UNESCO

UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury) powstało 16 listopada 1945 roku na mocy podpisanego Aktu Konstytucyjnego, w preambule do którego czytamy, że ponieważ wojny rodzą się w umysłach ludzi, również w ich umysłach powinny być zwalczane. W roku zakończenie II Wojny Światowej stwierdzenie to nie dziwiło. Doświadczenia totalitaryzmów zmieniły nastawienie państw do kwestii wojny i pokoju - również tych, które jeszcze nie tak dawno uważały, że jedynie zasada zachowania status quo gwarantuje utrzymanie stabilizacji i rozwoju w świecie. Dla pokolenia wychowanego w pierwszej połowie XX, stało się oczywiste, że ideologia totalitarna oraz populizm są zagrożeniem dla pokoju. Przeciwwagą dla świata, będącego zakładnikiem równowagi sił, stała się wizja świata opartego na współpracy międzynarodowej.

UNESCO jest organizacją multilateralną koordynującą działania służące rozwojowi międzynarodowej współpracy kulturalnej, oświatowej oraz naukowej. Tworząc standardy współpracy poprzez ustanawianie prawa międzynarodowego w wymienionych dziedzinach oraz mobilizując społeczność międzynarodową dla wspólnych działań, realizuje cele polityki, którą nazwalibyśmy dzisiaj public diplomacy. Wychodząc z założenia, że pokój to nie tylko stan braku wojny, Organizacja aktywnie zabiega o rozwijanie kultury pokoju w świecie. Wymaga to zaangażowania ze strony państw, współpracy różnych instytucji i wdrożenia programów, ale przede wszystkim zaangażowania ludzi, którzy są wolni od uprzedzeń, chęci rewanżu i nie powoduje nimi strach, lecz międzyludzka solidarność. Zakładając również, że pokój jest wyborem, który opiera się na poszanowaniu odmienności i nie jest możliwy bez dialogu, UNESCO stało się promotorem dialogu pomiędzy narodami i cywilizacjami. Organizacja wspiera wymianę doświadczeń, której celem jest trwały rozwój, oparty na założeniu, że kolejne pokolenia będą mogły korzystać z dziedzictwa, które jest udziałem współczesnych ludzi.

Aktywizacja rządów państw oraz społeczności lokalnych dla idei ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego, współpracy w dziedzinie nauki i edukacji oraz tworzenia społeczeństwa informacyjnego to jedne z podstawowych celów UNESCO. Ochronie dziedzictwa kulturowego służą uchwalane w drodze negocjacji międzyrządowych akty normatywne oraz liczne programy, stymulujące międzynarodową współpracę w dziedzinie kultury. Konwencja Haska oraz Konwencja o Ochronie Światowego Dziedzictwa są podstawowymi instrumentami, kształtującymi politykę poszczególnych państw w zakresie dziedzictwa kulturowego. Są także punktem odniesienia dla działań sektora obywatelskiego. Pierwsza z nich ma na celu uświadomienie kierującym operacjami wojskowymi, że istnieją obiekty podlegające ochronie prawnej, tak aby nie znalazły się one w ogniu walk. Druga zaowocowała powstaniem prestiżowej Listy Światowego Dziedzictwa.

W dziedzinie kultury organizacji przyświecają trzy strategiczne cele:
wypracowywanie i wdrażanie norm prawnych, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony dziedzictwa kulturowego
ochrona różnorodności kulturowej i budowanie dialogu między kulturami i cywilizacjami w oparciu o poszanowanie praw człowieka i demokrację.
wzmocnienie związków pomiędzy kulturą a rozwojem poprzez upowszechnianie dobrych praktyk i wymianę doświadczeń, na przykład w zakresie polityki kulturalnej.
Równie ważne dla UNESCO są działania w dziedzinie edukacji. Ich celem jest uświadamianie, że prawo do edukacji jest podstawowym prawem człowieka. Pokrewnym celem jest poprawa jakości edukacji oraz wspieranie doświadczeń, innowacyjności i dialogu. W dziedzinie edukacji program Edukacja dla Wszystkich, (Education for All) jest od 1990 (daty Światowej Konferencji w Jomtien) głównym programem edukacyjnym UNESCO. W roku 2000, podsumowując dziesięciolecie realizacji programu na Światowym Forum Edukacyjnym w Dakarze, stwierdzono że mimo postępu w wielu dziedzinach, problemy związane z zapewnieniem wszystkim, niezależnie od wieku, płci, rasy i narodowości, dostępu do edukacji na prawdziwie wysokim poziomie, pozostają nadal nierozwiązane. Analiza sytuacji w krajach europejskich wskazuje również na pilną potrzebę nowego zdefiniowania pojęcia kształcenia bazowego, rozwijania kształcenia do aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim, podejmowania wysiłków w celu zapewnienia kształcenia dzieci imigrantów. Ogromną wagę przykłada się również do kształcenia ustawicznego z wykorzystaniem nowych technologii nauczania. Jest to szczególnie ważne w kontekście wyników badań, wskazujących na rosnącą przepaść w przygotowaniu zawodowym dorosłych oraz pogłębiające się zjawisko analfabetyzmu funkcjonalnego. Innym polem działania UNESCO jest współpraca naukowa, która dotyczy zarówno nauk ścisłych, humanistycznych, jak i nauk społecznych. UNESCO nie ustaje również w staraniach aby zapewnić równy dostęp do informacji we wszystkich krajach członkowskich. Organizacja zrzesza obecnie 192 państwa członkowskie oraz 6 państw stowarzyszonych.

W swojej misji UNESCO aktywnie włączyło się w realizację Milenijnych Celów Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych:
zmniejszenia o połowę liczby ludności, żyjącej w skrajnym ubóstwie do roku 2015
zapewnienia powszechnej i podstawowej edukacji we wszystkich krajach do 2015 roku
zlikwidowania do 2005 roku różnić w dostępie do edukacji podstawowej i średniej pomiędzy płciami.
pomocy przy wdrażaniu narodowych strategii dla trwałego rozwoju do 2005 roku, by umożliwić odwrócenie do 2015 roku dotychczasowej tendencji niszczącej eksploatacji środowiska.

