Wychowanie na wyspie Utopii
Wych na wyspie Utopii
Przedstawiały marzenia filozofów i pisarzy o życiu w lepszym świecie, wolnym od zła, nienawiści i zbrodni.
Jego idealne państwo to niewielka wspólnota podzielona na trzy klasy społeczne. Klasę najniższą stanowią rolnicy i rzemieślnicy, wytwarzający tylko to , co jest niezbędne do życia. Jako jedyni w państwie mogą posiadać rodzinę i własność prywatną. Ich powinnością jest całkowite posłuszeństwo wobec klas wyższych. Kolejną grupą są wojownicy, którzy czuwają nad bezpieczeństwem społeczności. Jako jedyni obywatele posiadają broń, stanowiąc potencjalne zagrożenie dla państwa, dlatego podlegają zwiększonej kontroli publicznej. Najwyższą klasą są filozofowie, rządzący w sposób mądry i sprawiedliwy.
Koncepcja idealnego państwa Platona
Podstawowym składnikiem jego bytu jest dusza.
Najważniejsza jest dusza rozumna, której zadaniem jest panowanie nad duszą popędliwą i pożądliwą.
W świecie idei Platona jedną z najistotniejszych była idea państwa doskonałego, rządzonego przez mędrców, realizującego takie wartości jak: sprawiedliwość, prawda, dobro i piękno.
Platon znany ze swych szerokich zainteresowań, tak jak częściom duszy, tak i stanom podporządkowuje pewne cnoty: umiarkowanie ? pracownikom (rolnikom, rzemieślnikom i kupcom), męstwo ? strażnikom, a mądrość ? rządzącym czyli królom-filozofom. Z tych trzech cnót powstaje sprawiedliwość.
Koncepcja państwa nie pomija także miejsca kobiet w hierarchii społecznej. Mimo iż w ówczesnych czasach bardzo wyraźnie rozdzielone były role i zależności w społeczeństwie, kobiety były prawie na równi z mężczyznami. Idealne państwo Platońskie umożliwiało kobietom objecie wysokich stanowisk państwowych. Dostrzegł on bowiem, iż doskonale radzą sobie one w sprawach wojskowości.
Idąc dalej w swoich wywodach Platon stwierdza, iż idealne państwo powinno być ascetyczne.
Platon stworzył własną koncepcję państwa, ponieważ chciał dać ludziom wizję państwa idealnego.
Platon jako pierwszy filozof napisał, że kobiety mają takie same możliwości w zdobywaniu wiedzy jak mężczyźni i w niczym im nie ustępują. W jednej ze swoich ksiąg napisał, że państwo, które nie kształci i nie ćwiczy kobiet, jest jak człowiek, który trenuje tylko prawą rękę.
Collegium Nobilium
Stanisław Konarski należał do zgromadzenia pijarów, prowadzącego liczne szkoły dla młodzieży męskiej. Opracował on projekt nowego programu nauczania i w 1740 r. wprowadził go w życie w szkole warszawskiej nazwanej Collegium Nobilium (szkoła dla młodzieży szlacheckiej). Miała ona przygotować do służby dla dobra kraju młodych ludzi, o których było wiadomo, że ze względu na swe urodzenie w przyszłości zajmą się działalnością publiczną. Konarski umieścił w programie szkolnym nauki ścisłe i geografię. Ograniczył naukę łaciny na rzecz francuskiego i niemieckiego. W jego szkole, na lekcjach historii, wpajano uczniom patriotyzm i przekonanie o obowiązkach wobec kraju, ukazywano konieczność walki z prywatą i zabobonami. Program Collegium Nobilium wprowadzono z czasem do wszystkich szkół pijarskich, co pobudziło do zmian programowych i inne szkoły, przede wszystkim jezuickie. Równocześnie zaczynano interesować się ekonomią i prawem. Pisarze i nauczyciele coraz energiczniej występowali przeciw zanieczyszczeniom języka polskiego wtrętami łacińskimi. W połowie stulecia polszczyzna wkroczyła do piśmiennictwa naukowego, zdobywając pierwszeństwo przed królującą dotąd niepodzielnie łaciną.
