wprowadzono w Japonii obowiązek nauki szkolnej przez 3 lub 4-y lata a w 1900r. - powszechne, obowiązkowe i bezpłatne nauczanie, przedłużone w 1908r. do 6-u lat. Po drugiej wojnie światowej wszystkie dzieci w wieku od 6-u do 15 lat objęte są obowiązkiem szkolnym przez okres 9-u lat.”
Strukturę organizacyjną i zasady obecnego systemu oświatowego regulują dwie ustawy z 1947 roku - „Podstawowa ustawa o oświacie“ oraz „Ustawa o szkolnictwie“. Ustawy te m.in. zabraniają wszelkiej dyskryminacji oraz jakichkolwiek powiązań między oświatą i partiami politycznymi czy religią. Szkoły stały się koedukacyjne. System nauczania jest 5-o etapowy;
• przedszkole - wiek od 3 - 6 lat (pobyt trwa od 1 roku do 3 lat)
• szkoła podstawowa - wiek od 6 - 12 lat (nauka trwa 6 lat)
• szkoła średnia niższego st. - od 12 - 15 lat ( nauka trwa 3 lata)
• szkoła średnia wyższego st. - od 15 - 18 lat (nauka trwa 3 lata)
• uniwersytet - (nauka trwa 4 lata), szkoły półwyższe ( 2 - 3 lata)
Około 3/4 liczby uczniów szkół średnich wyższego stopnia uczęszcza do szkół średnich ogólnokształcących a pozostali są w specjalistycznych średnich szkołach zawodowych. Około 45% absolwentów szkół średnich kontynuuje naukę w college lub na uniwersytecie, niektórzy wybierają college niższego stopnia lub college techniczny. Oprócz tych szkół istnieją w Japonii specjalne szkoły dla niewidomych, szkoły dla głuchych, szkoły dla upośledzonych, wyższe szkoły techniczne i inne. W 1985 roku otwarto Uniwersytet Radiowo - Telewizyjny dla dorosłych pragnących pogłębić swoją wiedzę. Poza państwowymi szkołami, naukę na wszystkich stopniach oferują szkoły prywatne ( w szczególności na szczeblu przedszkolnym i uniwersyteckim). W 1994 r. aż 80% dzieci z przedszkoli, 30% uczniów ze szkół średnich wyższego st. i 73% studentów uniwersyteckich uczęszczało do placówek .
Przyjęcia do prawie wszystkich szkół średnich niższego i wyższego stopnia oraz do uniwersytetu następują po zdaniu egzaminu opracowanego w formie testu. Ze względu na duży stopień trudności tych egzaminów, wielu uczniów w weekendy lub wieczorem w inne dni tygodnia chodzi na dodatkowe lekcje do specjalnych szkół korepetycyjnych (juku lub yobiko).
Każda szkoła opracowuje własny program nauczania w oparciu o „Ramowy program nauczania“ opracowany przez Ministerstwo Edukacji.
Rola Ministerstwa Edukacji sprowadza się do działalności koordynacyjnej. Budżety szkolne, programy nauczania, obsada nauczycielska i nadzór nad szkołami podstawowymi i średnimi niższego stopnia jest w gestii miejscowych wydziałów oświaty.
W 1987r. został opracowany raport Krajowej Rady do spraw Reformy Szkolnictwa, który zalecił:
1. wprowadzenie bardziej urozmaiconego zakresu przedmiotów w szkołach średnich niższego i wyższego stopnia,
2. rewizję systemu egzaminów wstępnych na uniwersytety w sposób pozwalający każdej uczelni na wprowadzenie własnych testów,
3. zwiększenie możliwości kształcenia dla osób nie uczęszczających do szkół,
4. udoskonalenie systemu przyjmowania studentów zagranicznych.”
Myślę że ten raport bardzo pomógł japońskiemu systemowi edukacji, miał wpływ nie tylko na kształcenie uczniów, studentów czy wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej, lecz również na mentalność Japończyków, na ich codzienny tryb życia. Spowodował również ogromne reformy w systemie nauczania zarówno uczelni wyższych jak i szkolnictwa podstawowego oraz wyższego. Dzięki raportowi system japońskiej edukacji został optymalnie znowelizowany, usystematyzowany i dostosowany dla potrzeb japońskiego szkolnictwa.
IV. Bibliografia
Cz. Kulisiewicz „Przemiany edukacyjne na świecie na tle raportów oświatowych” W-wa 78r
http://www.japonia.org.pl/index.php/article/articleview/246/1/2/
http://belfer.univ.szczcin.pl~edipp/edukacja3.htm