Współczesne koncepcje filozofii i etyki

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE FILOZOFII I ETYKI

1. Dyscypliny filozoficzne i ich problematyka (metafizyka/ ontologia, epistemologia, etyka, estetyka, logika, antropologia filozoficzna, aksjologia)

Filozofia to nauka o całym świecie i całej wiedzy zajmuje się wszystkim co istnieje, np. dyscypliny:
-ontologia
-epistemologia
-etyka
-estetyka
-antropologia
Filozofia w kulturze pełni rolę sumienia ludzkości
Filozofia- nauka normatyczna, stawiająca (umiłowanie mądrości) fundamentalne pytania
2. Koncepcja prawdy (wymienić)
-klasyczna
-koherencyjna
-konsensualna
-pragmatyczna
-deflacyjna (spłaszczenie)- prawda jest maleńka słowo prawda nic nie znaczy)
-epistemiczne
-postmodernistyczne
3. Klasyczna koncepcja prawdy
Prawdziwe jest to co jest zgodne z rzeczywistością (już od Platona) najpowszechniejsza, świat jest taki jakim go widzimy
Zarzuty :
- prawda niedostępna i niepoznawalna
Hipoteza
Historyjka mózgu w pudełku (mózg podłączony do komputera, który sztucznie mózg pobudza – mózgowi się wydaje, że faktycznie istnieje, bo bodźce są sztucznie wywołane- każdy może być w takim mózgu, np. Matrix) i w związku z tym poleganie na tym co poznajemy jest złudne.
W tej koncepcji trzeba znać rzeczywistość żeby ocenić co jest rzeczywiste i prawdziwe- błędne koło (bezużyteczność).
4. Koherencyjna koncepcja prawdy
Koherencja czyli zgodność, próbuje prawdę obiektywną zastąpić ludzką
- to przekonanie jest prawdziwe, które jest zgodnie z innymi naszymi przekonaniami
- odwoływanie się do doświadczeń (np. łyżeczka zanurzona w wodzie jest krzywa a po wyjęciu jest prosta- z powodu całej naszej wiedzy odrzucamy ten obraz ( to jest tylko iluzja)
Pełny i wyczerpujący obraz świata – koherencja wyidealizowana (wyczerpujący obraz świata jest to niedostępne) I TO JEST TRUDNOŚĆ KOHERENTYZMU
-prawda koherentna też jest niepoznawalna
- koherencja cząstkowa ( z przekonaniami, które sobie aktualnie uświadamiam)
/ problem wielu spójnych bajek – (bajka jest spójna, ale nie jest prawdziwa)
- nie ma znaku równości między koherencją a prawdą
Zarzuty- niepoznawalna lub wiele prawd
5.Pragmatyczna koncepcja prawdy
XIX / XX w. Willian James: pierwsza teoria amerykańska
-prawdziwe jest to co jest użyteczne i ludzkie mają skłonność uznawać to, co służy ich interesom
Zarzuty: -nie tylko to co prawdziwe jest użyteczne, np. fałsz jest użyteczny- samoluzja (okłamywanie się dla dobrego samopoczucia)
-prowadzi do relatywizmu (z każdej perspektywy prawda jest inna) – dwa sądy sprzeczne jest prawdziwe;
-jak mamy stwierdzić co jest dla nas użyteczne (trzeba by znać już prawdę) NIEWYSTARCZALNOŚĆ (odwołuje się do 1)
6.Deflacyjne teorie prawdy (wymienić nazwy i omówić)
a/ redundacyjna
b/performatywana
c/ odcudzysłowiająca
d/ minimalistyczna
e/ zadaniowa
ad/ a Ramsey redundantny
redundancja- zbytnie wydłużenie wypowiedzi, trochę masło maślane, skłonność do lania wody
- prawda jest właśnie redundantna
Np. Brutus zabił Cezara.
Np. To prawda, że Brutus zabił Cezara.- zwrot redundantny
Porównanie tych dwóch zdań: w treści i znaczeniu nic się nie zmienia ( w drugim to jest tylko podkreślony ma znaczenie tylko stylistyczne) wzrost emfazy
ad/ b performance: funkcja performatywna, czyli dokonawcza np. obiecuję, przysięgam, ja chrzczę ciebie, nadaję Ci imię- słowo może coś zmienić w świecie, język jest narzędziem działania.
Teoria: słowo prawda nie ma niczego opisywać, ma tylko wyrazić moją aprobatę, czyli słowo prawda nie ma swojego znaczenia! To słowo pełni rolę dokonawczą!
- pytanie: czy to prawda….??