Szkoła Rycerska
Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów, pierwsza w Rzeczypospolitej szkoła państwowa, zał. 1765 w Warszawie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; przeznaczona głównie dla ubogiej młodzieży szlacheckiej, była utrzymywana przez skarb państwa; miała za zadanie przygotowywać młodzież do służby wojskowej i do urzędów cywilnych, wychowując ją w duchu miłości i poświęcenia dla kraju. Kadrę pedagogiczną tworzyli w części oficerowie wykładający teorię i prowadzący ćwiczenia wojskowe, w części — profesorowie realizujący program obejmujący historię, geografię, prawo, ekonomię, języki nowożytne; komendantem Szkoły Rycerskiej był A.K. Czartoryski, także autor Katechizmu kadeckiego (przeznaczonego dla uczniów zbioru wskazań z zakresu etyki indywidualnej i obywatelskiej); do nadania szkole charakteru narodowego przyczynił się jej pierwszy dyr. nauk, Anglik J. Lind, metody dydaktyczne udoskonalił jego następca, prof. matematyki, Wirtemberczyk Ch. Pfleiderer, o zapewnienie bytu i przetrwanie szkoły walczył jej ostatni dyr. gdańszczanin M. Hube. Przez szkołę przeszło ok. 650 uczniów; część z nich wzięła udział w powstaniu kościuszkowskim 1794; do jej wychowanków należeli m.in.: T. Kościuszko, J. Jasiński, M. Hauke, J. Ursyn Niemcewicz, K. Kniaziewicz, J. Sowiński; została zamknięta 1794.
Wych. I szkolnictwo hellenistyczne
Główną rolę zaczyna w niej odgrywać gramatysta, na dalszy plan schodzi nauczyciel gimnastyki i muzyki.
Wychowanie fizyczne w okresie hellenistycznym przekształciło się w modną zabawkę klas wyższych lub w trudne ćwiczenia zawodowe dla przyszłych atletów.
Szkoła hellenistyczna poświęca dużo uwagi metodyce nauczania poszczególnych przedmiotów – wydoskonalenia nauki czytania i pisania. Naukę w szkole elementarnej rozpoczynano od czytania. Pisanie, które stanowiło drugi etap, potrzebne było tylko tym, którzy mieli zamiar kształcić się dalej w szkole średniej a później ewentualnie w szkole wyższej.
W 12 roku życia chłopiec zaczynał naukę w szkole średniej. Główną podstawę jej programu stanowiła lektura poetów metodą pamięciową. Na podstawie wybieranych przez nauczyciela fragmentów utworów poetyckich młodzież zdobywała wiadomości z zakresu historii, etyki , filozofii, a nawet nauk przyrodniczych. Ważną rolę zaczyna odgrywać nauka gramatyki greckiej.
Oprócz gramatyki, literatury i retoryki szkoła średnia uczyła też, ale w bardzo ograniczonym zakresie arytmetyki, geometrii, elementów geografii i astronomii oraz muzyki.
Bardzo ważną rolę w życiu szkoły hellenistycznej odgrywał gimnazjarcha, pełniące obowiązki dyrektora szkoły, jej mecenasa i ideowego przywódcy. Wybierało ich zgromadzenie ludowe (najwybitniejsi i bogaci obywatele miasta) na jedne rok. Czuwali nad realizacją programu nauczania, pracą nauczycieli, wychowaniem młodzieży, fundowali i wręczali nagrody najlepszym uczniom, pokrywali większość wydatków szkolnych, budowali budynki szkolne oraz zakładali biblioteki. Wielka rola gimnazjarchy w szkole hellenistycznej zaczęła zanikać w czasach cesarstwa rzymskiego, gdy opiekę nad wychowaniem młodzieży przejęło państwo bądź władze miejskie.