LISTA OBIEKTÓW UNESCO W POLSCE
Lista światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego ludzkości. Obiekty w Polsce :
? 1978 - Stare Miasto w Krakowie
? 1978 - Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce
? 1979 - Były Nazistowski Niemiecki Obóz Koncentracyjny i Zagłady Auschwitz-Birkenau
? 1979 - Białowieski Park Narodowy - (wspólnie z Białorusią)
? 1980 - Stare Miasto w Warszawie
? 1992 - Stare Miasto w Zamościu - przykład renesansowej zabudowy miejskiej
? 1997 - Średniowieczny zespół miejski Torunia
? 1997 - Zamek Krzyżacki w Malborku
? 1999 - Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w.
? 2001 - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
? 2003 - Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia - Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa
? 2004 - Park Mużakowski nad rzeką Nysą (wspólnie z Niemcami)
? 2006 - Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu

Stare Miasto w Warszawie
Stare Miasto, zwane Starówką, jest najbardziej atrakcyjnym miejscem w Warszawie. Starówka to miejsce najczęściej zwiedzane przez turystów, jak również najczęściej odwiedzane przez mieszkańców stolicy. Zalicza się do kilku polskich obiektów wpisanych przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Natury. Rynek Starego Miasta otaczają Renesansowe i gotyckie kamienice z XIV i XVI wieku. Pierzeje rynku noszą nazwy od osób zasłużonych dla stolicy: pierzeja południowo-zachodnia zwana jest Stroną Dekerta, południowo-wschodnia Stroną Barssa, północno-wschodnia Stroną Zakrzewskiego, północno-zachodnia Stroną Kołłątaja. Natomiast kamienice Rynku noszą nazwy od dawnych właścicieli. Na ulicy Świętojańskiej znajdują się dwa kościoły: kościół Matki Boskiej Łaskawej oraz kościół św. Jana. Kościół Matki Boskiej Łaskawej to świątynia Jezuitów, która została wzniesiona z fundacji króla Zygmunta III. Jest to Sanktuarium Maryjne, w którym znajduje się koronowany obraz Matki Boskiej Patronki Warszawy.

Niedaleko znajduje się gotycka świątyni św. Jana. Powstała ona na początku XV wieku. W latach 1836- 1842 kościół został przebudowany w stylu angielskiego neogotyku. W kościele tym odbywały się nabożeństwa związane z elekcjami królów, a także uroczystości podczas proklamowania Konstytucji 3 Maja. W podziemiach pochowani są prezydent Gabriel Narutowicz, pisarz Henryk Sienkiewicz, prymasi Polski, kardynałowie Adam Hlond i Stefan Wyszyński oraz arcybiskupi warszawscy i książęta mazowieccy. Na ulicy Piwnej znajduje się kościół świętego Marcina.
Przy wschodnim boku Placu Zamkowego znajduje się Zamek Królewski. Zamek był miejscem obrad sejmu walnego, siedzibą prezydenta. Zwiedzając zamek można obejrzeć apartament królewski, sale dworskie, sejmowe, apartament księcia, podkomorzego. Można również zobaczyć mieszkanie Stefana Żeromskiego. W piwnicach znajdują się gotyckie sklepienia.
Na Placu Zamkowym główne miejsce zajmuje kolumna Zygmunta III Wazy, która została ufundowana przez Władysława IV. Była ona jednym z pierwszych w Polsce świeckich pomników. Kolumna przedstawia polskiego króla jako obrońcę wiary, z mieczem i krzyżem w ręku.

Stare Miasto w Krakowie z Wawelem i dzielnicą Kazimierz
STARE MIASTO
Bazylika św. Floriana
Romański w fundamentach kościółek, całkowicie zmienił swe oblicze w dobie baroku. Znajdują się w nim najstarsze relikwie Krakowa - relikwie św. Floriana. Według legendy, woły ciągnące relikwiarz na Wawel, miały w tym miejscu przystanąć, co zainicjowało ufundowanie przez Kazimierza Sprawiedliwego świątyni.

Pomnik Grunwaldzki na Placu Matejki
Uroczystemu odsłonięciu pomnika w pięćsetną rocznicę bitwy grunwaldzkiej (1910) towarzyszyło odśpiewanie roty" i przemówienie fundatora Ignacego Paderewskiego. Pod pomnikiem złożono ziemię z pól bitewnych.

Barbakan
Najcenniejszy w Polsce zabytek średniowiecznej architektury obronnej końca XV wieku, zbudowany za króla Jana Olbrachta. Jest to potężna, okrągła budowla z cegły, posiadająca trzymetrowej grubości mury, 130 strzelnic i 7 wieżyczek obserwacyjnych. Wjazd do fortecy prowadził przez most zwodzony, przerzucony nad szeroką na osiem metrów fosą.

Brama Floriańska
Powstała na początku XV wieku. Była zawsze reprezentacyjną bramą miasta, przez którą wjeżdżały orszaki królewskie i zagraniczne poselstwa zmierzające na Wawel. W XVII wieku mury miejskie liczyły 3 km, miały 47 baszt i 8 bram głównych. Współcześnie zachował się jedynie północny fragment fortyfikacji średniowiecznych.

Bazylika Mariacka
Główna fara miejska, w fundamentach z początku XIII wieku. Gotycka trzynawowa budowla z sześcioma otwartymi do wewnątrz kaplicami, ośmiobocznym prezbiterium (a w nim największy w Europie gotycki ołtarz Wita Stwosza, obrazujący ,,Zaśnięcie Matki Bożej w otoczeniu apostołów". Scena ta została zaczerpnięta z apokryfów arcybiskupa genueńskiego Jakuba z Voraginy, tzw. Złotej Legendy o zaśnięciu Matki Boskiej). Dwie wieże, z których wyższa ma 81 metrów i zwana jest Hejnalicą, od wieków pełniły funkcje strażnicze. To właśnie z wyższej wieży, co godzinę można usłyszeć hejnał. Tu również znajduje się krucyfiks odkuty z jednego bloku skalnego, ukazujący ostatnie tchnienie Jezusa.

Kościółek św. Wojciecha
Jeden z najstarszych zabytków architektury romańskiej z początku XII wieku. Stał już na tym miejscu zanim wytyczono rynek. W miarę narastania bruku rynku (ok. 2,6 metra) kościółek zagłębiał się w ziemię... Według legendy to właśnie w tym kościele miał wygłaszać kazania św. Wojciech, przed wyjazdem do Prus w 997r.

Sukiennice
Najstarszy "hipermarket" na największym placu miejskim(200*200m) średniowiecznej Europy. Po wielkim pożarze w poł. XVI wieku, odbudowano je w stylu renesansowym, a przyozdobił attyką z maszkaronami rzeźbiarz włoski Santi Gucci.

Wieża Ratuszowa 69 metrów
Dawna siedziba rajców miejskich. Gmach ratusza, zwany Odwachem, został w XIX wieku usunięty. Istnieje możliwość spojrzenia na panoramę Rynku i Starego Miasta z wyższych kondygnacji wieży.

Kościół św. Piotra i Pawła
Wzniesiony w początku XVII wieku dla zakonu Jezuitów z fundacji Zygmunta III Wazy. Jest to pierwszy i największy kościół barokowy Krakowa. W prezbiterium znajduje się krypta trzech dobrodziejów zakonu: hrabiego, biskupa Trzebickiego i najsłynniejszego polskiego kaznodziei Piotra Skargi. Przed wejściem, na placu Marii Magdaleny, znajduje się pomnik Piotra Skargi, dzieło Czesława Dźwigaja - 2001 rok.

ul. Kanoniczna
Najstarsza uliczka Krakowa - kamienice, dziedzińce, portale, herby renesansowe. U stóp Wawelu usytuowany jest dom kanonika i dziejopisa - Jana Długosza; w domu tym dorastał również Stanisław Wyspiański. Przy tej ulicy w Domu Kapitulnym (dziś Muzeum Archidiecezjalne) mieszkał w latach 1951-1964 Karol Wojtyła.

