Logika
LOGIKA – to nauka dot. zasad logicznego myślenia.
NAZWA to pojecie oznaczające odpowiednio osoby, przedmioty, zdarzenia, cechy, zjawiska. Dzielimy na proste i złożone
• Nazwy proste (jedno słowo) np. student
• Nazwy złożone (więcej niż jedno słowo) np. student wsb – ilość wyrazów jakimi określamy nazwę.
Nazwy konkretne – oznaczamy osoby np. student, człowiek, kobieta a także oznaczamy rzeczy, wyobraźnia rzeczy i osób np. krasnoludek, nimfa, syrena.
Nazwy abstrakcyjne –
- oznaczenie cech (np. biel, czerwień)
- oznaczenie zdarzeń (np. wybuch, krzyk, kaszel)
– pewne stany (np. cisza)
– oznaczenie relacji (np. bliskość)
Nazwy indywidualne
– oznaczenie przynależne jednej osobie, rzeczy, zjawiska
(np. Prezydent RP Bronisław Komorowski)
Nazwy generalne
– oznaczenie przypisane pewnej cechy
(np. student, człowiek, kobieta, prezydent RP)
Podział nazw:
nazwy ogólne – więcej niż jeden element
(np. rodzice Adama Mickiewicza)
nazwy jednostkowe – możemy wskazać jeden element nazwy
(np. matka A. Mickiewicza)
nazwy puste- nie da się takiego elementu wskazać
np. bezdzietna matka, pięciokopytny koń
Desygnat nazwy jest to przedmiot, którego ta nazwa dotyczy lub przedmiot którego nazwa jest znakiem lub jego oznacznikiem
(np. kobieta – desygnat nazwy każdej kobiety)
• Nazwa pusta jest wtedy, gdy nie możemy wskazać przedmiotu, którego ta nazwa dotyczy, nie ma desygnatu np. osoba w okularach wszystkie osoby mające okulary są desygnatami
Treść nazwy generalnej – zespół cech, które muszą wystąpić łącznie, żeby dany przedmiot został uznany jako desygnat pewnej nazwy generalnej
(np. student który studiuje)
Supozycja – role znaczeniowe, jakie mogą odgrywać nazwy
• proste – oznacza jeden element z pewnej całości (np. czarny kot przebiegł drogę)
• formalne - oznaczenie całości (np. czarne koty są pospolite, rodzina jest pod ochroną)
• materialna - konkretne litery, sylaby, słowa (np. napisane na tablicy słowo DOM i ktoś pokazuje ten napis i mówi DOM)
Zakres nazwy to zbiór wszystkich desygnatów tej nazwy
(np. student – zbiór wszystkich studentów, książka - zbiór wszystkich książek)
Agregat – to zbiór pewnych elementów, nazw
(np. książka –agregatem jest biblioteka, drzewo – agregatem jest las)
• Nazwy zbiorowe – np. księgarnia, biblioteka, las
• Nazwy nie zbiorowe – np. książka, drzewo
Klasa uniwersalna: jest to pojęcie teoretyczne, wszystkie elementy, przedmioty we wszechświecie
Klasa wydzielona: jest to zbiór (np. człowiek, pies)
Klasa negatywna w stosunku do wydzielonej nie będącej klasą wydzieloną (wszystkie elementy które nie są psami) w stosunku do klasy wydzielonej (psy)
Zamienność – porównanie zakresu nazw (np. kartofel-ziemniak)
• Podrzędność ( np. jaskółka, chirurg )
• Nadrzędność ( np. ptak, lekarz )
Relacja krzyżowania się OO gdy są 2 elementy (np. kobieta – osoby noszące okulary)
Relacja wykluczenia O O (np. oko – nos, kobieta – mężczyzna)
Sprzeczność nie mają tych samych elementów, nie pokrywają się zakresy nazw, sprzeczność powstaje z ”nie” (np. pies i nie pies)
Przeciwieństwo – dwa zakresy nazw, które nie posiadają wspólnych elementów (np. pies-kot)
Definicja – odwołuje się do stanu wiedzy, doświadczenia
• realne tworzenie definicji poprzez wskazanie fizycznych cech (np. człowiek to dwunożna istota)
• nominalne polega na wskazanie znaczenia pewnego pojęcia
Definicje sprawozdawcze – to pojęcie, znaczenie które ktoś ustalił, już jest.
