Giełda papierów wartościowych
Giełda papierów wartościowych
Giełda jest to rynek na którym prowadzadzane są transakcje kupna lub sprzedaży ściśle określonymi wartościami, np. akcjami przedsiębiortw (papierami wartościowymi stąd nazwa "Giełda Papierów Wartościowych").Przeprowadzaniem transakcji zajmują się pośrednicy, których nazywamy maklearami lub brokerami (osoby zajmujące się zawodowo pośrednictwem w transakcjach kupna i sprzedaży papierów wartościowych w zamian za wynagrodzenie ustalone w procentach od wartości transakcji, posiadają licencje). Na świecie istnieją również giełdy towarowe, na których obracamy dokumentami własności towarów, a nie towarami.
Ceny poszczególnych akcji różnych firm kształtują podaż (ilość towarów i usług oferowana do sprzedaży przy danym poziomie ceny) i popyt (ilość towarów i usług jaką gotowi są kupić klienci przy danym poziomie ceny). Codziennie rano są publikowane ceduły giełdowe (oficjalny wykaz cen akcji, zwanych kursami. Ceny akcji z każdego dnia pokazują tendencje wzrostowe, spadkowe lub stabilizjacyjne na danym rynku) dzięki którym możemy śledzić akcje poszczególnych firm.
Zlecenie giełdowe to polecenie dokonania transakcji kupna lub sprzedaży papierów wartościowych w trakcie trwania sesji giełdowej:
- zlecenia są składane przez inwestorów w biurze maklerskim, w którym posiadają rachunek papierów wartościowych
- zlecenia zawierają następujące informacje: typ oferty, czyli kupno lub sprzedaż; rodzaj, liczbę papierów wartościowych, termin realizacji, limit ceny
Rodzaje zleceń giełdowych:
a) ?po kursie dnia? (PKD) - inwestor godzi się na cenę ustaloną w trakcie sesji
b) ?z limitem? - inwestor określa maksymalną cenę zakupu lub minimalną cenę sprzedaży
c) ?wszystko albo nic? (WAN) - inwestor chce, aby zlecenie wykonać w całości albo wcale
d) ?warunkowe? - są realizowane po ustalonej wcześniej cenie, najczęściej w dogrywkach.
Papiery wartościowe dzielimy na:
a) dłużne czyli takie które są potwierdzeniem wielkości zadłużenia np. osoby, przedsiębiorstwa, banki)
Obligacje i bony (bilety) skarbowe są sprzedawane przez Skarb Państwa na okres kilku lat. Po upłynięciu danego okresu czasu muszą być wykupione przez państwo wraz z odsetkami. Pełnią fukncję rezerwy finansowej państwa często związanej z brakiem funduszy na pokrycie deficytu budżetowego (nadwyżki wydatków nad przychodami, bez możliwości wyrównania ich w okresie powstania). Obligacje skarbowe emitowane zwykle są na rok, jednak w Polsce okres ten jest zazwyczaj dłuższy 2,3,5,10 lat. Bony towarowe są mniej korzystne dla państwa ponieważ muszą być wykupione przed upływem roku.
b) własnościowe czyli takie, które są dokumentami stwierdzającymi prawa majątkowe. Żeby je zrealiować trzeba je okazać. Prawa majątkowe mogą mieć charakter rzeczowy lub finansowy.
Akcja ? udział papierów wartościowych przedsiębiorstwa prywatnego lub państwowego; dokument świadczący o posiadniu jego właściciela (akcjonariusza) części kapitału danej spółki uprawniający go do otrzymywania dywident. Akcje mogą być numerowane lub emitowane jako jednostki o określonej wartości nominalnej. Akcje uprzywilejowane przynoszą stałą stawkę dewidenty, mają pierwszeństwo przy podziale zysku i pierwszeństwo sprzedaży w razie likwidacji przedsiębiorstwa.
Rynek Papierów Wartościowych (głównie obrót oligacji i akcji) może być:
a) pierwotny ? emisja ta może być prywatna lub publiczna; obejmuje operacje wyłącznie na emisji nowych akcji;
b) wtórny ? kupno i sprzedaż akcji między inwestorami; pozwala uzyskiwać korzyści ze wzrostu cen akcji.
Wyróżniamy akcje o wartości:
a) nominalnej
b) emisyjnej
c) bieżącej (rynkowej)
Jednym z warunków utworzenia spółki akcyjnej jest wniesienie kapitału akcyjnego przynajmniej 500 tys zł. i musi mieć notarialne potwierdzenie o przejęciu pierwszych akcji o tej wartości przez założyciela lub innej osoby. Spółka może dokonać emisji:
a) prywatnej ? przeznaczona dla określonego adresata;
b) zamkniętej ? przeznaczona dla jakiejś grupy inwestorów;
c) otwartej ? przeznaczona dla potencjalnych inwestorów;
d) publicznej ? przeznaczonej dla dużej liczby drobnych inwestorów.
Zadania giełdy:
Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :
a) wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
b) posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie,
c) zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
d) dbać o przejrzystość rynku,
e) zapewniać bezpieczne rozliczenia,
f) organizować regularne sesje,
g) posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji,
h) dbać o to, żeby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.
Funkcje giełdy:
W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji. Giełda pełni następujące funkcje w gospodarce :
a) alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku ich najefektywniejszego wykorzystania - np. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom,
b) wartościująca - ta funkcja giełdy umożliwia dokonanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, możemy więc ocenić jak dana spółka gospodaruje w porównaniu z innymi,
c) kontrolna - tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych managerów.
Giełda papierów wartościowych w Warszawie powstała w kwietniu 1991 . Przy jej tworzeniu jako wzór przyjęto giełdę w Lyonie. GPW w Warszawie jest spółką akcyjną, której akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. Funkcjonują 4 rynki: podstawowy, równoległy, wolny i blokowy.
Indeksy giełdowe służą do syntetycznego przedstawienia stanu rynku giełdowego lub jego wybranych elementów. Indeksy stosowane na GPW w Warszawie:
a) WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) - jest oficjalnym indeksem dla akcji notowanych na giełdzie; odzwierciedla on dochodowość inwestycji we wszystkie akcje znajdujące się w obrocie giełdowym
b) WIG 20 - jest obliczany na podstawie cen akcji 20 spółek rynku podstawowego charakteryzujących się największą wartością rynkową i największym obrotem
c) MIDWIG - indeks tzw. ?średniaków?, listę uczestników indeksu podaje giełda; do indeksu nie mogą wejść spółki WIG 20, NFI i spółki mające siedzibę zagraniczną
d) WIR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego) - jest obliczany dla akcji wszystkich spółek rynku równoległego
e) Indeks NFI - obliczany jest na podstawie kursów akcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych
Bibliografia:
"Podstawy przedsiębiordczości" Z.Makieła, T. Rachwał
?Podstawy ekonomii? E. Nojszewska
Encyklopedia PWN
Internet