- akceptacja : to prawda
- wątpliwości (dystans i jeśli to prawda to…
Alfred Tarski- schemat/ konwencja Tarskiego
Np. (T) „p” jest prawdziwe≡ p
„śnieg jest biały” jest prawdziwe≡ śnieg jest biały
≡ wtedy i tylko wtedy
„p” dowolne zdanie (nazwa zdania)
p stan rzeczy
ta teoria jest oparta na klasycznej koncepcji prawdy
ad/ c obserwując schemat Tarskiego, „ jest prawdziwe” to predykat-to takie oznaczenie, umożliwia zapisanie zdania bez cudzysłowie, czyli odcudzysłowienie; predykat prawdziwości
- przejście od mówienia o zdaniu do mówienia o świecie; ( z poziomu semantycznego na rzeczowy)
Że – jest niesamodzielne językowo tylko pełni pewną rolę – i w teoriach deflacyjnych PRAWDA jest takim słowem niesondującym (funkcja syntaktyczna)
ad/ d defhacjonizm umiarkowany (Hortecz)
- słowo „prawda” nie ma osobistego znaczenia, ale prawdziwość mimo to jest pewną właściwością zdań (cechą), nie można powiedzieć, że jest niczym; (ale funkcja „prawda” jest trywialna, ale jest),
ad/ e prosestenca
-zaimki (forma zastępująca inne słowa, forma zastępcza)
- istnieją słowa , które zastępują zdania (za zdania) np. słowo „tak” (np. w dialogu, żeby nie powstawać: „Moja siostra twierdzi, że wilgotny klimat szkodzi jej zdrowiu”.
„Jeśli tak, to powinna zmienić klimat”
-słowo „prawda ”też pełni rolę zazdania
w poprzednim przykładzie tak można zamienić na prawda.
7.Konsensualna teoria prawdy
Konsensu – zgoda, to jest prawdziwe, co do czego istnieje powszechna zgoda;
Co to jest powszechna?? Wszyscy mają się zgodzić? Niektórzy ? teraz? Kiedyś? Później? Uczeni? Eksperci? Inne grupy?
Zarzuty: ludzie (wszyscy) się łudzili, że ziemia jest płaska, nie ma na to gwarancji.
8.Nietzsche o prawdzie (nihilizm)
Zainspirowany Darwinem, człowiek to gatunek biologiczny- jest jednym z wielu;
-różne gatunki postrzegają świat na swój sposób – gdybyśmy się starali wejść w skórę np. dżdżownicy i innych, to przestalibyśmy przypuszczać , to nas obraz świata jest jedyny właściwy
-kwestionuje zdolność człowieka do poznania prawdy (nihilizm) –bo język jest metaforyczny i np. w słowie „liść” nie ma opisu wszystkich liści na świecie – słowa to symbole ( a nie opis) np. liść jest zielony – to metafora, bo nie wiemy dokładnie co „liść” oznacza. Wszystkie słowa naszego języka to metafory, symbole (nie da się dokładnie opisać doświadczenia)
Żadne zdanie naszego języka nie zasługuje na miano prawdziwego
9. Postmodernistyczne koncepcje prawdy (Rorty, Foucault)
R. Rorty prawda to konstrukt społeczny (to to w co pozwala nam wierzyć nasza wspólnota) konsensus społeczny i żadnej innej prawdy nie ma!
- prawda to taki pusty komplement, którym obdarzamy jakiś pogląd bo nam się podoba- aprobata;
Zalety: -jak toczyć dialog między wspólnotami czy państwami?
- gdybyśmy oceniali nazizm – jak im powiedzieć, że myśli się w swoich teoriach? (skoro prawda jest przekonaniem wspólnoty).
Foucalt (fuko) - prawda jest instrumentem dominacji i represji
-prawda przede wszystkim dowodzi się w sądzie (kary więzienia)- po co komu prawda? – represja
Cała nauka wyrosła z koncepcji dochodzenia
Prawda- rywalizacja pomiędzy teoriami naukowymi – znowu represja i dominacja
- również w polityce- władza (trzeba mieć dużo informacji)
Prawda ma nieciekawą funkcję (prawda to niedobre pojęcie, pełni negatywne funkcje społeczne)
Dominacja, represja
10.Prawda jako pozytywny mit (Kołakowski)
Mit u Kołakowskiego: wszelkie konstrukcje teoretyczne, które wykraczają poza nasze doświadczenie; te konstrukcje teoretyczne chcą zrozumieć doświadczenie
Np. cierpienie – konstrukcje teoretyczne- np. mit wypędzenia z raju (cierpimy bo jesteśmy potomkami Adama i Ewy)
Rola mitu- konstrukcja umożliwiająca rozumienie doświadczenia;
Mit Kołakowskiego obejmuje religijne mity podstawowe i inne
Mity religijne:
- np. mit postępu: następnym pokoleniom będzie lepiej dlatego się staramy
Potrzeba mitu-mit rodzi się z potrzeby odpowiedzi na pytanie ostateczne, zrozumieć porządek rzeczy, wiara w trwałość ludzkich wartości, przejaw pragnienia „zatrzymanie czasu”, żeby coś było stałe niezmienne, uniwersalne, mit to oswajanie świata, bez mitów nie byłoby kultury.
