Samorząd terytorialny.

1. Czym jest samorząd terytorialny?
Samorząd terytorialny, to jedna z najstarszych form samorządu. Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP samorząd terytorialny "wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych". Jest to forma organizacji społeczności lokalnych powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi w interesie mieszkańców.
2. Co jest istotą samorządu terytorialnego?
Istotą samorządu terytorialnego stanowiącego przejaw zasady decentralizacji administracji w państwie jest samodzielność zarządzania własnymi sprawami przez społeczność lokalną (gminy, powiatu, województwa).

3. Organy samorządu terytorialnego:
*RADA GMINY *RADA POWIATU *SEJMIK WOJEWÓDZKI*
-wójt -starosta ?marszałek,
-burmistrz ?zarząd,
-prezydent,
-zarząd,
Organy wykonawcze samorządu terytorialnego to: zarząd gminy, powiatu i województwa, wybierane przez radę lub sejmik województwa. Na ich czele stoją :
-w gminie- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
-w powiecie- starosta,
-w województwie zaś- marszałek województwa.

4. Zadania samorządu terytorialnego:
Zadania własne gminy obejmują w szczególności sprawy :
-zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska,
-gminnych dróg i ulic. wodociągów i kanalizacji,
-lokalnego transportu zbiorowego,
-ochrony zdrowia, pomocy społecznej, oświaty i kultury,
-targowisk i hal targowych, zieleni, cmentarzy komunalnych,
-porządku publicznego i innych.

Zadania własne powiatu obejmują sprawy o charakterze ponad gminnym w zakresie:
-edukacji publicznej,
-ochrony zdrowia i pomocy społecznej, kultury,
-transportu i dróg publicznych,
-geodezji, kartografii i zagospodarowania przestrzennego,
-gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa i leśnictwa,
-porządku publicznego, przeciwdziałania bezrobociu, obronności i innych.

Zadania własne ( a po części zlecone ) województwa określone są jako tworzenie strategii rozwoju regionu i prowadzenie polityki jego rozwoju. Należą do nich w szczególności:
-pobudzanie rozwoju gospodarczego poprzez przyciąganie inwestycji,
-pozyskiwanie środków na rozwój regionalny ze źródeł rządowych i międzynarodowych,
-budowa, utrzymanie i remonty dróg wojewódzkich,
-tworzenie regionalnych programów zwalczania bezrobocia,
-tworzenie i finansowanie szkół wyższych,
-utrzymanie placówek kulturalnych, filharmonii, muzeów, teatrów, bibliotek wojewódzkich.
Realizacja zadań własnych i zleconych, jakie stoją przed poszczególnymi samorządowymi wspólnotami lokalnymi byłaby niemożliwa, gdyby nie istniejące struktury władz samorządowych. Władze samorządowe możemy podzielić na organy stanowiące i kontrolne- rady gminy i powiatu, sejmiki wojewódzkie- instytucje powoływane w drodze wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych oraz organy wykonawcze- zarząd gmin, powiatów i województw, instytucje powoływane przez organy stanowiące i kontrolne.
Do rady gminy jako organu stanowiącego i kontrolnego należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W szczególności do wyłącznej właściwości rady gminy należy:
-uchwalenie statutu gminy, wybór i odwołanie zarządu, przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,
-powoływanie skarbnika gminy oraz sekretarza gminy,
-uchwalenie budżetu gminy, przyjmowanie sprawozdań z jego wykonania i udzielenie absolutorium zarządowi,
-uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i programów gospodarczych,
-podejmowanie uchwał w sprawie podatków i opłat, a także w sprawach majątku gminy,
-przyjmowanie zadań z zakresu administracji rządowej itp.
Gminy mogą powoływać tzw. jednostki pomocnicze w postaci samorządu sołeckiego, dzielnicowego i osiedlowego. Jednostki te jednak nie posiadają osobowości prawnej, a ich kompetencje ustala rada gminy.

5. Cechy samorządu:
-istnienie wyodrębnionej wspólnoty samorządowej,
-prawo do wyłaniania reprezentacji działającej w jej imieniu,
-możliwość zaspokajania części potrzeb członków wspólnoty samorządowej,
-dysponowanie pewną niezależną od nikogo (z wyjątkiem samych członków wspólnoty) władzą. Wykonywanie tej władzy podlega jednak nadzorowi organów administracji państwowej.
Samorząd terytorialny nie jest jedynym rodzajem samorządu. Obok niego istnieją bowiem i funkcjonują samorządy zawodowe, gospodarcze czy religijne. Specyficznym rodzajem samorządu są też: na wyższych uczelniach samorząd akademicki, a w szkołach- samorząd uczniowski.

6. Działalność obywatelska na szczeblu lokalnym jest "szkołą demokracji". Może ona przybierać różne formy, a wyraża się m.in. w:
-prawie do wyłaniania władz lokalnych i rozstrzygania kwestii lokalnych w drodze referendum;
-prawie do informacji o decyzjach i planowanych działaniach władz samorządowych;
-prawie do wyrażania opinii w trakcie konsultacji, których wymagają niektóre ustawy.
Kontrola władz lokalnych przez obywateli realizowana jest poprzez:
-inicjatywę przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania rady gminy,
-udział mieszkańców w sesji rady gminy,
-udział osób spoza rady w pracach jej komisji,
-bezpośredni kontakt z radnymi, składanie wniosków i petycji,
-założenie skargi na działalność określonego urzędnika lub organu gminy,
-zaskarżenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego uchwał i decyzji organów gminy.

7. Fakty w liczbach:
Terytorium państwa stanowi obecnie 16 województw, 373 powiaty oraz około 2 500 gmin.
Liczba radnych w gminach i miastach zależna jest od liczby mieszkańców. Według znowelizowanych w 2002r. ustaw o samorządzie terytorialnym i ordynacji wyborczej liczba radnych wynosi:
-w gminach do 20 tys. mieszkańców- 15,
-w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców- 5-8 w jednym okręgu,
-w miastach do 200 tys. mieszkańców- 25,
-w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców- nie więcej niż 45,
-w powiatach- do 29,
-w Warszawie (odrębna ustawa)- 60.

8. Dlaczego samorząd terytorialny jest potrzebny?
Samorząd terytorialny pomaga realizować zadania i problemy najbardziej potrzebne dla danej społeczności gminy, powiatu czy województwa. Reprezentuje on swój region we władzach zwierzchnich, ustala wysokość opłat (np. ustala opłatę klimatyczną) i wytycza kierunek rozwoju swojego regionu. Bez samorządu nie byłoby jakiejkolwiek większej organizacji.