Gimnazjum Sturma
Gimnazjum Sturma w Strasburgu wyróżniło się w pełni oryginalnym ustrojem i stało się niebawem wzorowa średnią szkołą humanistyczną, o kierunku wybitnie filozoficznym. Program nauczania oparty był na nauce języków klasycznych i na retoryce. Nie obejmował ani nauki języka ojczystego, ani nie liczył się z praktycznymi potrzebami życia. Wykształcenie rzeczowe uczniowie mieli czerpać głównie z lektury autorów starożytnych.
Głównym celem kształcenia było wpojenie uczniom podstawowych zasad wyznawanej religii oraz nabycie umiejętności wypowiadania swych uczuć i myśli w pięknym łacińskim języku. Słowem ?pobożność rozumna i wymowna?(Sapiens atque eloquens pietas).
podzielił swoje gimnazjum na 3 stopnie: elementarny ? obejmujący czytanie i pisanie (po łacinie), dla chłopców od 5-6 roku życia; średni ? obejmujący naukę gramatyki, opanowanie olbrzymiej ilości słówek i zwrotów łacińskich (ok. 20 tyś.) wybieranych z tekstów literatury klasycznej oraz wyższy ? będący dalszym ciągiem lektury autorów klasycznych zespoloną z nauką wymowy (retoryką).
Stopnie- podzielone zostały na klasy. I stopień obejmował 2 klasy, II- 4 klasy i III- 4 klasy. Nauka w każdej klasie miała trwać rok. Pełny kurs nauki gimnazjalnej obejmował 10klas i 10 lat. Cały program został dokładnie określony i rozpisany na zadania dla poszczególnych klas. Uczniowie w czasie nauki szkolnej mieli poznać ok. 20 000 słówek i zwrotów łacińskich. Wyraźnie ustalone metody dydaktyczne i wychowawcze, które miały być przez nauczyciela ściśle wypełniane. Warunkiem przejścia do starszej klasy było dokładne opanowanie całego materiału, czyli zdanie promocyjnego egzaminu. Przepisy określały też dokładnie warunki promowania uczniów.
Obejmował w zasadzie tylko: religię, łacinę i grekę, lekturę utworów klasycznych i logikę.
W klasach początkowych chłopcy uczyli się katechizmu Lutra na pamięć w języku niemieckim. Od klasy III ? język niemiecki (ojczysty) był zabroniony. Nie wolno go było używać nawet poza szkołą. Religii uczono tylko w soboty i w niedzielę; w innych dniach tygodnia uczniowie śpiewali pieśni religijne ? głównie psalmy ? w języku łacińskim.
Szkoła Sturma cieszyła się niezwykłą popularnością, ściągała tysiące uczniów, często z różnych krajów, byli też z Polski.
Szkoła Kalwińska
Szkolnictwo kalwińskie - rozwijało się obok szkolnictwa luterańskiego również bardzo dynamicznie.
Pierwszą szkołą kalwińską było Gimnazjum w Pińczowie, utworzone w 1551 r. kosztem Oleśnickich. Na wysoki poziom podniósł je Piotr Statorius, Francuz, przysłany do Polski przez kalwinów genewskich. Był wychowankiem szkoły w Lozannie i starał się przeszczepić tu wzory szwajcarskie.
W ogłoszonym Urządzeniu Gimnazjum Pińczowskiego ważne miejsce wyznaczył językowi polskiemu, jako pomocniczemu do nauki łaciny i religii. Sam szybko nauczy się języka polskiego i ułożył nawet pierwszą jego Gramatykę dla cudzoziemców (1568) sam też uczestniczył w tłumaczeniu na język polski słynnej Biblii Radziwiłłowskiej , dokonanej przez nauczycieli pińczowskich. Warto dodać , że pierwszy naukowy słownik łacińsko- polski, ułożony został przez tamtejszego nauczyciela Jana Mączyńskiego (1564).
Kalwini posiadali w XVI w. szereg innych szkół . Do najgłośniejszych należały
gimnazja w Krakowie, Łańcucie, Bychawie, Kocku, Bełżycach, Chmielniku i Wilnie.
Okres ich działalności był krótki. Upadały zwykle ze śmiercią fundatora. Najdłużej
utrzymały się : Gimnazjum w Kiejdanach (do 1824 r.) i w Słucku (do 1914 r.)