Filozofowie sprzeciwiają się mitowi, ośmieszają je. Np. Nietzsche obalał mit prawdy (odrzucają inne mity tworzy mit człowieka, który sam wszystko stwarza.
Kołakowski mówi, że nie można obalić mitu inaczej niż innym mitem np. mitologia grecka – chrześcijaństwo.
Wg Kołakowskiego PRAWDA JEST MITEM (bo prawda jest nieosiągalna, nienamacalna)
-prawda nie jest nam dana empirycznie,
-prawda jest celem naszych dążeń; podobieństwo między pojęciem Boga a prawdy
-to, że prawda jest mitem to dobrze- bo to nasz cel.
11 i 12 nie będzie
13. Nietzschego krytyka moralności niewolniczej (przewartościowanie wartości moralnych)
Nietzsche- nawiązania do Darwina, poznawanie świata zależy od konstytucji biologicznej, czyli nie ma dobra, a tylko zależy to od naszej konstytucji biologicznej, chociaż wartości moralne pewne można spotkać i u zwierząt. Nietzsche dzieli ludzi na słabych (niewolnicy) i silnych (panowie), jest więc moralność panów i niewolników.
Moralność panów- sprawność, dostojeństwo, bezwzględność
Moralność niewolników- miłość, równość, altruizm, wolność, litość, sprawiedliwość. Jego zdaniem dominuje moralność niewolnicza- ich siła to ilość „niewolników”- i tak ilość narzucała mentalność całej kulturze (tutaj jest też chrześcijaństwo, demokracja), uważa , że ludzie są różni, wolności mamy tyle ile sobie wywalczymy, mentalność niewolnicza tłami silne jednostki, kultura przez to chyli się ku upadkowi. Zdaniem Nietzschego te wartości niewolników to mity, fikcje. Tak naprawdę wszyscy cenią tylko życie. To jedyna wartość. (altruizm, miłość itd…. używamy, bo nie chcemy się przyznać, że tylko nasze życie jest dla nas ważne) poza tym wmawiamy to podstępnie silnym, żeby ich osłabić , bo się ich boimy.
Przewartościowanie wszystkich wartości
Egoizm jednostek słabych (żeby to one przetrwały), wartości moralne to tylko podstęp, egoizm, ochrona życia;
Co proponuje w zamian?- tylko Zycie, trzeba walczyć, litość to marnowanie energii itd…
Ideał nadczłowieka (übermeusch)- ceni tylko życie, nie przejmuje się miłością, litością, sprawiedliwością, NIE MA ZASAD, WOLNO WSZYSTKO
Übermeusch- ma być następnym ogniwem ewolucji.
14.Współczesne teorie etyczne (wymienić)
- formalizm etyka sprawiedliwości
- utylitaryzm
-etyka cnoty i bohaterstwa
-etyka miłości bliźniego
-etyka umowy społecznej
-teoria praw człowieka
15.Formalizm Kanta (etyka sprawiedliwości)
Imperatyw Kanta kategoryczny : postępuj zawsze tak abyś mógł zarazem chcieć żeby maksyma twojego postępowania, mogła stać się prawem powszechnym (czyli traktuj innych tak, jak sam chciałbyś być traktowany)-zasada formalna , która nam żadnych zasad nie narzuca (prawo naturalne)- nie czyń drugiemu co Tobie nie miłe.
FORMALIZM:
-wszystkich ludzi trzeba traktować tak samo i racjonalnie- sprawiedliwość
-zasady moralne oraz przyjęte mają obowiązywać wszystkich równo (rodzina czy obcy)
- …… się tu intencje i konsekwencję działania, ważne jest tylko to czy było to zgodne z zasadami
-kary też trzeba stosować bezwzględnie
-nie wchodzą tu w grę uczucia
-kara powinna być stosowna do naruszonej zasady
-wszystko warto poświęcić dla reguł
Słaba strona: nie ma wybaczania , nie ma łagodzenia kary, bez słabej woli, tylko konsekwencja
Zaletą systemu jest uniwersalność
PROBLEM –każdy może inaczej traktować imperatyw, a Kant twierdził, że prawa moralne mamy wpisane
KANT:
- rozum teoretyczny (nie da rady uzasadnić żadnej zasady)
- rozum praktyczny (istnienie Boga jako gwaranta sprawiedliwości)
- jeśli nie byłoby wolności to nie byłoby moralności, zasług wad (postulat rozumu praktycznego)
16. Utylitaryzm
Utylitaryzm –John Stuart Mill
NACZELNA ZASADA- „Należy przyczyniać się do jak największego szczęścia jak największej ilości ludzi”- to jest miarą dobra i zła
- nie ważne są intencje tylko skutek, konsekwencje
- to etyka uczy użyteczności- trzeba usunąć ze świata głód, choroby i cierpienie
PROBLEM: obliczanie dobrego i złego
-bilans zysków i strat (czy można posłać zdolne dziecko do szkoły za pieniądze ukradzione komuś kto umrze z głodu?)- raczej nie…. , ale milionerowi TAK
Odpowiednio szczytny cel uświęca środki
-można poświęcić jednego człowieka żeby wszyscy zyskali (dla dobra społecznego)?
