Sztuka starożytnego Egiptu.

Sztuka rozwijająca się na terenie starożytnego Egiptu od IV tysiąclecia p.n.e. Pełniła funkcję służebną w stosunku do władzy państwowej i religii. Większość przedmiotów, które dotarły do naszych czasów, została stworzona po to, aby wiecznie towarzyszyć zmarłemu w zaświatach, miała pełnić rolę zastępczą swoich ziemskich odpowiedników i zapewniać wieczyste trwanie duszy zmarłego. Kanon i konserwatyzm sztuki egipskiej wynika z doktryny funkcjonalnego rozumienia świata, jak też ze swoistego rozumienia pojęć postępu i trwania. Cechą egipskiej sztuki jest trwałość i względna jednolitość form artystycznych.
Okres Przeddynastyczny (XXXI-XXVII w. p.n.e.): początki twórczości artystycznej, ugruntowanie podstawowych zasad egipskiej sztuki (Paleta Narmera, mastaby), budownictwo z gliny i trzciny papirusowej. Okres do czasów panowania Echnatona, charakteryzujący się przestrzeganiem starych konwencji, stylem pełen wdzięku i elegancji.
Okres Średniego Państwa (XXII - XX w p.n.e.): odradzająca się sztuka po upadku przejmująca dawne zasady, powrót do wzorów klasycznych i dostosowanie ich do nowych treści. Piramida (z cegły). W budownictwie sakralnym nowy element - kolumna, miasta zakładane na regularnej siatce ulic, malarstwo ścienne pełne ekspresji, cechujące się swobodą rysunku i żywą kolorystyką (nekropola w Beni Hasan).
Okres Nowego Państwa (XVI - XI w. p.n.e.): epoka rozkwitu egipskiej sztuki. Okres panowania XIX i XX dynastii - powrót do sztuki tradycyjnej, kostniejącej w miarę upływu czasu, poziom artystyczny wyrobów obniżył się na rzecz monumentalizmu, tematyka batalistyczna, rozwój rzemiosła artystycznego
Okres Ptolemejski i Rzymski (IV w. p.n.e. - IV w. n.e.): `dwutorowy rozwój sztuki: w Aleksandrii rozwijają się odmiany sztuki hellenistycznej, w reszcie kraju podtrzymywane są stare tradycje (z drobnymi zmianami stylistycznymi). Fajumskie portrety - malarstwo enkaustyczne .

Rodzajowe malarstwo, malarstwo przedstawiające bez idealizacji sceny z życia codziennego. Znane było już w czasach starożytnego Egiptu, chociaż nazwa pojawiła się dopiero w XVIII w. Postacie ze scen rodzajowych pozostają zwykle anonimowe i przeplatają się przez wszystkie okresy.
Największe dzieła (autorzy nie są znani , ponieważ w Egipcie malowidła tworzono w grupach, a nie indywidualnie):
Freks z doliny Królów ( grobowiec Netertari).
Fresk przedstawiający królową Neftertaria, żonę Ramzesa II, która wręcza dwie czarki ofiarnie bogini Izydzie. Powstał ok. 1250 r p.n.e. znajduje się w grobowcu w dolinie królów. Królowa ubrana jest zgodnie z ówczesną modą. Rysunek został wzmocniony modelem gipsowym, wyznaczającym kontrast postaci, namalowane są w sposób klasyczny. Obfitość szczegółów i kolorystyka ujawniają epokę, która powstała dawno w Egipcie.
Amenthotep
Malowidło ścienne przedstawia króla Amanthotepa, drugiego władcy XVIII dynastii, panującego w XVI w. p. n. e. Król ten jako pierwszy kazał zbudować swój grobowiec. Jego ściany zgodnie z tradycją pomalowano na kolor żółty, mający imitować papirus. Następnie pokryto je malowidłami i napisami. W ten sposób ściany miały stwarzać wrażenie rozwijającej się księgi umarłych. Król ubrany w strojne szaty z cienko plisowanego lnu.
Księga Umarłych
Każdy zmarły, aby przejść do wieczności w państwie zmartwychwstałego boga Ozyrysa. Stoi przed nim zmarły o imieniu Hunefer, którego serce jest w tej chwili ważne. Na przeciwnej szali położone jest pióro Maat.
Malowany relief z mastaby Ti
Malowane reliefy z mastaby możnowładcy Ti , żyjącego w czasach V dynastii, należą do największych w całej nekropoli w Sakkarze. Mastabę zbudowano ok. 2500 r. p. n. e. Widzimy tu faraona, chłopów , rzemieślników, rybaków, jak w codziennym trudzie budują potęgę państwa.
Portrety fajumskie
W okresie grecko – rzymskim Egipt był wielonarodowym społeczeństwem, które mimo obcych wpływów nadal zachowało egipską tradycję. Egipcjanie mumie przyozdabiali indywidualnymi portretami. W XIX w. odkryto w rejonie oazy Fajun ponad tysiąc takich wizerunków. Stanowią one doskonałe odbicie wymieszania kulturowego. Portrety były wykonane w technice tempery lub enkaustyki. Najlepsza z nich charakteryzuje specyficzny neutralizm klasycznej Grecji.
Fresk z Doliny Możnych (Grobowiec Rechmire)
Jeden z największych grobowców w nekropolii tebańskiej należy do Rechmire następcy Amenusera na podwójnym urzędzie namiestnika Teb i wezyra. Jego wnętrze zdobią malowidła niezwykłej urody (przeszło 300 m2 malowideł). Najbardziej interesujące sceny dotyczą życia możnowładcy i jego otoczenia. Są też sceny z życia zwykłych mieszkańców Egiptu, np. robotników wyrabiających cegły. Najbardziej przykuwa uwagę uczta wielkich dam. Młodziutkie służące niosą pachnidła i kosmetyki. Jedna z nich, przedstawiona nietypowo dla sztuki egipskiej od tyłu, wlewa do naczynia przyniesione pachnidła. Smukłość ciała dziewczyny widoczna przez przeźroczystą suknię i pasek na biodrach, podkreśla grację nowatorskiego rysunku. Jak widać na tym przykładzie niecodzienne odejście od tradycji, zdarzało się nawet w skonwencjonalizowanej sztuce egipskiej.
Fresk z Beni Hasan
Malowidła z Beni Hasan przedstawiają życie codzienne Egiptu. Zachwycają współczesnego widza, zarówno różnorodną tematyką jak i poziomem artystycznym. Na znanym fresku z grobu Chnumhotepa III, widzimy pochód Semitów udających się do Egiptu. Konwencja przedstawienia postaci ludzkiej w sztuce egipskiej nie zdołała zatrzeć w tej scenie charakterystycznego profilu przybyszów. Pozwala on od razu odróżnić cudzoziemców od rodowitych Egipcjan. Malarzowi udało się nakazać różnicę w ubiorze, widać z dużym upodobaniem podkreślał przepaść między Egipcjanami a „podłymi Azajatami”.
Gęsi z Medum
Gęsi z Medum stanowią fragment fryzu datowanego na początek IV dynastii (ok. 2600 p.n.e.) Jest to jedno z pierwszych malowideł ściennych okresu Starego Państwa. Obok czerni i bieli, użyto wielu kolorów o wyszukanych odcieniach. Artysta zastosował barwniki naturalne: tlenek żelaza dla czerni
i odcieni brunatnych, malachitu i lazurytu dla kolorów niebieskich i zielonkawych. Gęsi przedstawił z tak zadziwiającą precyzją, że współcześni zoologowie na podstawie rysunku mogli określić, iż to gęś nilowa


