Struktura ludności Polski według płci i wieku
STRUKTURA LUDNOŚCI - procentowy udział poszczególnych grup ludności w ogólnej liczbie ludności danego obszaru, zwykle kraju. Najczęściej oblicza się strukturę ludności: wiekową (piramida wieku), narodowościową, wyznaniową, zawodową, a także określa się procent mieszkańców wsi i miast, zwykle z odrębnym wyróżnieniem miast dużych i małych. Niekiedy dane o strukturze ludności podaje się osobno dla obu płci.
DEMOGRAFIA - jest dziedziną nauki, która zajmuje się: życiem, powstawaniem i przemijaniem społeczności ludzkiej, w równej mierze jej opisem liczbowym (przyrostem naturalnym, migracjami), strukturą (wieku, płci, zawodową, narodowościową, wyznaniową), jak również jej rozmieszczeniem przestrzennym i dalszymi czynnikami, w szczególności społecznymi i socjologicznymi, które wpływają na jej zmiany. W śledzeniu i odkrywaniu praw rządzących tymi zmianami, jak również w ich prognozowaniu, demografia stosuje metody statystyczne.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRUKTURĘ LUDNOŚCI POLSKI WEDŁUG WIEKU:
a) systematyczne zmniejszanie się liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym w wyniku spadającej liczby urodzeń;
b) stosunkowo duża liczba ludności w wieku produkcyjnym, tj. 19-59 lat dla kobiet i 19-64 lata dla mężczyzn (w 2001 r. ? 61,2% ogółu ludności);
c) stałe zwiększanie się liczby ludności w wieku poprodukcyjnym;
d) wyraźne starzenie się społeczeństwa na skutek spadku liczby urodzeń i wydłużenia średniej długości życia;
e) występowanie dwóch bardzo licznych przedziałów wiekowych, tj. 40-55 lat i 20-24 lata, które odpowiadają kolejnym wyżom demograficznym;
f) stosunkowo mała liczba ludności w grupach wiekowych: 58-64 lata, 30-34 lata i 0-5 lat.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRUKTURĘ LUDNOŚCI POLSKI WEDŁUG PŁCI:
a) Współczynnik feminizacji:
- Ogólny I typu ? określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do ogólnej liczby ludności,
- Ogólny II typu ? określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do liczby mężczyzn w tym okresie.
b) Współczynnik maskulinizacji:
- Ogólny I typu ? określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do ogólnej liczby ludności,
- Ogólny II typu ? określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do liczby kobiet w tym okresie.
c) Wśród noworodków przeważają dzieci płci męskiej
d) Druga wojna światowa wywarła duży wpływ na strukturę demograficzną Polski. W wyniku działań powojennych oraz eksterminacyjnej działalności okupantów ginęło więcej mężczyzn niż kobiet. Spowodowało to zdeformowanie struktury ludności według płci. Duża przewaga liczebna kobiet wśród roczników starszych jest zjawiskiem w świecie naturalnym, jednak nie jest ona tak duża, jak w przypadku ludności polski.
LICZBA KOBIET I MĘŻCZYZN W POSZCZEGÓLNYCH PRZEDZIAŁACH WIEKOWYCH
wiek mężczyźni kobiety
0-4 1344017 1275591
5-9 1601869 1529658
10-14 1715903 1644339
15-19 1604200 1534866
20-24 1367628 1309822
25-29 1254316 1207181
30-34 1425098 1392608
35-39 1664043 1644083
40-44 1543259 1556482
45-49 1113731 1153957
50-54 845629 915404
55-59 879087 1001153
60-64 840677 1014388
65-69 652791 928291
70-74 436717 692343
75-79 208424 384883
80-84 167005 353379
85-90 81884 219971
STRUKTURA WIEKU I PŁCI W POLSCE
Piramida wieku dla Polski, ze względu na wyraźnie zaznaczające się wyże i niże demograficzne (wybrzuszenia i wklęśnięcia), ma charakterystyczny, ?pofałdowany? kształt.