- jest rozbieżność między tym co użyteczne a tym co moralne!
John Stuart Mill był przeciwnikiem niewolnictwa i poddaństwa kobiet;
ZALETA: utylitaryzm jest bliski temu jak funkcjonują społeczeństwa.
Zasady są formalne a nie materialne.
17.Etyka cnoty i bohaterstwa
Cnota- greckie arete- w opozycji do wady moralnej np. niechęć do kłamstwa (to zespół zalet moralnych)
Cnota-skłonności do właściwych zachowań moralnych
Mac Intyre- ogłosił powrót do pojęcia cnoty
PLATON – cnoty kardynalne: roztropność, odwaga, sprawiedliwość, umiarkowanie
Dusza 3 części:
- rozumna
- emocjonalna
- wolicjonalna (związane z wolą)
Sprawiedliwość pojawienie się jako efekt harmonii 3 części duszy
ARYSTOTELES- cnota polega na umiejętności znalezienia złotego środka
Np. skąpstwo (wada) hojność –rozrzutność (wada)
Np. tchórzostwo –męstwo- zuchwałość
Mac Jatyre mówi, że cnota jest wartością samą w sobie, nieważne są intencje i konsekwencje
-pewne sposoby postępowania, które wszyscy uważamy za bohaterską, podziwiamy takie osoby
-te podziwiamy czyny lubimy bo potwierdzają godność człowieka i zapewniają spokój sumienia;
-postawa Antygony
-cnota jest sama sobie nagrodą
-są pewne wyższe wartości, które są niezbędne do uchwycenia sensu życia,
-człowiek powinien nad sobą pracować, by być cnotliwym i szlachetnym.
18.Etyka miłości bliźniego
Greckie Caritas – miłość
-parsoholizm
-etyka religijna
-etyka sumienia
a/ każdego człowieka trzeba traktować z szacunkiem, ze względu na godność człowieka (Arystoteles „Kochaj i rób co chcesz”, kiedy kochasz to już nie trzeba norm moralnych, bo wtedy nie skrzywdzimy
b/życzliwość , współczucie braterstwo (etyka emocjonalna)
c/ każda przemoc budzi odrazę, jest zła, zakaz jakiejkolwiek przemocy a co za tym idzie kar
d/ ustępować bezgranicznie, wybaczać , nie sprzeciwiać się złu „ nadstawić drugi policzek”, dobrowolne wyzbywanie się dóbr
PROBLEM: jak radzić sobie ze złem
e/ żaden człowiek nie jest zły, tylko ślepy moralnie lub niewrażliwy ( zły przykład, słaby charakter, trauma, choroby, sztucznie wzniecana ambicja
f/zakaz kary- są granice miłości, możemy kochać mordercę, ale nie możemy mu pomóc w planowaniu kolejnej zbrodni
co zrobić ze złem?
-ocenić czyn ale nie wolno karać (bo to będzie przemoc)
-resocjalizować
-przekonywać
-cierpliwość
-wybaczanie
Reakcja złem na zło prowadzi do eskalacji przemocy, tworzy się krąg zła
Słabość tej etyki i zalety:
-naiwna
-niezgodność z realiami
-słabość wobec perfidii i brutalności, cynizmu
-nie potrafi być stanowcza i bezstronna
-od lepszych żąda się więcej niż od złych (wybaczania , ofiarności) –to niesprawiedliwość.
19.Etyka umowy społecznej
Etyka umowy społecznej (liberalizm)
-te czyny są dobre, co do których, jest konsensus społeczny (zgodność z umową społeczną- głos większości)
-nie jest to żadna faktyczna umowa- proces ustalenia tych reguł i norm wciąż trwa, np. aborcja
-Hobs Rousseau, współcześnie: John Rowlsa (filozof polityki, liberał) „Teoria sprawiedliwości”
Dwie zasady sprawiedliwości:
-każdy powinien się ciszyć jak najszerzej pojętą wolnością, dającą się pogodzić z analogiczną wolnością innych;
-ograniczenie tej zasady dopuszczalne jest tylko dla poprawy jednostek w najgorszym położeniu
Sprawiedliwość zasług – może to tylko ograniczyć konieczność pomocy najbiedniejszym
Odmiana wolnego rynku, ale ograniczona
ZASADA ZASŁUG OGRANICZONA ZASADA POTRZEB
-zasada równych szans (np. równy dostęp do dobrych stanowisk)
-lepszy jest ten kto wygrywa
Zasłona niewiedzy : Rowlsa zakłada, że człowiek wiedziałby co jest jego obowiązkiem, co dobre a co złe, a utrudnieniem w tym rozeznaniu jest pogoń za własną korzyścią (punkt widzenia zależy od punktu siedzenia).