Katedra Wawelska
Trzecia gotycka bazylika katedralna, mieszcząca kalejdoskop dzieł sztuki w różnych stylach, m.in. nagrobki, epitafia królewskie i biskupie, sarkofagi, obrazy, gobeliny, polichromie, rzeźby, stiuki, pomniki... Tu odbywały się koronacje królów polskich i uroczyste ich pogrzeby. Wśród wieńca 20 kaplic jest najpiękniejsza z nich - zwana "perłą renesansu na północ od Alp" - kaplica zygmuntowska. Można również wspiąć się po 56 schodach na wieżę z największym renesansowym Dzwonem Zygmunta i dotknąć jego magicznego serca.

Zamek na Wawelu
Renesansowy zamek wzniesiony przez Zygmunta Starego, po pożarze gotyckiego zamku. W parterowych izbach mieści się skarbiec, zbrojownia, dawne archiwa, dom wielkorządcy oraz pomieszczenia dla służby. Sale I piętra służyły jako apartamenty mieszkalne. Na II piętrze przechadzamy się salami reprezentacyjnymi, gdzie królowie przyjmowali zagranicznych posłów. Na baczną uwagę zasługują sale: Poselska - ,,Pod głowami", ,,Pod Ptakami", Senatorska - w niej odbywały się przyjęcia i uroczystości dworskie przyozdobiona olbrzymimi arrasami.

Muzeum Narodowe
Płaskorzeźba: Chrystus w Ogrójcu.

Bazylika Trójcy Świętej
Płyta epitafijna z brązu wielkiego humanisty Filipa Kallimacha.

Dom Wita Stwosza
Położony przy ulicy Grodzkiej 39. Tu mieszkał Wit Stwosz w latach 1478-1492. Znajduje się tablica pamiątkowa z 1983 projektu Antoniego Hajdeckiego.

Kaplica Świętokrzyska na Wawelu
Pomnik nagrobny Kazimierza Jagiellończyka, odkuty jeszcze za życia króla. Kapitele kolumn w baldachimie wykonał Jorg Huber z Passawy.

Kościół i klasztor bernardynów
Połóżony na Stradomiu. Znajduje się tu figura świętej Anny Samotrzeć.

Kopiec Kościuszki- centrala Radia RMF, Hotel Pod Kopcem

Aleja Waszyngtona, Salwator, Bulwary Wiślane, Panorama na Park Skalno-Wodny: Skały Twardowskiego, Smocza Jama/ Wzgórze Wawelskie.

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki
Najstarsza uczelnia artystyczna w Polsce. W 1745 w "Album Studiosorum" Akademii Krakowskiej wpisanych zostało 12 najlepszych malarzy cechu. Patron malarzy św. Łukasz sprawuje pieczę nad akademią. Obecna siedziba ASP to monumentalny gmach w stylu neorenesansu florenckiego przy Placu Jana Matejki, projektu Macieja Moraczewskiego z 1879 roku. Pierwszym dyrektorem ówczesnej (kon. XIX wieku) Szkoły Sztuk Pięknych był Jan Matejko.

PAN i PAU
ul. Sławkowska. Najstarsza w Polsce placówka naukowa tego typu. Tradycje powstania sięgają 1816, kiedy to odbyło się pierwsze posiedzenie Towarzystwa Naukowego UJ, które dało początek Akademii Umiejętności. Obecny neorenesansowy budynek zbudowany jest według projektu Filipa Pokutyńskiego w 1864 roku.

Pałac Biskupów Krakowskich
Pałac przy ul. Franciszkańskiej obfituje w interesujące zbiory pamiątek narodowych w gabineciku biskupa Jana Pawła Woronicza. Tu mieszkał kardynał Karol Wojtyła.

Muzeum Archeologiczne i Geologiczne


KAZIMIERZ - dzielnica synagog

Synagoga Remu?h
Synagoga z zabytkowym kirkutem (cmentarzem) przy ul. Szerokiej - tutaj spoczął najsłynniejszy filozof i nauczyciel gminy żydowskiej: Mojżesz Isserles Remu?h, największy rabin Europy doby renesansu. Na kirkucie znajduje się ponad 720 grobów.

Synagoga Popera
Założona na pocz. XVII wieku przez Bociana (hebr. Poper), ul. Szeroka.

Stara Synagoga
Najstarsza budowla żydowska w Polsce (XV wiek), mieszcząca oddział Muzeum Historycznego z ekspozycją poświęconą historii i kulturze krakowskich żydów, ul. Szeroka.

Synagoga Wysoka
1590 rok, najwyższa bożnica na Kazimierzu, na parterze znajdował się sklep - Gescheft. Budunek posiadał ołtarz - Aron ha kodesz orientowany, ul. Józefa.


Synagoga Izaaka
Synagoga XVII-wieczna ufundowana przez bogatego kupca Ajzyka reb Jekele, ul. Jakuba.

Synagoga Kupa
Zlokalizowana tuż przy murach dawnego miasta żydowskiego. Cały obiekt poddano gruntownej restauracji, ul. Warszauera.

Synagoga Progresywna
(Tempel) najmłodsza na naszym szlaku, bo z 1862, wybudowana dla Stowarzyszenia Izraelitów Postępowych, poza murami.

Bazylika Archikatedralna na Wawelu
Pod wezwaniem śś. Wacława i Stanisława. Pośrodku nawy głównej barokowa konfesja z relikwiami św. Stanisława. To tutaj składano zdobyczne chorągwie spod Grunwaldu i Odsieczy Wiedeńskiej.

Kościoły ul. Stradom: Bernarda ze Sieny, Misjonarzy, dawny św. Jadwigi Śląskiej.

Kościół św. Katarzyny
ul. Augustiańska - najczystszy przykład gotyku. Zbudowany w 1342 roku przez Kazimierza Wielkiego.

Kościół św. Michała i Stanisława na Skałce
Styl baroku austriackiego, wraz zespołem klasztornym oo. Paulinów, cudowna sadzawka. Według tradycji tu właśnie biskup Stanisław poniósł męczeńską śmierć z rąk Bolesława Śmiałego.

Kościół oo. Bonifratrów
ul. Krakowska - fasada w układzie kulisowym oddaje przykład baroku dynamicznego. Obok szpital bonifratrów, zajmujących się ziołolecznictwem, pomocą najuboższym.

Kościół Bożego Ciała
Główna fara Kazimierza. Zbudowana za czasów Kazimierza Wielkiego. Wewnątrz ciekawy przykład jedynego w mieście "baroku krakowskiego".

