Rodzina alkoholowa

Cokolwiek powstaje za sprawa wódki jest niskie,
nie płodne, nie celowe, nie duchowe,
histeryczne a najczęściej podłe .

Stefan Żeromski


Alkohol był już znany w neolicie, może nawet i paleolicie, a więc przed wieloma tysiącami lat o czy mówią już najstarsze dokumenty i dzieła literackie.
Na ich podstawie można wyodrębnić cztery podstawowe funkcje alkoholu:

- fizjologiczne: odżywcze, trawienne, energetyczne, przeciwbólowe
- psychiczne: usuwające lęki, rozładowujące napięcia, dodawające odwagi, pobudzające wiarę w siebie w odniesieniu sukcesu
- ekonomiczne: zapewniające równowagę rynkową, stanowiące źródło dochodów państwa jak i sposób uzależnienia gospodarczego
- polityczne: alkohol może być instrumentem władzy służyć do walki politycznej, być metodą manipulowania społeczności i narodami.

W konsekwencji burzliwych zmian społeczno-gospodarczych na przełomie lat 80 i 90 Polska stała się widownią niekontrolowanego wzrostu spożycia alkoholu.
Zniesienie ograniczeń dostępności napojów alkoholowych w wyniku demontażu ustawy „ O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi” oraz nadmiernego nieprzestrzegania ograniczeń, doprowadziły do zalania krajów wódką, winem i piwem.
Spożycie alkoholu w okresie ostatnich dwudziestu lat uległo podwojeniu. Przekształciły się także wzory zachowań, wzory konsumpcji, system wartości.
Kobiety coraz częściej zaczęły sięgać po alkohol. Próby wypracowania kompleksowego podejścia do spraw alkoholizmu przyczyniły się do sprecyzowania terminu alkoholizm.
Co to jest alkoholizm?
Termin może oznaczać :
• chorobę alkoholową albo zespół uzależnień od alkoholu
• wszelakie rodzaje picia wykraczające poza normy przyjęte w danej kulturze i prowadzące do szkodliwych następstw
• lub całokształt patologii społecznej związanej z piciem napojów alkoholowych.

Jakie skutki pociąga za sobą alkoholizm?
Z zespołem uzależnienia się od alkoholu związane są następujące problemy:
• problemy zdrowia jednostki. Obejmują one np. :
- szkodliwy wpływ długotrwałego spożycia alkoholu na przewód pokarmowy, marskość wątroby
- szkodliwy wpływ na układ nerwowy i psychikę człowieka
• problemy w rodzinie a więc szkodliwe skutki nadużywania alkoholu dla stosunków między małżonkami:
- jego wpływ na wychowanie dzieci
- wpływ na trwałość i spójność rodziny
• problemy w pracy, które polegają na:
- abstynencji chorobowej
- spadku wydajności pracy
- obniżeniu jakości pracy
- zmniejszeniu dyscypliny
- wzroście zagrożeń wypadkowych
• problemy w zakresie porządku publicznego
- osoby nietrzeźwe są sprawcami różnych czynów przestępczych i wykroczeń.


Szczegółowo zajmiemy się aspektem wpływu alkoholizmu na funkcjonowanie rodziny.
Przez całe stulecia wyznawano płynący z mądrości ludowej pogląd, iż alkoholizm ma przebieg rodzinny. Wyniki badań z ostatnich lat w znacznym stopniu potwierdziły tę tezę i wysunęły następujący wniosek: problemy alkoholowe dość powszechnie występują wśród dzieci alkoholików.
Nie możemy też pominąć aspektu doboru partnera, który oparty jest na wyborze partnera, który posiada cechy podobne do własnych (w tym przypadku alkoholizmu).
Na przykład w porównaniu z kobietami niepijącymi, alkoholiczki częściej łączą się z alkoholikami, podwyższając ryzyko problemów alkoholowych u swego potomstwa.
Jakie są następstwa kontaktów ciężarnej kobiety z alkoholem?
Kontakt z alkoholem w okresie życia płodowego może spowodować, nieodwracalne zmiany w fizycznym i umysłowym rozwoju dziecka.
Następstwem tych zmian może być alkoholowy zespół płodowy ( fetal alkohol syndrome nazywamy FAS). Dzieci dotknięte tym zespołem są zbyt małe jak na swój wiek, odznaczają się charakterystycznymi deformacjami czaszki i niedorozwojem układu nerwowego (niedorozwój umysłowy). Zniekształcenie rysów twarzy typowych dla dziecka z alkoholowym zespołem FAS.