Jak pokonać stanowczość? –ustalić zasady sprawiedliwości zza zasłony niewiedzy (ustalić zasady, których nie można będzie nigdy zmienić jednogłośnie)
Zasłona niewiedzy znaczy, że nie wiem w jakiej sytuacji będę jutro i później, wtedy ludzie zaczynają myśleć uniwersalnie a nie stanowczo i doszliśmy do 2 zasad sprawiedliwości Rowlsa
Słabości: - nie mówi ile i jak pomagamy.
20. Teoria uprawnień jednostki (prawa człowieka).
Teoria praw człowieka – każdemu człowiekowi powinny przysługiwać niezbywalne prawa (np. nie można żądać od matki poświęcenia swojego życia dla dziecka)
PRAWA;
-nietykalność osobista (życie, brak przemocy, tortur)
-posiadanie dóbr zdobytych w moralnie dopuszczalny sposób – prawa własności.
21. nie będzie
22.Etyka troski - kobieca wrażliwość moralna (feminizm Gilligan)
Etyka troski (feministyczna ) Carol Gilligan (psycholog) współpracował z Lorencem Kolbergiem – zajmował się rozwojem moralnym, nawiązywał do Kanta, reprezentował etykę sprawiedliwości.
Skala Kohlber –rozwinięcie teorii Piageta (wrażliwość moralna)
Gilligan :
-zauważyła, że dziewczęta i kobiety badane przez Kolberga rzadko wychodziły poza stadium 3(tj, orientacja na interpersonalną zgodność –powyżej 10 r. ż- zależy na aprobacie innych)
-uznała, że skala Kolberga jest stworzona z męskiego punku widzenia;
RÓŻNICE:
-w skali Kolberga najważniejsza jest idea sprawiedliwości, najważniejsza jest wolność (synonimem dojrzałości jest autonomia, czyli wolność)
Gilligan zauważyła, że kobietom tak bardzo na autonomii nie zależy, najważniejsze są więzi emocjonalne, różnice między psychiką mężczyzny a kobiety na podstawie aparatu pojęciowego Freuda
Kompleks Edypa – chłopiec nie może kochać matki, żeby nie narazić się na zazdrość ojca
Korzyścią jest odróżnienie swojego ja a ja matki, a dziewczynki żyją w symbiozie z matką dłużej (niewyraźnie odróżniają swój interes od interesu bliskich)
SKALA ROZWOJU MORALNEGO GILLGAN: (opracowana w latach 60)
- troska o własną osobę
- troska o innych (najbardziej dominująca)
- równowaga między 1 i 2
BADANIA NA KOBIETACH W CIĄŻY ZASTANAWIAJĄCYCH SIĘ NAD ABORCJĄ:
-poziom 1: obawiają się własnej krzywdy (np. zdrowie, warunki materialne)
-poziom 2 (większość): potrzeby innych osób, że dziecku będzie źle na świecie, bo np. partner nie chce dziecka, pogodzenie potrzeb innych, dobro to samo poświęcenie, nie mają prawa myśleć o sobie, później nie potrafiłyby wytrwać w tym do końca, zaczynały nienawidzić tych dla których się poświęciły (np. partnera, który nie chciał dziecka)
-poziom 3: później najczęściej znajdowały równowagę i wew. spokój; dojrzałość.