Wych hellenistyczne
Powstaje kultura Hellenistyczna – wpływ kultur greckiej i rzymskiej. Pod koniec 2 wieku pne w państwie rzymskim upowszechnia się język grecki i zaczynają powstawać pierwsze prywatne szkoły, które są bardzo drogie. Nauka tam jest pobierana od 12 roku życia.
W szkole takiej językiem wykładowym jest grecki a nauczano:
• literatury greckiej
• 7 sztuk wyzwolonych / astronomia, muzyka, arytmetyka, retoryka,
Ważną rolę w tej szkole odgrywają nauczyciele muzyki.
TYMOTEUSZ - nauczyciel muzyki w Rzymie, bardzo drogi, dziecko musiało już znać muzykę, brał podwójne gaże za to by najpierw oduczyć nauki muzyki starego nauczyciela a następnie nauczyć na nowo.
W tym czasie pojawia się ranking nauczycieli, określający ich jakość nauczania i renomę.
AKADEMIA KRAKOWSKA -1364r
Założył ją Kazimierz Wielki. Papież nie wydał zgody na powstanie wydziału teologii.
I Akt Fundacyjny:
1.Wydział Prawa – 3 katedry
2.Wydział Medycyny – 2 katedry
3.7 Sztuk wyzwolonych – 1 katedra
II Akt Fundacyjny – Władysław Jagiełło:
1. Prawo kościelne – 7 katedr
2. Medycyna – 1 katedra
3. 7 sztuk wyzw. – 1 Katedra
Program szkoły:
• Język polski
• Wiedza obywatelska
• Historia Polski / 1 raz !!!/
• Prawo
• Historia
• Matematyka
• Geografia
• Retoryka
ORGANIZACJA SZKOŁY JEZUICKIEJ
• Nauczyciele byli bardzo dobrze wykształceni i musieli ukończyć 18 lat nauki
• Ścisły program dla każdej klasy i ustalona kolejność omawiania lektur
• Wprowadzili elementy: wychowanie fizyczne, artystyczne, teatr szkolny, jazda konna, taniec, muzyka, śpiew
• Racjonalny rozkład budynków szkoły, wśród zieleni, jasny, przestronny. Jak takiego nie znaleźli do zadaptowania to wybudowali nowy
• Ograniczali kary fizyczne /w ostatecznych wypadkach karali cieleśnie/
• Materiał przerabiany był systematycznie, były powtórki tygodniowe, miesięczne, półroczne
• Egzaminy na końcu roku szkolnego /publiczne/
• Na koniec roku nagradzano najlepszych uczniów
Program podzielony był na 5 klas przy czym była klasa wstępna REFORMA gdzie uczono pisania i czytania po łacinie.
1 klasa INFIMA -trwała 2 lata
elementy łaciny i greki, podręcznik „Alvara” i „Gretse”
2 klasa GRAMMATICA – trwała 2 lata
kontynuacja klasy 1 /łacina/
lektura „Listów Cycerona” dzieł Cezara i Owidiusza
3 klasa SYNTAKSA – trwała 2 lata
doskonalenie języków
teksty co w klasie 2 i dodatkowo „ Bajki Ezopa”
4 klasa HUMANITUS – trwała 2 lata /klasa poezji/
elementy historii starożytnej
poezji łacińskiej i greckiej
5 klasa RHETORICA – trwała 2 lata
zasady wymowy – praktyczna umiejętność dobrej wymowy =Korona kształcenia szkolnego=
Duże znaczenie miała nauka Religii w zakonie:
1. od zasad wiary do dogmatyzmu i apologetyce
2. naczenie walki reformacji z jej dysydentami
Po ukończeniu Gimnazjum Jezuickiego można było pójść na studium filozofii:
• pełen kurs – 3 lata przeznaczony dla osób chcących wstąpić do stanu duchownego /metafizyka i etyka/
• kurs 2 letni dla nie chcących wstępować do kleru, przerabiano filozofię Arystotelesa, logikę i dialektykę. W 2 roku komentowano działa Arystotelesa poświęcone fizyce, matematyce, astronomii i geografii. /jak Arianie/
SZKOLNICTWO JEZUICKIE W POLSCE
Zakony zaczęły zakładać szkoły po przybyciu zakonników w końcu 16 wieku.