Kopalnia soli w Wieliczce

Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki), o łącznej długości około 300 km, usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m. Ilustrują one wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej, kształtowanie się organizacji pracy i zarządzania, powstawanie uregulowań prawnych w przemyśle, a także lekcję patriotyzmu i umiłowania wolności.
Ten unikatowy na skalę światową zabytek, w dniu 9 września 1978, został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako jeden z pierwszych 12 obiektów z całego świata.
Pierwsze wyprawy turystyczne do kopalni zaczęły się odbywać w XV wieku, ale korzystały z nich tylko elity dworskie, humaniści i naukowcy. W ostatnich dekadach wieku XVIII zwiedzało kopalnię miesięcznie kilkadziesiąt osób, gdy już w pierwszych latach XIX wieku liczba ta przekroczyła 100 osób tygodniowo. W czasach zaboru austriackiego udostępniono gościom kilka zabytkowych komór na I poziomie, tworząc w ten sposób początek dzisiejszej trasy turystycznej. Stopniowo włączano do niej kolejne wnętrza, także na drugim i trzecim poziomie, wzbogacając je o szereg atrakcji podkreślających urok podziemnych sal i umilających zwiedzanie. Zwiedzającym towarzyszyli górnicy z pochodniami, puszczano ognie sztuczne, iluminowano bardziej widokowe fragmenty wyrobisk. Do atrakcji należało "przechodzenie mostem nad przepaścią", przepłynięcia jeziorka solankowego, pokaz tzw. "piekielnej jazdy" opuszczanych na linie górników, słuchanie grzmiącego echa wystrzału z pistoletu. W drugiej połowie XIX wieku przybyła jeszcze jedna atrakcja 2,5-kilometrowa przejażdżka ozdobnymi wagonikami kolejki konnej.
W kolejnych latach liczba gości rosła, jednak do przyjęcia wzrastającej liczby turystów obiekt nie był przygotowany. Wraz z pracami zabezpieczającymi nastąpiła rozbudowa infrastruktury turystycznej i obecnie podziemną trasę turystyczną wielickiej kopalni odwiedza blisko 800 tys. turystów rocznie. Funkcje lecznicze dostrzeżono w okresie międzywojennym. Dzięki lekarzowi kopalnianemu Feliksowi Boczkowskiemu powstał w 1839 roku zakład kąpieli solankowych, leczący aż 36 jednostek chorobowych od kataru czy histerii po niepłodność. Podziemne sanatorium, które funkcjonuje po dziś dzień, zostało założone przez prof. Mieczysława Skolimowskiego w 1958 roku. Specyficzny mikroklimat wyrobisk podziemnych leczy głównie astmę oskrzelową, zapalenie oskrzeli oraz katar alergiczny.

Białowieski Park Narodowy

Jest to najstarszy park narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został uznany w 1977r. przez UNESCO za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości, jako jedyny polski obiekt przyrodniczy.
W grudniu 1992 r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległą do polskiego parku, objętą ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego "Biełowieżskaja Puszcza". W ten sposób powstał polsko-białoruski transgraniczny Obiekt Dziedzictwa Światowego. W 1997 przyznano parkowi Dyplom Europy.
Białowieski Park Narodowy chroni ostatnie na niżu Europy naturalne ekosystemy leśne znajdujące się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Drzewostany, które ocalały, są jedynym wzorcem na to, jak wyglądały niegdyś europejskie lasy. Najważniejszym zbiorowiskiem leśnym typu środkowoeuropejskiego jest las dębowo-grabowy, dla którego przyjęła się w Polsce ludowa nazwa - grąd. Ten typ lasu ma charakterystyczną strukturę, składającą się z kilku warstw: ponad okap drzew liściastych wznoszą się pojedyncze strzeliste korony świerków, sięgające niekiedy do 45 m wysokości. Następną warstwę tworzą korony okazałych dębów, lip, klonów, a niekiedy także jesionów i wiązów. Na wysokości kilkunastu metrów rozpościera się zwarta warstwa koron grabów. Bujnie rozwinięta jest też warstwa krzewów. W bezodpływowych nieckach terenowych, ze stojącą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk zajmują bory bagienne. Wartość lasów to przede wszystkim bogactwo form, wyrażające się między innymi liczbą gatunków.
Flora parku liczy około 4500 gatunków, w tym 725 gatunków roślin naczyniowych (rośliny kwiatowe, widłaki, paprocie), ponad 200 gat. mszaków, 277 gat. porostów i około 3000 gat. grzybów - a wiele nadal jest odkrywanych. Spośród szczególnie rzadkich roślin parku, 62 gatunki objęte są ochroną.. Na szczególną uwagę zasługuje obszar "Rezerwatu Ścisłego", na terenie, którego praktycznie od 1921 roku nie są wykonywane żadne prace leśne. Według danych inwentaryzacyjnych w 1991 roku przeciętny wiek drzewostanów w "Rezerwacie Ścisłym" wynosił 126 lat (średni dla Polski to 54 lata). Wiele puszczańskich drzew ma imponujące rozmiary i wiek. Najwyższe świerki osiągają ponad 52 m wysokości. Najstarsze dęby liczą ponad 400 lat. Niektóre z nich stają się legendarne, jak np. Dąb Jagiełły, który w wieku ok. 500 lat powalony został (w 1974 r.) przez wiatr.
Fauna parku liczy około 11 000 gatunków, wśród których przeważają bezkręgowce. Najliczniejszą (ok. 8500 gat.) grupą są owady (m.in. mieniak strużnik, wstęgówka jesionka, nastrosz topolowiec, żerdzianka Urrusova). We wszystkich grupach jest dużo gatunków rzadkich lub objętych ochroną gatunkową. W parku można spotkać 250 gatunków ptaków (w tym 120 gniazdujących), m.in. bociana czarnego, żurawia, jarząbka, orlika krzykliwego, sóweczkę, muchołówkę małą i białoszyję, orzechówkę, dziwonię, kruka oraz 8 gatunków dzięciołów. Występuje 7 gatunków gadów (m.in. żółw błotny) oraz 12 gatunków płazów. W parku występują 44 gatunki ssaków, w tym: żubr, łoś, bóbr, ryś, wilk, gronostaj, wydra, lis, jenot, kuna, łasica, tchórz, koszatka, popielica, smużka, zając bielak, jeż, kret, ryjówki, rzęsorek rzeczny i mniejszy.
Symbolem i najbardziej znanym przedstawicielem fauny parku jest żubr. Jest największym zwierzęciem w Puszczy Białowieskiej i całej Europie. Obecnie stado wolnościowe w polskiej części puszczy liczy około 250 sztuk. W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem.
Dla potrzeb turystów park udostępnia: Rezerwat Pokazowy Żubrów, prezentujący również inne gatunki zwierząt, Muzeum Przyrodniczo-Leśne oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczej. Oferuje: pokazy filmów, prelekcje z przeźroczami, warsztaty o tematyce przyrodniczej, seminaria, wycieczki terenowe.) Główny obiekt parku, tzw. "ścisły rezerwat przyrody", zwiedzać można pieszo, w grupach nieprzekraczających 25 osób, wyłącznie z uprawnionym przewodnikiem.