ZARZUTY:
- troska może być wspieraniem zła, jeżeli trafimy na osobę czyniącą zło i o nia się troszczymy
-nadopiekuńczość (np. zaborcze matki)
-utwierdzenie kobiet w poddaństwie
Carol Gillgan nie uważała, że etyka troski jest lepsza od etyki sprawiedliwości
Etyka troski dotyczyłaby osób bliskich
Etyka sprawiedliwości –osób obcych społeczeństwa
23. Nurty współczesnego feminizmu (wymienić)
-feminizm liberalny
-feminizm radykalny
-feminizm socjalistyczny
-feminizm psychoanalityczny
-feminizm egzystencjalny Simone de Beavoir
-feminizm postmodernistyczny
-feminizm wielokulturowy
-feminizm kulturowy
24.Feminizm liberalny (Wollstonecraft, Mill, Friedan)
Feminizm liberalny (myśl feministyczna)- związany z ideą wolność- uzyskanie przez kobiety wyzwolenie z poddaństwa
Walka o reformy:
-Mory Wollstonecraft (walka o edukacje kobiet) –(1759-1799)- źródłem złej sytuacji (to, że kobiety są głupsze) jest to, że nie mają dostępu do edukacji, kobiety są jak ptaki w złotych klatkach, kobiety nie mogły decydować o własnych pieniądzach z posagu, kobiety zachęcano do narcyzmu, kobiety zachęcano do bycia kruchymi, wiotkimi. M.Wollstonecraft- polemika z dziełem Roseau „Emil” (ostatni rozdział pt. Sophie mówi o edukacji dziewcząt)- cierpliwość, uległość, pogoda ducha umiejętność dostosowania się, chłopcy mają doskonalić odwagę, powściągliwość , umiar, sprawiedliwość, hart ducha. Roseau niejako zgaduje, że kobiety są emocjonalne a mężczyźni racjonalni. Mary W. nie zgadza się z celami wychowania kobiet wg Roseau- odwołanie się do definicji człowieka Arystotelesa –człowiek to istota rozumna (edukacja to osiąganie pełni człowieczeństwa); odwołanie się do Kanta- dopóki działanie człowieka nie jest w pełni autonomiczne, to nie jest w pełni ludzkie. Mory W. jednak nie doceniała rozwoju uczuć (wg niej o pełni człowieczeństwa decydują wartości męskie)
-Jan Stuart Mill –(1806-1873) – udzielił poparcia sufrażystką, walczyły o prawa o prawa wyborcze, nie było miejsca w społeczeństwie dla wykształconych kobiet, prawo do pracy, prawo do opieki nad dziećmi, prawa wyborcze. J.S. Mill odwołując się do utylitaryzmu –argument popierający sufrażystki (wtedy wzrośnie poziom społecznego zadowolenia), bo utylitaryzm to zadowolenie społeczne, prawo do pracy, samodzielności ekonomicznej. Choć J.S. Mill uważał, że nawet po przyznaniu tych praw i tak zostaną w domu;
H.T. Mill- uważała, że kobiety muszą zarabiać, jeśli chcą być niezależne, praca nawet wtedy gdy są dzieci, a biedne kobiety pracowały.
J.S. Mill:
- nie ma różnic między intelektem i moralnością kobiet i mężczyzn
-kreowanie kobiet na kruche istoty jest błędne
-obowiązek wychowania dzieci jest po stronie kobiety- H.T. Mill uważała, że to obowiązek obojga rodziców.
- Betty Friedan (1921-2006) – przedstawicielka feminizmu liberalnego:
-opresja kobiet – nierówne szanse prawne, ekonomiczne, edukacyjne
- pełne uczestnictwo w prawach publicznych
- złe obyczaje społeczne
„Mistyka kobiecości” (1963r.) –Betty Friedman- opis sytuacji Amerykanek poświęcających się rodzinie- tradycyjne role żon i matek, rezygnując z kariery; pisze o kobietach, które nie mogą na nic narzekać, amerykanki na przedmieściach z lat 50, rozdźwięk między możliwościami a rolą
-kobiety miały prawo głosu, ale stereotypy powstrzymywały je przed uczestnictwem w życiu publicznym i korzystaniu z prawa do równości, narastająca frustracja z tego powodu, poczucie niespełnienia, izolacja, domki na przedmieściach film „Droga do szczęścia”
- brak odwagi na karierę naukową
MIT KOBIECOŚCI: mistyka kobiecości zakłada, że małżeństwo i macierzyństwo to wszystko czego kobiecie potrzeba, źródłem tego problemu jest mit, że jest szczęśliwa tylko poświęcając się mężczyźnie i dzieciom (małżeństwo i macierzyństwo )
KONSEKWENCJA:
-marzenia o karierze to diabelska pokusa
-szczęście może dać tylko macierzyństwo
-poczucie winy i utrata kobiecości przy realizacji i własnych karier
-kobiece gazety propagowały mit kobiety
NEGATYWAN ROLA FREUDA
-kobieta ma słabe ego
-nie panuje nad emocjami
-kobietom brakuje poczucia sprawiedliwości
-rolą jest podporządkowanie się mężczyznom
Freud był autorytetem w USA
Betty Friedman –zakłada NOW ( Narodową Organizację Kobiet) 3 lata po książce
-domaga się równych szans w zatrudnieniu
18 lat później – druga książka „Druga faza” (sytuacja kobiet lat 80)- poszły do pracy, a miały też dzieci, wobec tego nie mogą rywalizować z mężczyznami, szczególnie na ich prawach (np. nie mogą zostawać po godzinach), można by dojść do wniosku, że są gorsze-w domu zaniedbane, w pracy też nie tak
DWA STANDARDY DOSKONAŁOŚCI:
-czy to sprawiedliwe, że kobiety mają i obowiązki domowe i zawodowe
Feminizm liberalny musi zaproponować trzecią drogę- kobieta ma naturalna skłonność do nawiązywania bliskich więzi, dlatego rezygnacja z rodziny nie jest wyjściem
-brak kompleksu Edypa- dążenie do symbiozy i zależności emocjonalnych
WSPÓŁPRACA (z mężczyznami) a nie RYWALIZACJA
-odpowiedzialnością za rodzinę nie można obciążać tylko kobiet
-docenianie wartości typowo kobiecych
-naśladownictwo mężczyzn nie ma sensu
-trzeba docenić kobiety żeby chciały rodzić
Książka „Krynica wieku” 1993r.
