Rola nauczyciela w kształceniu zintegrowanym

Pracę nauczyciela w klasach I- III określa się jako wielostronną działalność dydaktyczno-wychowawczą ukierunkowaną na osiągnięcie celów społecznych i osobowościowych, formułowanych dla tego szczebla kształcenia na tle zadań szkoły podstawowej. Jest to, zatem spojrzenie na praktykę nauczania zintegrowanego, ale obok tego jest drugie spojrzenie jako na teorię kształcenia i wychowania, która oświetla i uzasadnia drogi postępowania, by móc przeprowadzić dziecko bezkolizyjnie i bezkonfliktowo, optymalnie do jego możliwości, na wyższy szczebel pracy szkolnej.
Praktyka nauczania zintegrowanego tj. praca nauczyciela w klasach niższych, jak również teoria kształcenia i wychowania na tym szczeblu szkoły są złożone, dotyczą, bowiem wielostronnej i wielorakiej działalności z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Praca z małymi dziećmi uwzględnia różnorakie ich potrzeby psychiczne oraz potrzeby społeczne szkoły i decyduje w znacznym stopniu o dalszej karierze szkolnej i życiowej ucznia.
Praca w klasach niższych to także szeroko rozumiany start szkolny i życiowy dziecka. Start ten jest albo udany i dalsze losy dziecka toczyć się będą zgodnie z tym startem, albo będzie on tylko częściowo udany, co spowodować może liczne komplikacje osobowościowe ucznia w szkole. Obecnie widzimy szeroko problemy kształcenia i wychowania małych dzieci, dostrzegamy ich wagę i znaczenie oraz niejednokrotnie liczne komplikacje i trudności w tej pracy.
Ranga nauczania zintegrowanego jako praktyki i jako teorii bardzo wzrosła w ostatnich latach. Widzimy to wyraźnie na profilu kształcenia oraz doskonalenia nauczycieli dla tego szczebla kształcenia. Nauczyciele tego szczebla to szczególnie czułe ogniwo w integracji praktyki i teorii w nauczaniu zintegrowanym. Kształci on, bowiem i wychowuje dzieci w zespole klasowym we wszystkich kierunkach – przedmiotach nauczania. Jest to jedna z istotnych cech swoistości nauczania zintegrowanego. W toku realizowania treści zarówno w obrębie jednego przedmiotu, jak również między przedmiotami, różnie się one ze sobą łączą. Treści programowe są czynnikiem wiążącym ( integrującym ) różnorodne czynności ( prace ) uczniów w postaci wykonywanych ćwiczeń, doświadczeń, obserwacji, rozwiązywanych zadań, klasyfikacji, analizy tekstu itd. W kształceniu zintegrowanym nie można oddzielić jednych treści od drugich np. jeśli omawiamy pojęcie zbioru, obok treści matematycznych występują tu także nazwy – słownictwo – dotyczące położenia i innych stosunków przestrzennych ( treści językowe ). Uczniowie wykonując różne ćwiczenia utrwalają poprzednio opanowane wiadomości lub umiejętności
w nowych sytuacjach, odnoszą je do sytuacji życiowych, wykonują różne czynności praktyczne, by wiązać z nimi odpowiednie czynności umysłowe.
Widać, zatem, jak różne czynności mogą uczniowie wykonywać w związku z tymi samymi treściami kształcenia. Treści nie są od siebie wyraźnie oddzielone, lecz przenikają się. Uczeń ma jednocześnie dostęp do wielu obszarów wiedzy dostosowanych do jego możliwości poznawczych. Treści współistnieją bez podziału na ważniejsze i mniej ważne, są równoprawne, bo koncentrują się wokół określonej idei nadrzędnej.
W programie zintegrowanym przyjęto założenie, że celem edukacji początkowej jest zapewnienie dziecku odpowiednich warunków rozwoju, które sprzyjałyby wzbogacaniu jego doświadczeń związanych ze społeczno-kulturowym i przyrodniczym środowiskiem. Będzie można realizować to zadanie, dostarczając dzieciom nowych dla nich i zróżnicowanych instrumentów poznawania odwołujących się do treści matematycznych, językowych, przyrodniczych itp. Wiedza z różnych dyscyplin naukowych staje się, więc narzędziem poznawania rzeczywistości, a nie celem samym w sobie. Dziecko poznaje ich funkcje i dostrzega znaczenie określonych wiadomości i umiejętności w rozwiązywaniu konkretnych zadań. Sprzyja to jego rozwojowi zarówno w sferze intelektualnej, jak społeczno-emocjonalnej i fizycznej.
W kształceniu zintegrowanym nie rozpoczyna się edukacji szkolnej od wprowadzania uczniów w podzielony na niezależne porcje świat wiedzy, ale odwołując się do doświadczeń dzieci, wzbogaca się i rozszerza ich wiedzę o rzeczywistości przez wskazanie różnych dróg poznania. W ten sposób obraz świata jako całości ulega uszczegółowieniu, zróżnicowaniu, ale nie traci swojej zwartej struktury. Odgrywa to ważną rolę w kształtowaniu pozytywnej motywacji u dzieci do podejmowania trudów edukacji.
W relacji nauczyciel-uczniowie w kształceniu zintegrowanym akcentuje się proces dochodzenia ucznia do wiedzy. Implikuje to eksponowanie metod aktywizujących dzieci. Nauczyciel planując zajęcia, stawia sobie pytanie: Jakie sytuacje edukacyjne warto zorganizować uczniom, aby umożliwić im zdobywanie określonych wiadomości i umiejętności? W trakcie zajęć szkolnych powinni aktywni być przede wszystkim uczniowie, zadaniem nauczyciela jest natomiast stworzenie im odpowiednich warunków. Uczniowie stają się niejako partnerami nauczyciela w zdobywaniu wiedzy. Nauczyciel zaś z przewodnika po ściśle wytyczonych szlakach wiedzy przekształca się w doradcę, konsultanta. Daje dzieciom szansę współuczestniczenia w wyznaczaniu ich własnej trasy wędrówki po świecie wiedzy - fascynującym, ciekawym, zaskakującym a czasem nawet dziwnym.
Zdobywanie przez dzieci niezależności i samodzielności w dochodzeniu do wiedzy to ważne zadanie już na poziomie edukacji początkowej.