Obozy zagłady Auschwitz- Birkenau

Auschwitz stał się dla świata symbolem terroru, ludobójstwa i holokaustu. Utworzony został przez hitlerowców w 1940 roku na przedmieściach Oświęcimia, w Małopolsce, która podobnie jak i inne tereny Polski była okupowana przez Niemców w czasie II wojny światowej. Początkowo w obozie więzieni byli i ginęli Polacy. Później osadzono w nim również radzieckich jeńców wojennych, Cyganów oraz więźniów innych narodowości. Od 1942 roku obóz stał się miejscem największego masowego mordu w dziejach ludzkości, dokonanego na europejskich Żydach w ramach hitlerowskiego planu całkowitej zagłady tego narodu.
2 lipca 1947 roku ustawą polskiego Sejmu na obszarze dwóch zachowanych części obozu: Auschwitz I i Auschwitz II - Auschwitz utworzono Państwowe Muzeum Auschwitz - Birkenau. W 1979 roku miejsca te wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W szczytowym okresie działania obóz składał się z trzech części: Auschwitz (obóz macierzysty), Birkenau (miejsce wybudowania większości terenów masowej zagłady) oraz Buna (obóz pracy). W Birkenau zachowały się miejsca pełne ludzkich popiołów i najwięcej pozostałości poobozowych kompleksu Auschwitz.
Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka zostało utworzone 2 lipca 1947 roku ustawą polskiego Sejmu i obejmuje obszar dwóch zachowanych części obozu. W granicach Muzeum znajdują się poobozowe obiekty i ruiny, włącznie z ruinami komór gazowych i krematoriów, kilkanaście kilometrów obozowego ogrodzenia i dróg wewnętrznych oraz rampa kolejowa (w Birkenau). Już w 1947 roku na terenie byłego KL Auschwitz I w kilku poobozowych blokach otwarta została pierwsza wystawa - rozbudowana w 1950 roku - przedstawiająca historię zagłady oraz warunki egzystencji więźniów obozu. Na terenie byłego obozu Birkenau, ze względu na wyjątkowy charakter tego miejsca, będącego przede wszystkim cmentarzem, od początku nie tworzono żadnych wystaw. Jedynym nowym dużym elementem wprowadzonym na teren tej części obozu był Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu, uroczyście odsłonięty w 1967r.
Tereny i obiekty obu obozów Auschwitz I oraz Auschwitz II Birkenau są w całości udostępnione zwiedzającym. Czas pobytu zależy wyłącznie od indywidualnych zainteresowań i potrzeb odwiedzających, jako minimum trzeba jednak przeznaczyć na zapoznanie się z terenem i ekspozycją w byłym obozie Auschwitz 1,5 godziny i co najmniej drugie tyle na poznanie Birkenau.