-zachęca starszych mężczyzn aby rozwijały cechy opiekuńcze, a kobiety i śmiałość, asertywność zdolności kierowania
- po 50-tce najlepiej eksplorować cechy drugiej płci.
ANDROGINIA: łączenie cech obu płci
Starość : problemy ogólnoludzkie: bólu, cierpienia

25.Feminizm radykalny
Feminizm radykalny – głównym przekonaniem tego nurtu feminizmu jest fakt, że kobiety, jako inna płeć kulturowa są uznane za niższą grupę w strukturze społecznej. Feminizm radykalny postuluje zniesienie takiego hierarchicznego podziału, występuje przeciwko męskiej dominacji, którą wini za wszystkie formy opresji, także za na przykład rasizm.
Podstawowym założeniem feminizmu radykalnego jest hasło „to, co osobiste, jest polityczne”, co oznacza, że prywatne doświadczenie kobiet nie jest dziełem przypadku, ale systemu społecznego i politycznego, w jakim żyje kobieta.W nurcie tym istnieje silna tendencja do tłumaczenia większości zjawisk kategoriami płci i seksizmu. Pojęcia centralne, słowa-klucze feminizmu radykalnego to „gwałt” i „niewolnictwo”.
Najważniejszym postulatem jest cielesne i duchowe wyzwolenie kobiet.
Feminizm radykalny zajmuje się właściwie tylko kobietami i seksualnością, nie bierze pod uwagę chociażby warunków socjalnych, przez co stoi w opozycji do np. feminizmu anarchistycznego, socjalistycznego czy czarnego.
26. Feminizm socjalistyczny
Feminizm socjalistyczny – nurt feminizmu odznaczający się przekonaniem, że przyczyną opresji kobiet jest system kapitalistyczny, który jako oparty na wyzysku pracowników, specyficznie wyzyskuje i dyskryminuje także kobiety.
Różnica między feminizmem socjalistycznym a marksistowskim jest taka, że ten drugi zakłada wtórność wyzysku płciowego do ekonomicznego, natomiast feminizm socjalistyczny głosi, że męska dominacja nad kobietami to efekt konkretnych męskich interesów i aby je utrzymać, mężczyźni stworzyli sieć odpowiednich instytucji.
Zasługą feminizmu socjalistycznego jest dopasowanie pojęć klasy i płci kulturowej.
Kobiety osiągną niezależność, gdy zmieni się system gospodarczy.
Dzięki połączeniu materializmu historycznego z narzędziami psychoanalizy, wyjaśnia feminizm socjalistyczny „uwewnętrznioną opresję” kobiet – powód dla którego kobiety łatwo się podporządkowują, a rzadko otwarcie buntują.
27.Feminizm psychoanalityczny
W ramach tego prądu przyczyn podporządkowanej pozycji kobiet szuka się w interpretacjach psychoanalitycznych. Juliet Mitchell stworzyła feministyczną interpretację dzieł Zygmunta Freuda. Mitchell interpretuje psychoanalizę jako teoretyczne wyjaśnienie "materialnej rzeczywistości wyobrażeń w historycznym kontekście życia ludzkiego" i przez to postrzega teorię Freuda jako psychologiczny fundament feminizmu.

28.Feminizm egzystencjonalny Simone de Beauvoir
Książka „Druga płeć”
Egzystencjonalizm: człowiek jest egzystencją a nie esencją; (egzystencja –istnienie) łac. XX wiek J.P. Sorter- dramat, absurd ludzkiego istnienia, nie wiadomo jak mamy postępować, ale i tak trzeba wybierać, człowiek ma pełną wolność, ale nie ma żadnych wskazówek i dlatego wolność jest ciężarem,
-w związku z wolnością ciąży na nas odpowiedzialność człowieka obciąża zło całego świata- powinniśmy mieć cały czas poczucie winy;- bo mógłby coś zrobić (bierna zgoda)- akceptujemy w ten sposób zło na świecie;
-ciągłe wybory, np. czy odpoczywać, czy np. komuś pomagać- a nie wiemy co jest lepsze-absurd zero wskazówek;
-dźwiganie ciężaru egzystencji.