Owe wyże i niże to efekt II wojny światowej. W czasie jej trwania notowano bardzo niską liczbę urodzeń przy jednoczesnej wysokiej umieralności (zwłaszcza wśród mężczyzn). Stąd mała liczebność roczników wojennych. Natomiast po wojnie nastąpiła odbudowa i rozwój całego państwa, w tym także potencjału ludnościowego. W latach 50-tych miała miejsce kulminacja liczby urodzeń, co uwidoczniło się w postaci wyżu demograficznego.
Kolejne wklęśnięcia i wybrzuszenia w piramidzie powtarzają się mniej więcej co 25 lat ? jest to czas potrzebny, by następne pokolenie weszło w wiek dorosły i miało decydujący wpływ na liczbę urodzeń. Taka pokoleniowa powtarzalność w strukturze wieku nazywana jest echem demograficznym.
Na piramidzie, a także na rysunku obok oznaczone zostały też grupy wiekowe w zależności od prawnej zdolności do pracy. W chwili obecnej struktura ta przedstawia się dosyć korzystnie ? 62,9% ludności w wieku produkcyjnym utrzymuje 37,1% ludności będącej w wieku nieprodukcyjnym. Jednakże niepokojący może być stały spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, w obliczu zbliżającego się wzrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym.
Stopień feminizacji w Polsce wynosi 106,6 kobiet na 100 mężczyzn. Struktura płci widoczna na piramidzie pokazuje, że kobiety mają przewagę liczebną nad mężczyznami w rocznikach starszych. Dzieje się tak w większości społeczeństw, ponieważ kobiety generalnie żyją dłużej (patrz średnie długości życia podane przy piramidzie).
W Polsce dodatkowo dochodzi jeszcze efekt znacznych strat wojennych wśród mężczyzn i dotyczy to właśnie roczników starszych.
Płeć męska przeważa za to w rocznikach młodszych, co wynika ze statystyk prowadzonych dla noworodków ? na każde 100 urodzonych dziewczynek rodzi się średnio 106 chłopców.
Współczynnik feminizacji w miastach jest wyższy niż na wsi, ponieważ młode kobiety częściej od mężczyzn decydują się na emigrację z terenów wiejskich.
ROZMIESZCZENIE LUDNOŚCI, GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA W POLSCE
Liczba ludności Polski na początku 2006 roku wynosiła 38 mln 150 tys., co przy powierzchni 312 685 km2 daje średnią gęstość zaludnienia 122 osoby na 1km2.
Rozmieszczenie ludności nie jest równomierne, co jest spowodowane zróżnicowaniem warunków naturalnych (zasoby wodne, lesistość terenu, występowanie surowców mineralnych, ukształtowanie powierzchni), rozmieszczeniem obszarów uprzemysłowionych i kierunkami migracji wewnątrz kraju. Największe zagęszczenie występuje na południu, a najmniejsze w części północno-wschodniej i północno-zachodniej.
Młodzi ludzie wyjeżdżają ze wsi i małych miasteczek, na studia do większych miast i bardzo często zostają w nich na stałe. W większych miastach łatwiej znaleźć pracę, mieszkanie jest to bardzo ważny powód, dla którego ludność osadza się w tych miastach lub w ich pobliżu.
Na mapie można zauważyć skupienie ludności na obszarze trójkąta o podstawie leżącej wzdłuż południowej granicy i wierzchołku w okolicach Trójmiasta. Taki układ związany jest rozwojem gospodarczym, który skoncentrował się w Polsce Południowej i Centralnej. Szczególnie wyróżnia się region katowicko-krakowski oraz duże miasta i zespoły miejskie ? Warszawa, Łódź, Trójmiasto, Wrocław, Poznań.
Obszary słabo zaludnione to przede wszystkim duże kompleksy leśne na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim, Ziemi Lubuskiej, w Beskidach Wschodnich.
Struktura ludności Polski jest zróżnicowana, na jej kształtowanie wpływa bardzo wiele czynników, które są różne dla struktury wieku oraz płci. Z upływem czasu struktura zmienia się pod wpływem nowych czynników. Głównym czynnikem kształtującym strukturę ludności jest właśnie człowiek.