Stare miasto w Zamościu

Zamość, nazywany "Padwą Północy", zachwyca swą renesansową i barokową architekturą. Miasto założył Jan Zamoyski jako swą prywatną rezydencję. Do zabytków architektury klasy 0 należy zespół leżący w granicach dawnej twierdzy (XVI-XVII w.) z trzema placami targowymi i ceglano-ziemnymi fortyfikacjami oraz zespół kolegiacki z końca XVI w. - dzisiejsza katedra. Stare Miasto w Zamościu zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO 14.12.1992 roku.
Ratusz
Ratusz, obecnie siedziba Urzędu Miasta, usytuowany w północnej pierzei Rynku, stanowi wybitny akcent urbanistyczny; wyróżnia się wyniosłą bryłą ukoronowaną attyką, wieżą zegarową wys. 52 m i szerokimi wachlarzowymi schodami od frontu, przed którymi odbywają się spektakle teatralne. Na parterze ratusza mieści się obecnie Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej oraz galeria Zamojskiego Towarzystwa Fotograficznego. Latem z wieży ratuszowej codziennie w południe rozlega się hejnał, skomponowany przez Aleksandra Bryka z Zamościa.
Dom Mykwy
Dom Mykwy, czyli łaźni żydowskiej, wzniesiony został po 1877 r. i jest zachowany do dziś. Posiada piętrową fasadą przebudowaną w stylu neobarokowym. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na głęboko osadzoną w ziemi, wysoką salę, pierwotnie z basenem, która służyła do rytualnych kąpieli. Sala przykryta jest kolebkowym sklepieniem z lunetami..
Bóżnica
Do wnętrza dawnej bóżnicy wchodzi się obecnie od południa, przez westybul. Po prawej stronie od wejścia znajduje się prowadzący do sali modlitw renesansowy półkolisty portal z żelaznymi drzwiami. Sala modlitw nakryta jest wyniosłą czaszą sklepioną lunetami i małymi konchami w narożach. W czasie konserwacji w 1968 odkryto pierwotną dekorację stiukową o żywych kolorach z przewagą cynobru. Tablice między pilastrami wypełniały niegdyś wersety z Biblii. Na ścianie wschodniej zachował się kamienny Aron Hakodesz (szafka do przechowywania ksiąg liturgicznych - rodałów) z I połowy XVII w. Pomieszczenia bóżnicy od 1959 użytkuje Biblioteka Publiczna.
Katedra
Jednym z najwspanialszych dzieł w polskiej architekturze nowożytnej stanowi kolegiata (dziś katedra), budowana w latach 1587- 1598 przez Bernarda Morando, symbolizująca Civitas Dei (Miasto Boga). Katedra p.w. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła jest jedną z najwspanialszych świątyń w polskiej architekturze nowożytnej, zabytkiem o najwyższej wartości historycznej i artystycznej. Ufundowana została przez założyciela miasta, kanclerza Jana Zamoyskiego i wzniesiona niemal całkowicie wg projektu i pod nadzorem jego nadwornego architekta Bernarda Moranda w latach1587-1598.
Akademia Zamojskich
Ten wczesnobarokowy budynek, rozplanowany regularnie, o ścisłej symetrii i osiowości ma wiele podobieństwa do gmachów kolegiów jezuickich i stanowi wybitne osiągnięcie w dziedzinie XVII-wiecznej architektury szkolnej w Polsce. Jest jedną z najstarszych budowli uniwersyteckich w Polsce. Usytuowany jest na rogu ul. Akademickiej i ul. Pereca, niestety układ dzielnicy akademickiej z pierwszego okresu nie jest znany. W gmachu Akademii obecnie ma swoją siedzibę Centrum Kształcenia Ustawicznego Kuratorium Oświaty i Wychowania - instytucja zajmująca się kształceniem dorosłych oraz I Liceum Ogólnokształcące im. J. Zamojskiego
Muzeum Okręgowe, Muzeum Sakralne Panorama Starego Miasta z punktu widokowego na Dzwonnicy katedralnej , Arsenał - Muzeum Barwy i Oręża, Ogród zoologiczny, Biuro Wystaw Artystycznych - Galeria Zamojska, Galeria Fotografii "Ratusz"
Zespół staromiejski w Toruniu
Toruń rozwinął się w miejscu przeprawy przez Wisłę i już w średniowieczu stał się dużym ośrodkiem handlowym, należącym do Hanzy. Ze względu na licznie zgromadzone tutaj unikalne zabytki Toruń zwany jest "Krakowem Północy". Tutaj znajduje się aż pięć zabytków klasy 0, a wśród nich najstarszy w Polsce gotycki ratusz z XIII wieku, w którym obecnie mieści się muzeum.
Stare Miasto:
Ratusz Staromiejski
Na przestrzeni wieków Ratusz pełnił harmonijnie rolę nie tylko siedziby władz i urzędów, lecz również służył jako miejsce handlu mieszkańców Torunia suknem i chlebem, tu także uczestniczono w miejskich egzekucjach.
Na parterze warto zobaczyć gotyckie rzeźby, pochodzące z toruńskich kościołów, formy do wypieku pierników, modele statków kupieckich, Salę Wagi i Salę Sądu oraz witraże, pochodzące z kościoła św. Mikołaja, NMP i fary w Chełmnie. Mimo licznych zmian w budowie na przestrzeni wieków, Ratusz zachował jednak gotycką surowość i jest jednym z najznakomitszych obiektów architektury średniowiecznej w Europie, obecnie mieści się tu Muzeum Okręgowe.
Fontanna Flisakaz początku XX wieku.
Pomnik Mikołaja Kopernika
Pierwszą próbę postawienia pomnika Mikołajowi Kopernikowi podjęto około 1809 roku. Zorganizowano zbiórkę pieniędzy, a wykonawcą dzieła miał zostać sławny rzeźbiarz Thorwalsen. Do ukończenia tego projektu jednak nie doszło. Dopiero w 1853 roku został odsłonięty pomnik, odlany z brązu, wg projektu F. Tiecka. Poniżej znajduje się łaciński napis, który mówi: Mikołaj Kopernik, torunianin ruszył Ziemię, zatrzymał Słońce i niebo. Dziś pomnik jest punktem spotkań mieszkańców Torunia i przybywających tu turystów.
Dwór Artusa
Przy południowej pierzei Rynku znajduje się Dwór Artusa, , wykonany w stylu neorenesansowym i zachwyca pięknem fasady. Dwór skupiał w swych murach życie kulturalne toruńskiego mieszczaństwa, tu odbywały się ważne uroczystości oraz imprezy i tańce o mniej oficjalnym charakterze. Dzisiaj mieści się w nim Centrum Kultury i Toruńska Orkiestra Kameralna
Kościół św. Ducha
Na przeciwległej ścianie Rynku znajduje się kościół św. Ducha (południowo-zachodni narożnik Rynku). Powstał on w połowie wieku XVIII jako zbór ewangelicki w stylu późnego baroku. Okazała wieża wieńcząca budowlę pochodzi z wieku XIX, została zaprojektowana przez K. Schafera i H. Hartunga.
Kościół Najświętszej Marii Panny
Już z płaszczyzny Rynku, patrząc w kierunku północno - wschodnim, widoczny jest, imponujący swą wielkością, kościół Najświętszej Marii Panny. Ta ceglana budowla stanowi jeden z najświetniejszych przykładów tzw. wysokiej hali - każda nawa ma wysokość 27 metrów; nawy kryte są wspaniałym gwiaździstym sklepieniem. W świątyni warto zobaczyć bogato rzeźbione stalle - ławki dla mnichów z około 1400 roku, najstarszy w Polsce prospekt organowy i ambonę z przełomu XVI i XVII wieku. Na ścianach zaś, bogate malowidła z ok. 1380 roku, które przedstawiają monumentalne postacie Chrystusa Bolesnego, Matkę Boską Bolesną, aniołów i świętych: Jana Chrzciciela, Szczepana, Andrzeja, Krzysztofa, Marii Magdaleny i Elżbiety oraz sceny biblijne, m.in. Kazanie św. Franciszka do ptaków. Warto również obejrzeć mauzoleum Anny Wazówny z 1636 roku, siostry panującego wówczas Zygmunta III Wazy. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz przedstawiający scenę Zwiastowania, wykonany przez Jana Guhra i Chrystiana Kynasta w XVIII wieku. W przyporach prezbiterium wmurowana jest rosyjska kula armatnia z czasów oblężenia w 1813 roku.
Kamienica "Pod Gwiazdą"
Kamienica "Pod Gwiazdą" znajduje się również na Rynku Staromiejskim w pobliżu pomnika Mikołaja Kopernika. Piękna fasada zdobiona jest kwiatowo-owocowym ornamentem. W środku są rzeźbione, drewniane, kręcone schody z figurą Minerwy i lwa (wykonane podczas przebudowy 1697 r.) oraz malowany późnorenesansowy strop. Na początku XVII w., kiedy Ratusz spłonął, to tutaj odbywały się posiedzenia Rady Miejskiej. Obecnie w budynku znajduje się Oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu, które gromadzi zbiory z Dalekiego Wschodu.

Zamek Krzyżacki w Malborku
Zamek Krzyżacki w Malborku to unikalny przykład średniowiecznej budowli obronnej. Jest największą, zbudowaną z cegły, gotycką twierdzą i należy do najpiękniejszych zamków obronnych Starego Kontynentu. Zamek-klasztor, zlokalizowany na Żuławach Wiślanych, był siedzibą zakonu krzyżackiego, pełnił funkcje mieszkalne, reprezentacyjne, religijne i militarne.
Muzeum Zamkowe
W styczniu 1961 roku utworzono Muzeum Zamkowe, a w lipcu 1965 roku w skrzydle wschodnim otwarto wystawę bursztynów, będącą jednym z magnesów przyciągających do Malborka rzesze turystów. Atrakcją stały się też seanse widowisk "Światło i dźwięk".W grudniu 1997 roku zespół zamkowy wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO,co jest potwierdzeniem jego wyjątkowości.
Zamek Wysoki, Średni i Niski
Trwająca blisko czterdzieści lat rozbudowa przekształciła dom konwentualny w silnie umocniony Zamek Wysoki. Otoczony głębokimi fosami i kilkoma pierścieniami murów obronnych, zawierał szereg reprezentacyjnych pomieszczeń, np. kościół NM Panny i położoną pod nim kaplicę św. Anny - miejsce pochówków wielkich mistrzów. Dawne podzamcze także uległo rozbudowie, stając się obszernym i funkcjonalnym Zamkiem Średnim dostępnym dla rycerzy, który przeznaczono później na rezydencję wielkiego mistrza. W XIV i pierwszej połowie XV wieku założono i rozbudowano trzecią część warowni - Zamek Niski zwany odtąd Przedzamczem. Umieszczono tu m.in. wielką zbrojownię na działa i wozy bojowe, spichlerz oraz szereg budynków gospodarczych. Całość otaczały fosy i mury obronne z licznymi wieżami, połączone z umocnieniami miasta Malborka. Obecnie, co roku, Malbork odwiedzany jest przez tysiące turystów, których przyciąga surowość i atmosfera gotyckiego zamku, a zarazem jego piękno i majestat. Zwiedzanie zamku to podróż w czasie,która daje możliwość poznania prostego, zakonnego życia rycerzy w XIII wieku. Sezon letni rozpoczyna się "Dniami Malborka", którym towarzyszą festyny, koncerty, jarmark i turniej rycerski.