wyniki badań młodzieży i dorosłych z alkoholowym zespołem płodowym wskazują, że towarzyszące im niedobory są trwałe i rzutują na cały rozwój jednostki. Jednostki te są obciążone pierwotnie i wtórnie.
Obciążenia pierwotne-są obciążeniem nierozerwalnie związanym z FAS dysfunkcją ośrodkowego układu nerwowego.
Obciążenia wtórne- to te, które nie są wrodzone i które da się załagodzić w drodze terapii interwencyjnej np. problemy w nauce, popadanie w konflikt z prawem.
Możemy także wyróżnić specyficzne i niespecyficzne oddziaływania alkoholizmu, które prowadzą do nadmiernego picia przez potomstwo i wykształceniu u niego uzależnienia od alkoholu.
Wpływy specyficzne- należą do nich naśladowanie rodzicielskich zachowań przy piciu, mają one istotne znaczenie przy ukształtowaniu się nałogu bądź nadmiernego picia u dzieci alkoholików. Inne wpływy specyficzne niealkoholowe mogą przyczynić się do jeszcze innego rodzaju alkoholizmu- wykształcającego się później, dopiero po ujawnionej się depresji.

Jakie czynniki ryzyka wpływają na rozwój zaburzeń?




Na podstawie tej tabeli możemy wysunąć następujące wnioski.
Rodzice odgrywają bardzo ważną rolę w kształtowaniu się przyszłych zachowań alkoholowych dziecka oaz jego stosunku do alkoholu w dwojaki sposób:
• po pierwsze poprzez dawanie dzieciom własnego przykładu
• po drugie poprzez przedstawianie drogą selekcji i własnej interpretacji wartości i norm społecznych związanych z piciem alkoholu.
W rodzinach alkoholowych rodzice bynajmniej nie ukrywają swoich libacji przed dziećmi. W wielu przypadkach dzieci i rodzice wykazują podobne zwyczaje przy piciu, co sugeruje iż uczenie się w drodze obserwacji odgrywa pewną rolą w późniejszej konsumpcji alkoholu. Teoria społecznego uczenia się głosi, iż naśladowanie jakiegoś zachowania np. intensywnego picia jest bardziej prawdopodobne jeżeli obserwator (dziecko) szanuje osobę z której bierze przykład za taką hipotezę naśladownictwa przemawia fakt iż dzieci ojców alkoholików częściej wpadają w nałóg, jeśli ich matki obdarowują swych mężów dużym poważaniem.
Inną zależnością jest fakt, że znaczący odsetek dzieci alkoholików wychowywał się w rodzinach, w których rodzice oprócz zaburzeń alkoholowych obarczeni są także zanurzeniami psychicznymi. Na przykład występowanie osobowości aspołecznej u rodziców zostało powiązane z zaburzeniami zachowania występującymi u dzieci, a depresja rodziców wiąże się z depresją dzieci. Jak wiadomo różne zaburzenia w konsumpcji alkoholu są związane ze złą sytuacją ekonomiczną rodziny. Tak więc wskaźnik nadużycia alkoholu jest znacznie wyższy wśród rodzin i niskim statucie socjoekonomicznym niż wśród rodzin lepiej sytuowanych. Często się też zdarza, że dzieci alkoholików wzrastają w środowisku wychowawczym, które charakteryzuje się niskim poziomem spójności - czyli brakiem bliskości i więzi między członkami rodziny i wysokim poziomem konfliktów. Z kolei wysoki poziom konfliktów rodziny zapowiada występowanie problemów z alkoholem wśród młodzieży.
Nasuwa nam się pytanie: jak zmienia się sytuacja dzieci w zależności od faz alkoholizmu? U dzieci alkoholików, których rodzice byli w fazie remisji nie różniły się pod względem zachowania i spójności intelektualnej od równych im wiekiem rówieśników. Natomiast potomstwo czynnych alkoholików dawało sobie radę znacznie gorzej. Istnieje jeszcze jeden związek: podwyższony poziom agresji w rodzinie lub przemocy wobec dzieci jest charakterystyczny zwłaszcza dla tych rodzin alkoholowych, w których istnieje osobowość aspołeczna. W rodzinach takich pojawia się często wysoki wskaźnik zachowań agresywnych, niezgodnych z normami społecznymi, częste narażanie na przemoc może zwiększyć ryzyko pojawienia się zachowań agresywnych wśród dzieci. Jak wiadomo, wczesno dziecięcą agresja jest w kolei skorelowana z rozwojem późniejszych problemów z zachowaniem i przestępczością.
Na zakończenie trzeba podkreślić że dzieci alkoholików nie są jednakowe i w rzeczywistości stanowią grupę heterogenną. Jednakże wspólną zależnością podatności na alkoholizm w rodzinach dzieci alkoholików są:
- niski poziom zaburzeń psychicznych i umiarkowany poziom alkoholowy
- wysoki poziom postaw antyspołecznych, przemoc i alkoholizm
- wysoki poziom depresji, mani, zaburzeń lękowych.

