Wiek XVIII w Polsce.

SYTUACJA SPOŁECZNO-POLITYCZNA
W Polsce w odróżnieniu od Francji dominowała szlachta, a nie mieszczaństwo. Następował upadek miast. Był zły stan gospodarki. Następował rozkład organizacji państwowej. Prestiż Rzeczpospolitej na forum międzynarodowym upadł. Polska stała się pionkiem w rękach sąsiadów (rozbiory). Król (Stanisław August Poniatowski) przystąpił do walki z sarmatyzmem. W nim upatrywał źródło zła. Król starał się zaangażować różne środki do walki z zacofaniem.
PREKURSORZY
STANISŁAW KONARSKI
Wszechstronny działacz, zajmował się:
 praca nad reformą ustroju państwa

"Traktat o skutecznym rad sposobie"
Charakteryzuje ówczesną RP i wysuwa postulaty, żądania mające uzdrowić państwo. Przeciwstawia się liberum veto, proponuje, aby źródłem decyzji była większość głosów. Gani prywatę szlachty. Przeciwnik szlacheckiej megalomanii (manii wielkości).

 oświata
Zreformował szkolnictwo, żądał wprowadzenia nauczania rozumowego. Kładł nacisk na sprawy wychowania obywatelskiego, ludzi świadomych sytuacji społecznej i politycznej, świadomych obowiązku wobec ojczyzny i narodu. Podążał za nauczaniem poglądowym, opartym na racjonalnym poznawaniu rzeczywistości, empirystycznych metodach. Wprowadził obowiązek nauczania języka polskiego, historii literatury, nowożytnych języków. Wprowadzając też nauki przyrodnicze, historię, geografię. W 1740 r. założył szkołę dla synów szlacheckich "Collegium Nobilum". Uważał, że dorośli są zbyt zdeprawowani sarmatyzmem i nie da się ich zmienić.

 twórczość literacka
W szkole działał teatr konwiktowy, w którym uczniowie wystawiali sztuki pisane w duchu klasycystycznym, posiadające morał, mające walory wychowawcze, np. "Tragedia Epaminoudas" Konarskiego. Pisał także traktaty: "O poprawie wad wymowy". Wyszydzał skomplikowany, napuszony barokowy styl. Propaguje czystość, naturalność języka.

STANISŁAW LESZCZYŃSKI
Wydał traktat polityczny "Głos wolny, wolność ubezpieczający". Domagał się jak najszybszego przeprowadzenia reform. Propagował ograniczenie liberum veto. Króla elekcyjnego ma wybierać cały naród, a nie tylko szlachta. Żądał wzmocnienia administracji państwowej, poprawy warunków chłopów.

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ
Powołana w 1773 r. przez sejm na wniosek króla. Była pierwszym ministerstwem oświaty w Europie. Podstawowe zadania określało hasło: "Stworzyć naród przez wychowanie publiczne". Pod kierownictwem komisji przeprowadzono reformę szkół w całym kraju. Po raz pierwszy zezwolono na naukę dziewcząt w szkołach, zaczęto powoływać szkoły ludowe  dla wszystkich. powołano również Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które opracowywało i wydawało nowe podręczniki. W szkołach zwrócono szczególną uwagę na problem kultury języka polskiego, a wzorem polszczyzny stały się dzieła pisarzy odrodzenia.
PRASA I TEATR JAKO NACZELNE ŚRODKI AGITACJI W SŁUŻBIE REFORM
1.1.1 ROLA WARSZAWY W XVIII W.
Warszawa stała się centrum kulturalnym i politycznym. Stało się to za sprawą urbanistycznego uporządkowania stolicy. Dwór stał się głównym ośrodkiem sztuki, centrum artystycznym.

1.1.2 DZIAŁALNOŚĆ KRÓLA I ZNACZENIE DWORU KRÓLEWSKIEGO
Poniatowski popierał architekturę. Przebudował zamek królewski, zbudował pałac na wodzie. Był mecenasem literatury. Wydawał publiczne, oświeceniowe utwory (u niego pojawiły się po raz pierwszy utwory Krasickiego).

1.1.3 CHARAKTERYSTYKA CZASOPIŚMIENNICTWA
1.1.3.1 tytuły czasopism
 "Merkuriusz Polski"
Pierwsze polskie pismo - 1661, wchodziło tylko przez 7 miesięcy.
 "Monitor"
Wzorowany na angielskim "Spectatorze". Pierwszy redaktor to Stanisław Bohomolec. Zamieszczał tam swoje artykuły także Ignacy Krasicki. Monitor ukazywał zacofanie polski, żądał reform, walki z ciemnotą i sarmackimi zabobonami.
 "Zabawy przyjemne i pożyteczne"
Redaktorem naczelnym był Adam Naruszewicz. Celem było zaznajomienie z twórczością ówczesnych pisarzy. Za wzór uznawano J. Kochanowskiego.
 "Gazeta Warszawska"
Czasopismo wydawane podczas obrad Sejmu Wielkiego. Prezentowała bieżące informacje.
 "Gazeta narodowa i obca"
Czasopismo wydawane podczas obrad Sejmu Wielkiego. Był to dziennik. Przetrwała 160 lat.
 "Magazyn Warszawski"
Czasopismo okresu Sejmu Wielkiego. Było to pismo informacyjno-rozrywkowe.

funkcja i znaczenie rozwoju czasopiśmiennictwa
Czasopiśmiennictwo doby oświecenia miało charakter zaangażowany, patriotyczny. Interesowało się sprawami polskimi, przede wszystkim społecznymi, politycznymi, gospodarczymi i kulturalnymi. Było głównym środkiem masowego przekazu i oddziaływania na ówczesne społeczeństwo.

POWSTANIE SCENY NARODOWEJ W WARSZAWIE
dzieje teatru
17 listopada 1765 roku został otwarty polski teatr publiczny dla wszystkich. Powstał w budynku operalni saskiej. Pierwszą wystawioną sztuką była komedia "Natręty" Józefa Bielawskiego. Komedie tworzył Franciszek Bohomolec. Stworzył między innymi: "Małżeństwo z kalendarza", utwór ośmieszający Polaków. Jest to przykład typowej komedii warszawskiej. W 1767 roku teatr zamknięto. Otwarto go dopiero w 1774 roku.

znaczenie teatru
W okresie oświecenia teatr publiczny pełnił bardzo ważną rolę. Wychowywał ówczesnego obywatela. Uczył go krytycznie myśleć i widzieć wady ustroju, w którym żył. Walczył o język narodowy. Propagował postępowe reformy państwowe. Jego działalność szczególnie wzrosła w czasie Sejmu Czteroletniego. Obok sztuk rozrywkowych wystawiał utwory, które w sposób pośredni lub bezpośredni nawiązywały do życia politycznego kraju, propagowały nowe idee oświeceniowe, domagały się przeprowadzenia w Polsce reform politycznych i społecznych w myśl założeń społecznych i humanitarnych.

obyczajowa komedia warszawska
Po ponownym otwarciu teatru w 1774 roku nastąpił rozkwit komedii warszawskiej. Twórcy teatralni to: Franciszek Zabłocki ("Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale", "Fircyk w zalotach"). Charakteryzuje się ona tym, że tematyka polityczna nie jest najważniejsza, a rzecz krąży wokół intrygi miłosnej