Jezuici mieli 11 szkół i 1 Akademię w Wilnie
W 17 wieku było już 46 szkół a w 1773r /kasta Zakonu/ 66 szkół /35 w Koronie i 31 w Litwie/
Szkoły liczyły 500 uczniów uczniów mniejsze do 100 dla elity społecznej.
Tworzyli szkolnictwo dla warstw szlacheckich i mieszczan w Prusach Królewskich.
W 1773r do szkół Jezuickich uczęszczało 20000 uczniów i wykładało 417 profesorów.
Klasy dzielono na 2 części:
1.część grecka
2.część rzymska
Klasy współzawodniczyły miedzy sobą. Zwycięski zespół wyróżniano emblematami w celu pobudzenia siebie do samokształcenia jak i innych uczniów.
Rozwinięty system samokształcenia - młodzież skupiała się w kółka tematyczne AKADEMIA pod obecność PREFEKTA. Kółka zbierały się co tydzień gdzie dyskutowano, pisano referaty a następnie wyznaczano oponenta który krytykował i podważał te prace.
Akademie podzielone były temetycznie:
• filozoficzne
• retoryczne
• gramatyczne
• matematyczne
Kółka „Akademie” wybierały wokół siebie Rektora, Senat uczniowski, który odgrywał w szkole ważną rolę.
Do pracy i korepetycji dla młodszych słabo uczących się, angażowano starszą młodzież która się nimi opiekowała i pomagała.
Teatr szkolny – powstał pierwszy raz w okresie odrodzenia
Obejmował 3 płaszczyzny życia:
1. religijne
2. szkolne
3. polityczne
AKADEMIA ZAMOJSKIEGO
Założycielem był Andrzej Zamojski 1542-1605 absolwent gimnazjum w Sztrasburgu, Uniwersytetu Paryskiego i Profesor w Padwie, była to przeciwwaga dla Jezuitów
4
Rodzina Zamojskich miała ambicję utworzenia Szkoły Wyższej
1594 uzyskał zgodę od Papieża Klemensa 8 na otwarcie Akademii. Miały być wydziały:
1. sztuki wyzwolone
2. prawo
3. Medycyna
Faktycznie Akademię otworzono w 1600 roku, wtedy dopiero pojawili się studenci
Organizacja Akademii Zamojskiej:
Stopień niższy – elementarne wprowadzenie do właściwych studiów wyższych, przychodziło się u od 7 roku życia. Trwały 5 lat i miały 3 klasy:
1 klasa – 2 lata
2-3 klasa – 3 lata
Przedmiotami nauczania były:
• czytanie w języku polskim wg ortografii Jana Kochanowskiego
• łacina i greka zasady składni obu języków
• analiza gramatyczna sentencji greckich i rzymskich /Cyceron i Demostenes/
„Elementarz do właściwych studiów wyższych” Elementarz Akademii Zamojskich
Przedmioty nauczania:
filozofia, wymowa, ćwiczenia w języku łacińskim, greckim, polskim, uczenie się na pamięć sentencji retorycznych i rozumienie podstawowych pojęć filozoficznych.
Stopień Wyższy / kurs akademicki/
od 13 roku życia, dzieci mogły wybrać kierunki w ramach 7 katedr:
• 4 katerdy - poszerzony kurs dawnego qwarivium, arytmetyka, geometria, logika, metafizyka, filozofia naturalna, medycyna, retoryka, analizowane teorie wymowy, studia nad mowami Cycerona i Demostenesa, ćwiczenia w umiejętności pisania i wygłaszanie mów.
• 1 katedra filozofii moralnej i polityki – analizowano mowy Cycerona
• 2 katedry prawa rzymskiego, feudalnego i polskiego – prawo polskie, rzymskie, feudalne, organizacja władzy państwowej, sądownictwo, polskie, administracja państwowa