Etyka- Kant, Utylitaryzm

6. Etyka Kanta

Etyka Immanuela Kanta (1724-1804) prezentuje typowo deontologiczny system etyczny [Kant 1984].
Jest to, po pierwsze, etyka autonomiczna, co oznacza, iż uzasadnienia słuszności czynów człowiek powinien poszukiwać w sobie samym.
Według Kanta czynnikiem kształtującym działania moralne jest rozum, który jest taki sam u każdego człowieka, zatem wybory racjonalne są wyborami moralnymi.
Po drugie, etyka Kanta jest etyką obowiązku i powinności. Poszukując istoty moralności, Kant odrzuca utylitaryzm, który głosi, iż ocena moralna dotyczy wyłącznie rezultatów ludzkich działań.
Działanie jest moralne, jeżeli:
1) jest uniwersalne i zgodne z innymi działaniami,
2) respektuje istotę rozumną jako cel wszelkich działań,
3) respektuje autonomię rozumnej istoty.

8. UTYLITARYZM - pogląd etyczny dotyczący pozytywizmu, stworzony przez Johna Stuarta Milla. Pogląd zgodnie z którym, to co dobre dla człowieka jest pożyteczne dla społeczeństwa. Każda jednostka powinna dążyć do szczęścia własnego lecz w swoim działaniu kierować się dobrem ogółu. Postulowali użyteczność wszystkich dzieł ludzkich. Nawet literatura i sztuka powinna służyć pożytecznym celom. Ostatecznym celem utylitarystów było jak największe szczęście, jak największej liczby ludzi. Postawy utylitaryzmu sformułował Mill w dziele "O zasadzie użyteczności".
Utylitaryzm etyczny jest koncepcją ważenia dobrych i złych rezultatów danego czynu nie dla osoby, która dokonuje tego czynu, ale dla wszystkich ludzi, których mogą dosięgnąć jego skutki.

9. etyka niezależna, etyka normatywna, która postulowanych przez siebie zasad nie wyprowadza ani z teorii metafizycznych, ani z religii, lecz opiera się na tzw. elementarnych normach moralnych; np. etyka spolegliwego opiekuństwa T. Kotarbińskiego.

10. Antropologia filozoficzna jest dziedziną poznania poszukującą odpowiedzi na pytania: "kim jest człowiek?", "dlaczego istnieję?", "jaki ma być człowiek?"[2]. Doniosłość problematyki antropologicznej ukazał Stanisław Kowalczyk w książce zatytułowanej "Człowiek w myśli współczesnej" w słowach: "Rozwiązanie tajemnicy ludzkiej osoby pozwala na prawidłową formację życia społecznego, którego racją formalną jest komunikowalność i wspólnota wartości"[3].

11. Przeszkody ograniczające dobrowolność czynności (aktów ludzkich)
Przez przeszkody aktu ludzkiego rozumiemy ogół tych czynników, które oddziaływując na określony akt ludzki bądź utrudniają normalne funkcjonowanie rozumu lub woli, bądź całkowicie je uniemożliwiają. Ponieważ zarówno poznanie, jak i wolność stanowią konieczne składniki zaistnienia aktu ludzkiego, wobec tego wszelkie w tym punkcie ograniczenie umniejsza, a w krańcowych wypadkach nawet całkowicie eliminuje jego świadomy charakter. Akt przestaje być aktem w pełni świadomym, staje się zaś aktem częściowo świadomym albo nawet aktem niedobrowolnym.
W etyce chrześcijańskiej przyjmuje się ich dwie zasadnicze kategorie: przeszkody aktualne oraz przeszkody habitualne.

Do przeszkód aktualnych należą te, które pojawiają się w człowieku w pewnym momencie, przez jakiś czas oddziaływują na jego władze duchowe, następnie zaś przemijają. Przedstawiają się więc jako przejściowe stany psychofizyczne. Wymienia się cztery takie przeszkody: niewiedzę, uczucia, strach i przymus.

Za przeszkody habitualne uważa się takie, które stanowią trwały element psychofizycznej konstytucji człowieka utrudniający lub wręcz uniemożliwiający spełnienie aktów w pełni świadomych. Jedne z nich paraliżują przede wszystkim wolę, inne natomiast zakłócają funkcje rozumu, a są i takie, które oddziałują na całość duchowej struktury człowieka. Zasadnicze ich typy to fałszywe opinie, nałogi i choroby psychiczne.

12. Aksjologia ? zasady wartościowania etycznego czynu (aktu) ludzkiego
Aksjologia

1. W węższym znaczeniu ? szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi...

2. W szerokim znaczeniu ? ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra.

Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:
w aspekcie teoretycznym
analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem, czym jest wartość, jaki jest jej charakter (subiektywny, obiektywny, absolutny, względny itp.),
dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości;
w aspekcie systematyzującym i postulatywnym
podstawami i kryteriami wartościowania,
klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiem wartości autotelicznych (jako celów samych w sobie) i służących do ich realizacji wartości instrumentalnych),
budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą (tzw. summum bonum),
ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich poznawania i realizowania;
w aspekcie socjologicznyczm i teoretyczno-kulturowym
badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce historycznej, zbiorowości społecznej i kulturze.

15. Sugestywną hierarchię wartości podał Max Scheller. Według niego wartościami najniższymi są wartości hedonistyczne, to jest wartości przyjemnościowe, iluzja łatwego i przyjemnego życia. Wyższe od wartości hedonistycznych są wartości utylitarne, cywilizacyjne, to znaczy przynoszące korzyści. Nad wartościami utylitarnymi górują wartości witalne, zwane też biologicznymi( prawo do życia, zdrowie, siły życiowe). Na wyższym szczeblu znajdują się wartości duchowe, tzn. prawda, dobro, piękno, miłość. Wartościami najwyższymi są wartości religijne, które będąc trwale włączone w ludzką naturę, są nieporównywalne z żadnymi innymi wartościami.