Organizacja i zarządzanie
Różne są opinie, czy kierowanie jest nauką, czy sztuką (według Kuliga, Bockingera). Pomimo, że niektóre aspekty kierowania stały się naukowe, to niektóre dziedziny kierowania są sztuką. Wiedza (nauka) i umiejętności (sztuka) muszą być ze sobą powiązane, jedno bez drugiego nie może istnieć. Sposoby zdobywania wiedzy:
1. historyczne;
2. od praktyków, którzy osiągnęli sukces;
3. badacze, którzy zarządzali w wielu firmach;
4. od naukowców, którzy przeprowadzali badania;
5. na podstawie badań, ankiet;
6. na podstawie eksperymentów, które są przeprowadzane w odniesieniu do świata zewnętrznego.
Umiejętność (sztuka, doświadczenie) bez wiedzy (nauki) oznacza stagnację i niemożność przekazania wiadomości, podejmowania decyzji. Wiedza (nauka) bez umiejętności (sztuki) jest bezużyteczna lub niebezpieczna.
Teoria organizacji i zarządzania w odniesieniu do ewolucji
Wyróżniamy 3 szkoły organizacji i zarządzania:
1. szkoła klasyczna
a) naukowa organizacja pracy;
b) klasyczna teoria organizacji.
2. szkoła behawioralna – organizacje to ludzie
3. szkoła ilościowa
SZKOŁA KLASYCZNA
Pierwszy prekursor to Robert Owen (1771 – 1858) – kierownik kilku przędzalni w Szkocji, uważał, że rolą kierowania jest wdrażanie reform, lepsze warunki dla robotników, skrócenie dnia pracy z 13 do 10,5 godzin, niezatrudnianie młodocianych. Uważał, że należy inwestować w pracowników jako w żywe maszyny, że należy wprowadzić oceny pracowników (współzawodnictwo między pracownikami).
Charles Babbage (1792 – 1871) – brytyjski profesor matematyki, uważał, że każda operacja przemysłowa powinna być zorganizowana pod względem powierzenia jednemu pracownikowi tylko jednego zadania, którym się zajmie, a tym samym ograniczenie kosztownego procesu kształcenia pracowników (powtarzanie ciągle tej samej czynności przez jednego pracownika zwiększy wydajność).
NAUKOWA ORGANIZACJA PRACY
Fryderyk Taylor (1856 – 1915) - prekursor naukowej organizacji pracy, przyczyna powstania to potrzeba zwiększenia wydajności pracy.
Metoda – pomiar i analiza czasu przy linii produkcyjnej.
Skutek – opracowanie najlepszych i najszybszych metod wykonywania każdej części pracy.
Skutek uboczny – coraz większy lęk pracowników przed zwolnieniem z pracy, jeśli praca zostanie wykonana zbyt szybko i pracownicy będą zbędni.
Rada – płacono bardziej aktywnym, wydajnym pracownikom więcej, tzw. system stawek akordowych.
Doprowadziło to do oporu pracowników i związków zawodowych, bo coraz więcej pracowników było zwalnianych.
Inni współtwórcy naukowej organizacji pracy:
Henryk Gantt (1861 – 1919) – wprowadził zamiast stawek akordowych premie za dodatkowe zadania (zachęta do szybszego wykonywania pracy), słupkowy system jawnej oceny każdego pracownika, system wykresów programowania produkcji (przeprowadzanie kontroli).
Franc Gilbert (1868 – 1924), Lilian Gilbert (1878 – 1972) – pracowali nad zmęczeniem i badaniem ruchów, maksymalizacja wydajności, minimalizacja zmęczenia, opracowali trójpozycyjny plan awansów – każdy pracownik to jednocześnie realizator (wykonawca swojej pracy), nauczyciel (szkoli następcę), uczeń (przygotowuje się do awansu), pracowali także nad sposobami poprawy bytu pracowników.
Plusy naukowej organizacji pracy:
1. grupa wyspecjalizowanych pracowników wyprodukuje więcej niż cała grupa wykonująca wszystkie czynności po trochu;
2. racjonalizacja i usprawnienie narzędzi czynności;
3. podkreślenie roli uzdolnień i szkoleń;
4. poszukiwanie najlepszych sposobów wykonywania zadań;
5. profesjonalizacja pracowników.
Wady naukowej organizacji pracy:
1. zwiększenie norm pracy kosztem zwolnień pracowników;
2. niedostrzeganie społecznych potrzeb pracowników;
3. niedostrzeganie dążenia do zadowolenia pracowników z pracy.
09.10.2001.
Henry Fayol (1841 – 1925) – pierwszy prekursor naukowej organizacji pracy, jako pierwszy usystematyzował postawy kierowników, górnik. Przyczyną powstania naukowej organizacji pracy była potrzeba szukania wskazań do kierowania organizacjami złożonymi. Uważał, że kierowanie nie jest sprawą osobistego talentu, ale umiejętnością, której każdy może się nauczyć. Naukowa organizacja pracy została powszechnie uznana dopiero, gdy została przetłumaczona na język angielski (po jego śmierci). Dokonał on podziału działalności gospodarczej na 6 czynności:
1. techniczne : wytwarzanie wyrobów;
2. handlowe: kupowanie surowców i sprzedawanie wyrobów;
3. finansowe: pozyskiwanie i użytkowanie kapitału;
4. ochronne: strzeżenie pracowników i własności;
5. rachunkowe: rejestrowanie kosztów itp.;
6. kierownicze:
- planowanie – obmyślanie kierunku działania;
- organizowanie – wprowadzanie planów w życie;
- rozkazywanie – wyznaczanie zadań pracownikom;
- koordynowanie – doprowadzenie do harmonijnego funkcjonowania sił ludzkich z materialnymi;
- kontrolowanie – sprawdzenie przebiegu realizacji planów.