Rzeźba
Posągi - portrety władców i bogów.
Faraonowie niezależnie od rzeczywistego wyglądu przedstawiani byli jako piękni i młodzi, w sposób trochę nierzeczywistu: twarz nie wyraża żadnych emocji, postać sztywno wyprostowana stoi lub siedzi na tronie trzymając insygnia władzy. Ciekawostka: symbolem władzy królewskiej była między innymi broda, toteż gdy zdarzało się, że kobieta pełniła funkcję faraona, na uroczystościach oficjalnych musiała występować ze sztuczną brodą.

Płaskorzeźby i reliefy
W sztuce egipskiej postacie na płaskorzeźbach i freskach są przedstawione w dość intrygujący sposób. Poza postaci jest jakby w nienaturalny sposób wykręcona. Nogi i głowa są pokazane z boku, natomiast tułów z przodu. Zwróć uwagę, że pomimo tego iż głowę widzimy z boku, oko jest pokazane bez skrótów perspektywicznych, tak, jakbyśmy widzieli je z przodu. Taki układ postaci wynikał z tego, że Egipcjanie znaleźli osobno dla każdego detalu najlepszy punkt widzenia, taki, w którym obraz jest najpełniejszy.
Poniżej: bogini Hathor przedstawiona z dyskiem słonecznym na głowie i rogami krowimi. Typowy układ postaci: głowa z boku, oko i ramiona z przodu.

Płaskorzeźba z tronu Tutenchamona przedstawia faraona - chłopca i jego równie młodą żonę. Legenda mówi, że archeologowie, którzy odkryli grobowiec znaleźli tam również bukiecik zasuszonych, polnych kwiatów, który przetrwał od uroczystości złożenia mumii faraona do naszych czasów.

Rzeźba z okresu panowania Amenchotepa I
Okres panowania Amenchotepa I (nazywany był też Echnatonem) jest epizodem w dziejach sztuki Egiptu kiedy zerwano z powszechnie obowiązującymi kanonami sztuki. Zachowało się z tego okresu kilka realistycznych wizerunków władców i rodziny królewskiej. Sposób pokazania człowieka nie miał nic wspólnego ze sztywnością i schematycznością pozostałych epok.
Z okresu panowania Echnatona pochodzi na przykład portret jego żony - królowej Nefretete (Nefertiti) który dla niektórych do dziś jest ideałem kobiecej urody. Głowa królowej wykonana jest z malowanego wapienia.

Złota maska Tutenchamona
Złota maska jest jednym z najpiękniejszych zabytków sztuki Egipskiej. Pierwotnie pokrywała ona głowę mumii w grobowcu faraona. Odkryta wraz z grobowcem w dolinie królów w 1922 roku, pochodzi z ok. 1325 roku przed naszą erą. Pokryta jest złotem i emalią.