Naród i świadomość narodowa.
NARÓD- zbiorowość na określonym terytorium, mająca odrębność etniczną, własne instytucje społeczne i gospodarcze oraz kulturową odrębność- wytworzone na przełomie dziejów (w procesie dziejów).
Początki ‘naród’ ma już w średniowieczu.
Koncepcje powstania narodów:
Koncepcja antropologiczna:
Główne czynniki narodotwórcze:
· wspólne terytorium- więzi, wspólnota, ramy terytorialne
· wspólne pochodzenie etniczne (jeden język, kultura, tradycje, obyczaje)
· wspólna organizacja polityczna (podporządkowanie tej samej władzy, naturalna więź, organizacja ładu i życia)
· integracja ekonomiczna, wspólne interesy- rynki narodowe, wspólnota interesów narodowych-> XVI w. polski eksport zboża na Zachód
· integracja społeczna
· wspólna kultura (literatura, muzyka, sztuka, rzeźba, malarstwo, wspólne dziedzictwo) wzorce, symbole narodowe: ołtarz Wita- Stwosza, Mickiewicz, Słowacki, malarstwo Matejki
Koncepcja politologiczna:
Naród to uświadomiona wspólnota polityczna ludzi na zwartym terytorium, mająca organizację państwową i podlegająca uznanej przez siebie władzy. Utożsamienie narodowości i obywatelstwa.
Koncepcja ekonomiczna:
Naród to zbiorowość ludzi należących do wspólnego systemu ekonomicznego, w ramach którego dokonuje się produkcja i dystrybucja dóbr i usług.
Z rozwojem narodu tworzy się poczucie świadomości/ odrębności narodowej. Poczucie tożsamości narodowej wyznaczane jest przez przekonanie do wspólnych korzeni, stosunek do dziejów.
Patriotyzm- umiłowanie ojczyzny, stawianie dobra ojczyzny ponad swoje, wypełnianie obowiązków wobec kraju, dbanie o środowisko, tradycje narodowe, służba wojskowa, podatki, respektowanie prawa. Obóz Narodowy Romana Dmowskiego.
Nacjonalizm- rozpatrywanie narodu jako najwyższej wartości. Wiązał się z rozwojem egoizmu narodowego w XIX w. oraz z ekspansją narodów przeciw mniejszościom narodowym, gdyż te rozbijają jedność narodu.
Kosmopolityzm- bezkrytyczne przyjmowanie wzorców zewnętrznych. Ojczyzną jest cały świat. Zaciera się patriotyzm.
Ksenofobia- niechęć, strach przez wpływami obcymi, zamykanie się na nie. Starożytna Sparta.
Szowinizm- bezkrytyczny stosunek do własnego narodu, za czym idzie pogarda dla innych. Samouwielbienie.
Rasizm- pogarda, nienawiść w stosunku do innych narodów, opierająca się na założeniu, że są gorsze przez różnice biologiczne. Nierówność ras. W III Rzeszy rozwinięty nad wyraz (mit rasy nordyckiej i semickiej)
Naród może być jednolity etnicznie, z mniejszościami narodowymi, zmieszany etnicznie. W II RP na 35 mln obywateli 10 mln to mniejszości narodowe (przed II WŚ). Obecnie 1/10. Stało się tak przez holokaust, likwidacje Romów, wysiedlenia, zmianę granic.
Mniejszości narodowe w Polsce obecnie:
- niemiecka- 300- 350 tys Opolszczyzna, Katowice. Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalych.
- ukraińska- 250- 300 tys rozproszona: woj. Dolnośląskie, zachodniopomorskie (przesiedlenia w ramach akcji ‘Wisła’ 1947), zróżnicowana religia (grekokatolicy, prawosławni) Łemkowie to grupa mniejszości ukraińskiej, Związek Ukraińców w Polsce
- Białorusini- 200- 250 tys białostocczyzna
- Litwini- 15- 20 tys w rejonie powiaty Sejny (prawosławni)
- Słowacy- 15- 20 tys Spisz i Orawa
- Żydzi- 5- 15 tys Łódź, Warszawa, Kraków- Festiwal Kultury Żydowskiej
- Czesi- 2- 3 tys Sudety, koło powiatu Kłodzkiego
Prawa mniejszości:
- przedstawicielstwo w parlamencie (tylko mniejszość niemiecka z tego korzysta w pełni)
- wolność wyznaniowa:
· Autokefaliczny Kościół Prawosławny (Białorusini)
· Greckokatolicki (Ukraińcy)
· Ewangelicko- augsburski (Niemcy)
- prawo do własnego języka (zakładanie własnych szkół)
- działalność organizacji
Problemy z mniejszościami:
- konflikty wewnętrzne
- dyskryminacja prawna-> tendencje separatystyczne
· Chęć zmiany granic (mniejszość niemiecka w Polsce i Czechosłowacji w czasie wojny)
· Terroryzm
Dyskryminacja mniejszości w ostatnich latach:
- Polacy na Litwie (nawet i lata ’90)
- lata ’80 Bułgaria- przeciw mniejszości tureckiej, bułgaryzacja nazwisk, zamykanie szkół tureckich
- Romowie w Czechach i Słowacji
- Kurdowie (Turcja, Irak, Iran) Partia Pracy Kurdystanu (na terenie Turcji)-> Otcha LAN
- Baskowie i Palestyńczycy (mają autonomię)
- Arabowie we Francji (z Maghrebu- Maroko, Algieria i Tunezja). Ponad 3 mln Arabów-> problemy społeczne we Francji tworzą się getta arabskie.
- Turkowie w Niemczech
- mniejszość francuska w Kebek w Kanadzie-> chcą własnego państwa
W Polsce-> II RP XX-lecie międzywojenne- mniejszość ukraińska i niemiecka wbrew ich woli znalazły się w Polsce i były najbardziej liczne. Białorusini-> Związek Białoruski w RP z siedzibą w Białymstoku. Romowie, których jest w Polsce 25- 35 tys., utworzyli w 1996 Radę Romów w Polsce. Napływ w ostatnich latach Romów rumuńskich-> żebractwo. Litwini-> Stowarzyszenie Litwinów w Polsce.