Definicja projektująca – przeciwieństwo do definicji sprawozdawczej, jest to tworzenie nowego znaczenia, może to zrobić ustawodawca (np. cudzoziemiec nie musi być człowiekiem)
Definicja konstrukcyjna – powstają poprzez zerwanie ze starym znaczeniem oraz stworzenie nowego znaczenia (np. komputer, internet – def. projektująco – konstruktywna)
Definicje regulujące – odwołuje się do pierwotnego znaczenia i je modyfikujemy (przedsiębiorca – osoba prowadząca działalność, osoba prawna )
Definicja równościowa – sposób przedstawienia definicji 3 elementy :
• Definiendum – to co ma być zdefiniowane (np. przedsiębiorca)
• Łącznik – (np. słowo „jest”)
• Definiens – znacznie wyrazu definiowanego (np. osoba prowadząca działalność)
Dzielimy na :
• Definicja klasyczna szukamy cechy specyficznej do głównego słowa
(np. dom – budynek mieszkalny )
• Definicja nie klasyczna – występują wyliczanki, nie szukamy cechy specyficznej (np. zboże to jest pszenica, żyto)
Błędy w definicji:
• Ignotum per ignotus: definiowane nieznane przez nieznane
(np. polopiryna to tabletka (dla laika) to kwas acetylosalicylowy (dla chemika))
• Idem per idem: to samo przez to samo (np. logika- a co to jest logika? nauka o mądrym myśleniu, a co to jest nauka …? … błędne koło bezpośrednie, budujemy pojęcie ale wracamy do punktu wyjścia)
Podział logiczny – podział pewnego zbioru, 2 warunki:
• Wyczerpujący – każdy element zbioru musi należeć do jakiejś kategorii
• Rozłączny – każdy element zbioru musi należeć wyłącznie do jednej kategorii
Podział dychotomiczny wg. cech kontradyktorycznych
podział całości na 2 części, grupy, klasy które są najczęściej przeciwstawne albo się wzajemnie wykluczają (np. ludzie podzieleni na kobiety i mężczyzn) istnienie dwóch przeciwstawnych stron
• Determinada: to jest ogólna cecha według której odmian wyróżniamy człony podziału (np. piłeczki)
• Determinaty: to są odmiany determinady (nr. kolory piłeczek)
• Całość dzielona – zbiór podziału logicznego elementów, które będą dzielone (np. piłeczki).
• Człony podziału – wydzielone zakresy (kolory piłeczek: żółte, czerwone)
Zdanie to zdanie, które ma wartość logiczną, wiąże się z analizą Prawda (P– tak i tak jest) Fałsz (F - tak i tak nie jest) (P - F) są to zdania oznajmujące (np. wczoraj padał śnieg) w czasie teraźniejszym lub przeszłym.
• Prawdziwość - Fałszywość zdania badamy w stosunku do obiektywnych stanów zdarzeń / rzeczy
• Zdanie analityczne – prawdziwość zdania stwierdzamy na podstawie analizy słów (np. godz. to 60 min)
• Zdanie fałszywe to zdania wewnętrznie kontradyktoryczne – fałszywość stwierdzamy na podstawie analizy słów (np. koło jest kwadratowe).
• Zdania syntetyczne – to pozostała kategoria zdania, których nie da się stwierdzić na podstawie analizy słów (prawda - fałsz)
(np. w dniu … w miejscowości … został zastrzelony mężczyzna)