Nerwice jako zaburzenia w czynnościach układu nerwowego.

Nerwice to grupa przewlekających się zaburzeń spowodowanych wzajemnym oddziaływaniem szczególnych, pojedynczych lub sumujących się urazów psychicznych i podatnej, wrażliwej osobowości. Taki przewlekły drżący konflikt wewnętrzny ujawnia się w postaci objawów nerwicowych oraz utrudnia osiągnięcie zadowalającego chorych przystosowania życiowego.

Objawy i przebieg:

Wspólną cechą nerwic jest przede wszystkim: występowanie lęku, skupianie się na sobie, chwiejność układu wegetatywnego sprzyjająca odczuwaniu różnorodnych dolegliwości cielesnych., silnie przeżywane cierpienie oraz nieumiejętność spostrzeżenia i rozumienia istotnych źródeł przeżywanych trudności. U poszczególnych chorych obraz zaburzeń nerwicowych bywa bardzo różnorodny. U niektórych chorych konflikty nerwicowe są sygnalizowane głównie poprzez objawy lękowe manifestowane albo w sposób bezpośredni (nawracające epizody paniki lękowej, lęk przewlekły), albo w sposób bardziej przetworzony (fobie, natręctwa). U innych chorych konflikty te mogą przejawiać się głównie zaburzeniem poczucia własnego „ja” ujawnionym przez objawy dysocjacyjne lub depersonalizacyjne. U jeszcze innych drżący konflikt uzewnętrznia się w przesadnym skupieniu uwagi na wątpliwościach dotyczących zdrowia (hipochondria) lub w mnożeniu skarg na funkcjonowanie ciała (objawy somatyzacyjne).
Somatyzacja jest może najczęstszym sposobem manifestowanie się konfliktów nerwicowych, na co wskazuje rozpowszechnienie tzw. nerwic narządowych, np. „nerwicy serca”, „nerwicy żołądka”. Te ostatnie nazwy są jednak bardzo mylące, ponieważ nie chodzi tu o chory narząd, lecz o przewlekły konflikt psychiczny, który jedynie wyraża się przez taki lub inny narząd podporządkowując sobie w jakimś stopniu jego funkcje.
Podobne zależności charakteryzują genezę wielu czynnościowych zaburzeń seksualnych (tzw. nerwic płciowych).
Obok postaci zaburzeń nerwicowych, w których dominuje jeden z wymienionych rodzajów objawów, spotyka się też różnorodne postaci mieszane, o mniej charakterystycznym obrazie. Zaburzenia nerwicowe trwają długo (tygodnie – lata), nasilanie objawów zmienia się jednak w czasie, a okresy względnej lub nawet pełnej, spontanicznej poprawy nie są rzadkie.

Przyczyny:

Wystąpienie nerwicy zależy od dwóch czynników – wrażliwej na urazy psychiczne osobowości i konfliktowych bodźców stanowiący taki uraz.
Osobowość u osób chorych na nerwice cechuje wielka różnorodność, które w żadnej mierze nie wyczerpują niektóre, często opisywane jej typy (osobowość histeryczne, niedojrzała, anankastyczna, lękliwa, zależna). Uwrażliwienie na urazy może wynikać z wielu przyczyn, m.in.: ze zbyt słabej lub zbyt silnej kontroli nad emocjami i potrzebami, z zakłócającego wpływu wyniesionych z dzieciństwa kompleksów uczuciowych, z nieustabilizowanej lun niejednoznacznej hierarchii wartości, z jednostronności obrazu samego siebie i świata, z chwiejności lub usztywnienia postaw życiowych. Niektórzy przypuszczają, że szczególna wrażliwość chorych na nerwice jest skutkiem wrodzonych lub wcześnie nabytych właściwości ich układu nerwowego, a inni, że kształtuje się ona pod wpływem urazów psychicznych doznanych we wczesnym dzieciństwie lub późniejszych okresach życia. Niektórzy podkreślają znaczenie procesów fizjologicznych (np. równowagi procesów pobudzenia i hamowania w korze mózgowej, chwiejność nerwowego układu autonomicznego), inni – znaczenie silnych przeżyć emocjonalnych, jeszcze inni - znaczenie wyuczonych wzorców zachowania się w stosunkach z otoczeniem, zwłaszcza stylu porozumiewania się z nim.
Uraz psychiczne nie musi być silny. Wystarcza, aby celnie trafił w nieodporne punkty osobowości. Jego działaniu sprzyjają zwłaszcza różne sytuacje ogólnie osłabiające odporność organizmu (np. niedożywienie, wyczerpanie, choroba). Mniej jasne jest znaczenie często podkreślanych czynników społecznych (np. klimatu międzyludzkiego, napięć społecznych, bezpieczeństwa socjalnego), kulturowych (np. granic tolerancji, siły rygoryzmu moralnego) i cywilizacyjnych (np. prymatu technologii, upowszechnienia przemocy). Nie brak autorów skłonnych dostrzegać w konfliktach nerwicowych odbicia podstawowych, egzystencjonalnych konfliktów kondycji ludzkiej. Zasadność tego typu uogólnień nie jest jednak powszechniej uznana.

Leczenie:

Zasadniczą metodą leczenia jest psychoterapia, rekonstruująca osobowość chorych lub przynajmniej podtrzymująca ich zdolności adaptacyjne. Jej dopełnieniem są różne oddziaływania natury społecznej. Zastosowanie leków psychotropowych ma charakter jedynie pomocniczy – należy się wystrzegać ich częstego, samowolnego niekontrolowanego lub bezkrytycznego używania.


Literatura:

1. H. Horney „Nerwica a rozwój człowieka”
2. W. Rewerski „Encyklopedia zdrowia”