Charakterystyka wyżyn i gór Polski
Wyżyna śląska
- najdalej wysunięta na zachód
- wys. Bezwzględna wynosi 200-300
- najwyższe wzniesienie: Góra św. Anny (400)
- charakterystyczną cechą ukształtowania pow. są hałdy (usypane przez człowieka wznisienia ze skał nie należących do złóż- żużel, popiół, smiecie) oraz dolomity w których wystepują rudy cynku i ołowiu
- Osobliwość przyrdonicza: Pustynia Błędowska. 8km długości i 4km szerokości
- Rzeki: wisła i odra
- Gleby: bielicowe i płowe
- Klimat: duże opady 700-750mm, temp w lecie do 18’C w zimie -3’C
- Surowce: wegiel kamienny, rudy cynku i ołowiu
- Przemysł: wydobywczy
- Miasta: Katowice. Znajduje się tu skupisko miast tworzących GOP- górnośląski okreg przmysłowy
Wyż. Krakowsko- Czestochowska
- rozciąga się od Krakowa, przez Czestochowę po Wieluń
- wys. Bezwzgledna wynosi 450-500 m
- zbudowana jest z wapieni jurajskich
- najwyższe wzniesienie- Góra zamkowa (504)
- charakterystyczne są bramy skalne, jary krasowe( Dolina Prądnika) ostańce wapienne(Maczuga Herkulesa)
- jaskinie(Ojcowski PN)
- Rzeki: Warta, Pilica
- Lasy: Bukowo-jodłowe, buczyna, brzoza ojcowska
- Gleby: Rędziny i lessy
- Rolnictwo: pszenica, buraki cukrowe, żyto
- Miasto: Częstochowa- ośrodek przemysłu metalurgicznego, elektromaszynowego, odzieżowego, mineralngo
Niecka Nidzanska
- obniżenie pomiędzy wyżyna krakowsko- czestochowską a kielecko- sandomierską
- wys. bezwzględna do 300m
- tworzą ją margle kredowe
- Gleby: żyzne lessy
- Rolnictwo: pszenica, buraki
- charakteryzują ją obecność leczniczych źródeł mineralnych, i znanych uzdrowisk (Solec zdrój i Busko zdrój) oraz eksploatacja gipsu
- mało lasów
- Klimat: temp. w zimie –4’C w lecie około 19’C. Opady do 600 mm.
Wyżyna Kielecko- Sandomierska
- Lezy miedzy niecką nidziańska, kotlina sandomierska a wyżyna lubelską
- Środkowa cześć to góry świetokrzyskie: -najstarsze góry w PL
- najwyższy szczyt- Łysica 612m npm
- wyższe partie zbudowane z kwarcytów, niższe z wapieni
- znajduje się tu jaskinia raj, a w niej stalaktyty i stalagmity
- Przedłużeniem gór świętokrzyskich jest wyżyna Sandomierska
- Rzeki: Kamienna
- Klimat: surowy, średnia roczna temperatura wynosi 7’C. Opady 800m.
- Roślinność: uboga, zniszczona przez przemysł wydobywczy. lasy- puszcza jodłowa
- Przemysł: cementownie- białe zagłebie. Elektromaszynowy, mineralny, spożywczy
- Miasta: Sandomierz, Kielce
Wyżyna Lubelska i Roztocze
- Położona miedzy Wisła a Bugiem. Na południu rozciąga się Roztocze.
- Powierzchnia falista. Różnice wzniesień od 200 do 300m. (jest to niecka)
- Rzeki: Wieprz i Bystrzyca
- Surowce: margle( Rejowiec) kreda (Chełm) less, węgiel kamienny, wody mineralne (Nałęczów)
- Gleby: rzyzne czarnoziemy i brunatne
- Rolnictwo: dobrze rozwiniete. Uprawia się pszenice, buraki cukrowe, chmiel, tytoń
- Na południu od wyzyny lubelskiej znajduje się Roztocze:
-długość 180km. Szerokość 15km
-zbudowane z margli i kamieni kredowych
-najwieksze wzniesienie -Wielki Dział 390m. Npm
-dużo lasów- jodły i swierki. Roztoczanski PN
-rzeki: zródła Wieprzu i Tanwii
-klimat: kontynentalny: opady- 800mm.