Znając już różne aspekty uwarunkowań genetycznych i środowiskowych alkoholizmu, możemy określić charakterystykę psychologiczną dzieci alkoholików. Dzieci alkoholików przez całe swoje życie borykają się rozmaitymi problemami np. psychicznymi musimy tu zidentyfikować dwie szerokie klasy zaburzeń psychicznych występujących w dzieciństwie
• uwewnętrznienie problemów czyli lęki, depresje
• uwewnętrznienie problemów czyli zachowania polegające na odwróceniu się od rzeczywistości, charakteryzujące się łamaniem reguł, buntowaniem się, agresją.

Innym rodzajem problemów związanych z alkoholizmem są problemy psychiczne młodzieży po osiągnięciu dojrzałości. Osoby takie charakteryzują się zakłóconymi relacjami interpersonalnymi, co prowadzi do łamania prawa, konfliktów i rozdźwięków w rodzinie, gorszego funkcjonowania w życiu społecznym i zawodowym. Aby przedstawić ogólny obraz cech osobowości młodzieży dotkniętej tym problemem możemy wymienić tu trzy kategorie:
• neurotyzm- (negatywna emocjonalność)
• impulsywność- (rozhamowanie brak kontroli nad własnym zachowaniem)
• ekstrowersja- (zdolność czyli towarzyskość, skłonność do dominacji)

Na podstawie badań Adama Strzebosza możemy stwierdzić, że alkohol zawsze zabuża rodzinę : 25% rodzin żyło w nędzy, 49% w niedostatku. Alkoholicy zwłaszcza w zaawansowanej formie uzależnienia są nie tylko obojętni na potrzeby i troski rodziny, a także niebezpieczni dla bliskich, mogą maltretować ich, a nawet zagrażać ich zdrowiu i życiu. Ich rodziny zwykle są nie tylko ubogie, ale także zlęknione, zagubione i nieszczęśliwe. Dzieci alkoholików, a często i osób nadmiernie pijących są źle odżywione, żyją w niewłaściwych warunkach higienicznych:
• często w przeludnionych mieszkaniach
• nie mają miejsca do nauki i wypoczynku
• uczą się znacznie gorzej niż rówieśnicy z normalnych rodzin
• częściej chorują , są słabsze psychicznie i fizycznie
• częściej też wkraczają na drogę przestępstwa oraz trudniej poddają się resocjalizacji

Alkoholizm należy do częstych przypadków rozpadu rodziny oraz przestępstw zwłaszcza przeciwko życiu, zdrowiu. Sytuacja dzieci z rodzin nadużywających alkohol jest bardzo trudna. Do szczególnie trudnych i niebezpiecznych należy fizyczne i moralne znęcanie się nad dziećmi. Jest to zjawisko słabo rozpoznawalne. Co rocznie jednak około 9-10 tysięcy rodziców głownie ojców sądzonych jest za takie czyny ( cześć z nich jest nie ujawniona i pozostaje tajemnicą ).
Przedstawione problemy związane z alkoholizmem w rodzinie są zróżnicowane i powinny być rozliczane oddzielnie. W przypadku, gdy wskazane zagrożenia występują pojedynczo można ograniczyć ich negatywne skutki lub kompresować korzystnymi układami w innych dziedzinach. Jeśli problemy nakładają się na siebie trzeba dążyć do poprawienia do niekorzystnych uwarunkowań – wyeliminować jedne po drugim, bo tylko w ten sposób można stworzyć dzieciom i rodzinie perspektywie zmiany sytuacji życiowej. Jeśli w takiej rodzinie brak jest sił i możliwości zmiany sytuacji, trzeba się odwołać się do wyspecjalizowanych poradni i instytucji, które mogą pomóc za równo we właściwej ocenie sytuacji oraz opracowaniu programu niezbędnych działań wraz z wdrożeniem warunków jego realizacji.