Zespół architektoniczny i krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej
1 grudnia 1999 roku Zespół Kulturowo-Krajobrazowy Klasztoru i Parku Pielgrzymkowego oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej - jako 9 obiekt w Polsce - został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Kalwarie były budowane na wzór drogi krzyżowej Chrystusa. Słowo "Kalwaria" (z łaciny Calvaria) oznacza nazwę wzgórza nad Jerozolimą, gdzie został ukrzyżowany Chrystus. Kalwarie sytuowano więc zawsze na wzgórzach, na których stawiano kapliczki - oznaczające stacje pasyjne, przypominające symboliczne chwile z Męki Pańskiej - wzdłuż których odbywają się do dziś procesje pielgrzymów. Miały zatem służyć czczeniu i rozważaniu cierpień Chrystusa.
Polska Góra Oliwna
Pierwszym obiektem w Kalwarii Zebrzydowskiej był kościół św. Krzyża na górze Żar (Żarek). Zachętą do budowy Kalwaryjskich Dróżek były liczne podobieństwa tych terenów do Jerozolimy. I tak góra Żarek, z istniejącym już kościółkiem, przypominała wzgórze Golgoty, rzeka Skawinka - jerozolimski potok Cedron, zaś góra lanckorońska - Górę Oliwną. Początkowo poszczególne stacje oznaczano krzyżami, jednak w niedługim czasie zaczęto na ich miejsce wznosić kapliczki. Dzisiaj Dróżki Kalwaryjskie rozpościerają się na 6 km2, gdzie oprócz bazyliki znajduje się 41 obiektów sakralnych.
Dróżki Pana Jezusa obejmują 28 stacji w 24 obiektach, zaś Dróżki Matki Bożej - 24 stacje w 11 oddzielnych obiektach. Bywają tu obiekty, w których znajduje się kilka stacji. Dodatkowo jest tu jeszcze 6 obiektów nie należących do Dróżek.
Znajduje się tu także cudowny obraz przeniesiony ze wsi Kopytówki, a przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem na prawym ramieniu. Według kronik na tym obrazie 3 maja 1641 roku ukazały się krwawe łzy Maryi.
Kapliczki są szczególnie wyjątkowe w formie architektonicznej, gdyż nie oparte są na rodzimych wzorach, a raczej nawiązujące do architektury Palestyny. W rzucie poziomym przypominają różne figury geometryczne: pięciobok foremny, trójkąt, owal, kształt serca, kształt krzyża greckiego i krzyża Chrystusowego.
Kalwaria odwiedzana jest każdego roku przez ponad milion pielgrzymów

Kościoły Pokoju w Jaworze i świdnicy:

Wybudowane w XVII wieku przez Protestantów z Księstwa Świdnicko-Jaworskiego. Przez dyskryminacyjną politykę ówczesnych władz ? katolickich musiały zostać ulokowane poza miastem(by symbolizować wyrzucenie wyznawców porządku augsburskiego poza nawias społeczności wierzacych) , w zasięgu strzału armatniego od murów miasta(by mogły zostać łatwo zburzone), z nietrwałych materiałów(by łatwo mogły ulec zniszczeniu). Ich wygląd nie mógł przypominać żadnych budowanych do tej pory kościołów, nie mogły posiadać dzwonów, zostały postawione na własny koszt wiernych protestanckich. Kościoły nie posiadają wykształconego prezbiterium.

Kościół w Jaworze:
Bazylika Szahulcowa, powstała w latach 1654-1655; budowa trójnawowa ryglowa(całkowicie powstała z drewna słomy i gliny); ołtarz, chrzcielnica i ambona drewniana oraz polichromie i ornamenty z XVII wieku; liczne epitafia XVII wieczne na ścianach zewnęrznych, Dwonnica z XVIII wieku, kasetony XIX wieczne; NIE PRZEBUDOWYWANA

Kościół w Świdnicy
Pod wezwaniem św. Trójcy powstawał w latach 1656-1657; wzorowana na kościele w Jaworze konstrukcja emporowa dwukondygnacyjna; liczne XVII wieczne polichromie, ograny, ołtarz; drobne loże dobudowywane przez lata przez możnych; wnętrze przypomina salę koncertową; chrzcielnica z 1661; miejsce barokowych koncertów organowych

Kościoły Drewniane Małopolski

Binarowa (Małopolska) - kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła - pierwsza świątynia w Binarowej została odnotowana w źródłach w 1415 r. Jednak obecnie istniejący kościół - zapewne drugi we wsi - został wzniesiony z drewna jodłowego około 1500 r. w konstrukcji zrębowej; ołtarz 4 świętych dziewic; chrzcielnica z 1522r.

Blizne (Podkarpacie) - kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych - najwcześniejsza, a w dodatku pewna wzmianka o kościele w Bliznem pochodzi z 1470 r. Więźba dachowa posiada konstrukcję storczykową, na wszystkich jej elementach zachowały się średniowieczne ciesielskie znaki montażowe; dzwon z 1545r.

Dębno (Małopolska) - kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła - najstarsza wzmianka o kościele pochodzi z 1335 r., choć prawdopodobnie istniał on w tym miejscu znacznie wcześniej. Obecny kościół - drugi z kolei - został wzniesiony w drugiej połowie XV w. Jest to jeden z najlepiej zachowanych kościółków średniowiecznych, z pierwotną polichromią stropu i ścian z przełomu XV i XVI wieku; najstarsze w Polsce ? (1300r) malowidło tablicowe; XIV krucyfiks i tabernakulum

Lachowice (Małopolska) - kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła - świątynia została wzniesiona w 1789 r. z fundacji Teresy Wielopolskiej z Suchej. Ma jednolite barokowe wyposażenie, kompletowane w pierwszych latach XIX w.

Lipnica Murowana (Małopolska) - kościół pod wezwaniem św. Leonarda - faktycznie kościół został wzniesiony pod koniec XV wieku, choć tradycja mówi o roku 1141 lub 1203. Z XV wieku zachowały się najstarsze części polichromii patronowej na stropie nawy; NIE PRZEBUDOWYWANY Orawka (Małopolska) - kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela - kościół został wzniesiony z drewna modrzewiowego. Jest to jednonawowa świątynia, pierwsza katolicka na Górnej Orawie wzniesiona po 1650 r. Całe wnętrze pokrywają figuralne malowidła ścienne. Szalowa (Małopolska) - kościół pod wezwaniem św. Najświętszej Maryi Panny i Michała Archanioła - to jeden z najcenniejszych drewnianych kościołów barokowych.

Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła w Haczowie - powstały w 1494; gotyckie rzeźby, polichromie, malowidła.

Kościół pw Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Sękowej ? XVI/XVII wiek, często przebudowywany ? bardzo nietypowa konstrukcja, późnorenesansowa ambona, organy; ograbiony w 1914/15 ? mało oryginalnego wyposażenia; odnowiony

Park Mużakowski

Krajobrazowy park Hermanna von Pcklera w Bad Muskau, znany po polskiej stronie pod nazwą Parku Mużakowskiego, należy do najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury ogrodniczej dziewiętnastego stulecia.
Park rozciąga się wzdłuż granicznej rzeki Nysy Łużyckiej, zarówno po stronie polskiej, jak i niemieckiej. Na jego wielkość składa się blisko tysiąc hektarów terenu, z czego na ziemi polskiej ponad osiemset. W obrębie historycznego parku zlokalizowane jest graniczne przejście drogowe Łęknica - Bad Muskau.
Idea utworzenia na tym obszarze wielkoprzestrzennego parku krajobrazowego sięga 1815 roku. Trzydziestoletni wówczas Hermann von Pckler, będący od czterech lat właścicielem dóbr mużakowskich, ogłosił 1 maja list otwarty do mieszczan miasta Muskau, w którym zapowiada utworzenie parku naturalistycznego. W zamyśle Pcklera park miał stanowić związek wszystkich przejawów współżycia natury i kultury: tworzyć go miało miasto, podmiejskie wsie, rolnictwo, przemysł, łąki, rzeki i stawy. Miał stać się idealnym wyrazem połączenia natury, kultury, techniki i ducha.
Urodzony w Muskau, 30 października 1785 roku, Hermann Ludwik Heinrich był najstarszym synem hrabiego Erdmanna von Pcklera i jego żony Zofii, urodzonej hrabianki von Gallenberg, To ona wniosła w posagu dobra mużakowskie do małżeństwa z Erdmannem. Hermann studiował nauki kameralistyczne - ekonomię - na uniwersytecie w Lipsku. Już w trakcie studiów stał się wyznawcą idei Saint Simona i propagatorem kultury francuskiej. W wojsku dosłużył się stopnia rotmistrza. W 1817 roku ożenił się ze starszą od siebie Lucyną von Pappenheim. Tytuł książęcy otrzymał w 1822 roku.
Park Mużakowski powstał w latach od 1815 do 1845. Jednakże nie wszystkie zamierzenia Pcklera zostały w nim zrealizowane. Projekty przerosły możliwości inwestycyjne jego twórcy. W połowie lat czterdziestych książę stanął w obliczu bankructwa i konieczności sprzedaży parku. Tym samym dalszy rozwój parku został brutalnie przerwany. Nastąpił zanik podstawowych związków tworzących fundament idei Pcklera: rozpad na miasto, las, gospodarstwa rolne, parcele prywatne. W 1834 roku ukazało się drukiem najwybitniejsze dzieło Pcklera Szkice o ogrodnictwie w krajobrazie, w którym wyłożył swoje poglądy na temat natury i krajobrazu oraz prac ogrodniczych w krajobrazach. Praca ta wywołała duże zainteresowanie we Francji i w Anglii. W krajach niemieckich natomiast, zwłaszcza w Prusach, wrzawę wywołała kolejna książka Pcklera Listy Zmarłego (Briefe eines Verstorbenen). Jawi się nam tu całkiem inny Pckler, nie tylko znakomity architekt ogrodowy, esteta, ale przede wszystkim bystry obserwator i krytyk stosunków społecznych, panujących w Niemczech, Liberalno-demokratyczne poglądy księcia nie mogły spotkać się z jakąkolwiek aprobatą na niemieckich dworach, w szczególności zaś na dworze berlińskim. Wkrótce też w kręgach arystokracji niemieckiej Pckler stał się osobą niepożądaną, a propruska prasa rozpoczęła gwałtowną nagonkę, nie szczędząc najbardziej obraźliwych inwektyw. W 1846 roku właścicielem dóbr mużakowskich i parku został książę Fryderyk Niderlandzki. Zespół parkowy obejmował wówczas tak zwany Park Główny, Park Górski i Park Zdrojowy. Funkcję Inspektora Ogrodów Mużakowskich pełnił uczeń Pcklera Eduard Petzold. Za jego staraniem tereny parkowe zostały znacznie rozbudowane zgodnie z ideą księcia Hermanna. Ostatnimi właścicielami parku, przed drugą wojną światową, byli hrabiowie Von Arnim. Oni to spowodowali, że centralna część parku, wzdłuż Nysy Łużyckiej, została objęta ochroną, tworząc tam rezerwat przyrody Park Muskau Twórca unikalnego w skali europejskiej kompleksu parkowego - książę Hermann Ludwig Heinrich von Pckler - zmarł w osamotnieniu na zamku Branitz, koło Cottbus, 4 lutego 1871 roku, w wieku 86 lat.
W 1945 roku, podczas działań wojennych, zniszczona została większość budowli parkowych. Po 1945 roku, wraz z ustanowieniem granicy państwowej na Odrze i Nysie Łużyckiej, park został podzielony na część lewobrzeżną niemiecką i prawobrzeżną polską. W 1989 roku doprowadzono do podpisania międzynarodowej umowy w sprawie podjęcia wspólnych, polsko-niemieckich, działań na rzecz rekonstrukcji i ochrony Parku Mużakowskiego.
Jerzy Piotr Majchrzak
Park Mużakowski jest jednym z najznakomitszych przykładów sztuki ogrodowej XIX wieku w Europie. Swoje powstanie zawdzięcza twórcy Księciu Hermanowi von Pucklerowi, właścicielowi dóbr mużakowskich od 1811 roku. Park Mużakowski położony jest w dolinie Nysy Łużyckiej po obu stronach rzeki. Jego powierzchnia wynosi około 1000 ha, w tym około 800 ha po stronie prawobrzeżnej (Polska). W 1988 roku opiekę nad polską częścią parku roztoczył Ośrodek Zabytkowego Krajobrazu w Warszawie, który prowadzi prace renowacyjne parku. Z jego inicjatywy utworzony ma być Rezerwat Kulturowy Parku Mużakowskiego.

W dniu 2 lipca 2004 roku Park Mużakowski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Hala Stulecia

Hala Ludowa ? Hala Stulecia ? Pomnik Historii ? jedno z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku. Wzniesiona w latach 1911-1913 według projektu Maxa Berga. Położona w Parku Szczytnickim, w sąsiedztwie Pawilonu Czterech Kopuł (proj. Hans Poelzig) oraz stawu otoczonego zabytkową Pergolą tworzy wraz z Ogrodem Japońskim i Ogrodem Zoologicznym ulubione tereny sportowo - rekreacyjne mieszkańców Wrocławia. Jako wyjątkowe osiągnięcie konstrukcyjne i architektoniczne obiekt został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.