-miasta: Lublin
Kotliny podkarpackie:
- Kotlina Oświecimska i Sandomierska połączone bramą krakowską.
- Gleby: mało żyzne
- Najceiplejsze regiony w PL. Temperatura średnia 8’C. Opady do 600 mm.
- Rzeki: Wisła, Dunajec, San
- Miasta: Kraków, oświęcim Stalowa Wola
- Przemysł: lotniczy, elektromaszynowy, hutniczy, spożywczy
- Surowce: złoża siarki, ropa naftowa, gaz ziemny,
Sudety:
- Góry średniej wysokości
- Położone w południowo- zachodniej PL
- Tworzyły się w procesie fałdowania hercynskiego i kaledońskiego w erze paleozoicznej
- Kotliny: Jeleniogórska i Kłodzka
- Skały: magmowe, granity, wapienne
- Jaskinie: Niedzwiedzia
- Wodospady: kamienczyka i szklarski
- Klimat: dość ostry, silne wiatry
- Roślinność: w niższych partiach gór to lasy iglaste a w wyższych kosodrzewina, łąki i pastwiska
- Miasta: Wałbrzych, Jelenia Góra, Kłodzko
- Surowce: rudy miedzi, uranu, wegiel kamienny i brunatny, złoto i srebro
- Góry: karkonosze, sowie, kamienne, stołowe, krucze,
- Rzeki: Odra, Nysa Łużycka, Bystrzyca
Karpaty
- Młode wysokie góry
- Powstały w fałdowaniu alpejskim w erze mezozoicznej i kenozoicznej
- Dzielą się na wschodnie i zachodnio południowe
- Lerzą na obszarze czech, słowaci, ukrainy, ruminii i Węgier
- W polsce znajdują się karpaty zachodnie i frag. wschodnich (Bieszczady)
- Cznniki rzeźbotwórcze: kodowce, lody opadowe i rzeczne, ruch mas skalnych, wietrzenie skał.
- Podział karpat na regiony:
Pogórze Karpackie
-zbudowane z fliszu
-wys. 250-400 m.n.p.m
-podzielone na części przez Doliny Rzek,teren rolniczy
Beskidy
-zbudowane z fliszu
-dzielą się na: Beskid Śląski, Mały, Żywiecki, Wyspowy, Niski,
-Babia góra-1725 m.n.p.m
-region występowania ropy i gazu ziemnego i leczniczych źródeł mineralnych
Bieszczady
-szczyt: Tarnica 1346 m.n.p.m
-ciągną się od przełęczy Łupkowskiej do przełęczy Uzowskiej
-bezleśne, płaskie wierzchowiny
-PN: Babiogórski, Górzański, Magurski, Bieszczadzki
-obszar rolniczy, gęsto zaludniony
-zbiorniki wodne i hydroelektrownie
Podhale
-kotlina pomiędzy Beskidem Sądeckim,a Pieninami i Tatrami
-zbudowana z łupków i piaskowców
-najniższe msc.- Kotlina Orawsko-Nowotorska
-słabe gleby napływowe
-ośrodki miejsko-przemysłowe Nowy Targ i Zakopane
Pieniny
-zbudowane z kredy i kamieni wapiennych
-leża na wschód od podhala
-rozcięte dolinami rzeki Bieszczady
-Trzy Korony-982 m.n.p.m
-skały magmowe
-wody mineralne: Krościenko i Szczawnica
-Pieniński Park Narodowy
-zamki: Czorsztyn i Nidzica
Tatry
- Najwyższe pasmo górskie Karpat
- mają 52 km długości i 17 szerokości
- najwyzszy szczyt- Rysy -2944
- Tatry otoczone sa kotlinami Orawską i Nowatorską
- w budowie geologicznej wyróżnia się trzon krystaliczny otoczony skałami osadowymi
- wapienie, dolomity
- dzielą się na Tatry zachodnie i wschodnie.
- Do PL należy tylko ich północna cześć.
- elementy krajobrazu: stożki wysypiskowe, jaskinie(Lodowa, Śnieżna, Zimna)
- wodospady: Siklawa
Cechy klimatu Górskiego
-spadek temp wraz z wysokością
-wzrost opadów z wysokością
-spadek cisnienia z wysokością
-częste mgły
-duża zmienność w ciągu dnia
-duże zachmurzenie
-wiatry halne