EGZYSTENCJA (istnienie) PORZEDZA ESENCJA (istota)
W trakcie życia kształtuje siebie „każdy jest kowalem swojego losu”
-rozumienie człowieka- to nie ciało, to moje aktualne ja (dystans do swojego ciała, do przeszłości, JA jest od tego odrębne).
-przyszłość jest ważniejsza niż przeszłość, bo tej drugiej nie da się zmienić;
Simone de Beauvoir mówiła, że kobieta jest inną , inni wykluczeni, na marginesie, jak jest grupa, są też obcy
Kobieta nie tworzy kultury, a wymyka się jej
Sart na to: na temat innych
- inni to piekło : pomiędzy mną a innymi jest jakiś konflikt, wrogość- to podstawowa relacja, jest tak dlatego, ż drugi człowiek samym sowim istnieniem ogranicza moją wolność- już nie jestem podmiotem, samo spojrzenie drugiego człowieka może nie uprzedmiotowić; ludzie walczą, by czynić się przedmiotami, a każdy dla siebie jest podmiotem, a miłość ma charakter masochistyczny, a obojętność, pożądanie i nienawiść to sadystyczny.
- ludzie są wyczerpani konfliktem i jeśli pogrążą się w miłości, to tracą podmiotowość
-obojętność- to próba odbierania wolności innym, nie uznajemy ich podmiotowego statusu
Simone de Beauvoir: „Nikt nie rodzi się kobietą, kobietą się staje”, nie ma determinizmu biologicznego, kultura decyduje o statusie kobiet
-reprodukcja , przekazywanie życia: dla mężczyzny to chwila, wraca do indywidualności; dla kobiety: nosi inne obce ciało, nie jest do końca sobą, a potem ma część siebie na zewnątrz- ma problem z indywidualnością
-kobieta jest niewolnicą gatunku
-jest podporządkowana, bo jest słabsza, mimo to ta kultura czynią ją inną, choć biologia utrudnia zdobycie, statusu podmiotu, ale to kobieta decyduje co z tą biologią zrobić.
-nie zgadza się z Freudem: to nie biologia a społeczeństwo i kultura determinują kobietę
-o Engelsie – mężczyźni stali się burżuazją a kobiety proletariatem
KONTROLOWANIE KOBIET –MITY:
-kobieta jako istota tajemnicza, złożona, nieracjonalna;
-kobieta idealna- kobieta wspomaga mężczyznę, kobieta rezygnuje ze swoich potrzeb, pragnień, służy mężczyźnie, przejmowanie winy mężczyzny
SdB inaczej niż Sarte wierzyła w pozytywne, głębokie więzi między ludźmi, ale mówi, że małżeństwo zniekształca te więzi, przekształca uczucia w obowiązki i prawa- o niewolnictwo, daje bezpieczeństwo, ale ogranicza swobodę
MACIERZYŃSTWO:
-kobieta nie może zarządzać swoim losem,
-drugi człowiek ma prawo do jej ciała
-relacja matka- dziecko są bardzo trudne, choć to wyzwala ze statusu przedmiotu, to potem będą tyranem znów ją uprzedmiotawia (wzajemnie się uprzedmiotawiają)
WYJŚCIE NA ODZYSKANIE WOLNOŚCI:
1.pójście do pracy
2. zostać intelektualistką
3. rewolucja marksistowska- równość ekonomiczna
4. odmówić akceptacji dla bycia przedmiotem, dla stereotypów
ZARZUTY:
-posługuje się abstrakcyjnymi terminami
-nie docenianie ciała kobiety
- hołduje męskim normom (np. wolność, podmiotowość)
-chce żeby kobiety wyzbyły się siebie.

29.Feminizm postmodernistyczny
30.Feminizm wielokulturowy
31. Feminizm kulturowy
Docenianie wartości typowo kobiecych, takich jak natura, radość, współzależność, zaufanie, emocje.
Wartości męskie: dominacja hierarchia, niezależność, autonomia
Podkreśla, że istnieją wartości typowo kobiece, które kobiety powinny cenić i pielęgnować, nie potrzeba naśladować męskich wartości, tylko rozwijać swoje.
ZARZUT: ten feminizm sprzeciwia się idei emancypacji- kobiety znów będą podporządkowane.
Antroopinia: człowiek mający zalety męskie i kobiece
Główny dylemat: czy kariera? Czy podwójne obowiązki? Czy pracować, czy macierzyństwo? ( po stronie których wartości się opowiedzieć- a jeśli po kobiecych – to nikt tego nie docenia)- kariera kosztem macierzyństwa- macierzyństwo kosztem niedoceniania i kariery