Główne religie świata

Doktryna ma trzy składniki - teologię, kosmologię i antropologię.
Składnik teologiczny – bogami mogą być ludzie, zwierzęta, przedmioty oraz zjawiska.
Składnik kosmopologiczny – początek świata, z czego powstał, kiedy będzie koniec świata.
Składnik antropologiczny – jak został stworzony człowiek i kiedy.

Religia założona – posiadająca założyciela, np. Chrystusa
Religia niezałożona – nie posiadająca założyciela.

Klasyfikacje religii :
- prawdziwe i fałszywe ( z punktu widzenia wierzącego)
- objawione i naturalne
- umarłe i żywe
- pierwotne i rozwinięte
- ksiąg i tradycjonalne ( czy religia posiada księgę świętą )
- ezoteryczne i egzoteryczne ( zamknięte i otwarte na innych)
- politeistyczne i monoteistyczne

Ważny podział :
narodowe – wyznawcy to członkowie jednego narodu, ograniczają się do jednej zbiorowości etnicznej. Religia narodowa zakłada, że społeczność narodowa jest nosicielem zbawienia. Zbawienie jest dane a nie zadane. Religie te zakładają, ze opatrzność boska jest wyjątkowo skierowana na dany naród ( np. judaizm )
uniwersalne – przenikają granice, istnieją w wielu krajach.
religie wschodu – na wschód od Iranu
religie zachodu – na zachód od Iranu

Statystyka religii:
Według kryterium, która religia ma najwięcej wyznawców :
- chrześcijaństwo ( ponad miliard wyznawców)
- islam około 800 milionów
- hinduizm – około 600 milionów
- buddyzm – kilkaset milionów
- konfucjanizm (chińska)
- taoizm (chińska)
- szintoizm (Japonia) – około 60 mln
- sikhizm (Indie) około 20 mln
- kaodaizm
- dżinizm – około 8 milionów
- judaizm – około 10 milionów


CHRZEŚCIJAŃSTWO
Jest religią założoną, prawdziwą, objawioną, żywą, rozwiniętą, ksiąg i egzoteryczną oraz monoteistyczną.
Jedna z wiodących religii, wyznawana przez ponad miliard ludzi. Powstała na Bliskim Wschodzie, w Palestynie, po śmierci Chrystusa. Podstawą religii chrześcijańskiej jest uznanie Biblii, składającej się ze Starego i Nowego Testamentu, za objawienie boskie oraz uznawanie Jezusa Chrystusa za Syna Bożego, odkupiciela ludzkości. Na przełomie II i III w. powstał Kościół katolicki z siedzibą w Rzymie. W wyniku tzw. schizmy wschodniej, w XI w. chrześcijaństwo podzieliło się na wschodnie (prawosławne) i zachodnie (katolickie). W efekcie ruchów reformatorskich, jakie miały miejsce w Kościele katolickim w XVI w., powstało szereg odłamów religii chrześcijańskiej (anglikanizm, luteranizm, kalwinizm), określanych wspólną nazwą protestantyzmu.
Biblia - zbiór ksiąg świętych w religii chrześcijańskiej. Nazwa Biblia pochodzi od greckiego słowa „biblos” – księga. Składa się ze starego i nowego testamentu. Przyjmuje się 39 ksiąg w starym i 7 w nowym testamencie.
Czas powstania Biblii - Stary testament powstał około 12 w. p.n.e. Ostatnie księgi starego testamentu powstały około 1 w. przed naszą erą. Nowy testament – powstał pomiędzy latami 40 a 150 naszej ery.
Języki - Stary testament – pisany w trzech językach – hebrajskim, aramejskim i greckim Nowy testament – pisany w języku greckim i aramejskim.
Tłumaczenia - Tłumaczenia całości były 2: ks. Jakub Wujek (16 wiek naszej ery) i biblia tysiąclecia (grupa tłumaczy zwołana przez benedyktynów z Tyńca) – tłumaczenie z oryginału hebrajskiego i greckiego.
Zawartość - W starym testamencie znajdują się wątki historyczne a także prawne.


HINDUIZM
Jest religią niezałożoną, zarazem politeistyczną i monoteistyczną. Wierni z panteonu bogów wybierają sobie jednego i jego czczą. Jest religią zwartą geograficznie i etnicznie. Ogólna liczba wyznawców określana jest na ok. 640 mln. Obejmuje: Indie, część Pakistanu, Sri Lankę (Cejlon), Nepal, Sikkim, Bali, Trynidad.
Co najmniej 70 % mieszkańców Indii to wyznawcy hinduizmu. Rozwija się stopniowo, nie zna ścisłych zasad wiary, nie narzuca norm postępowania, jest pozbawiony jednolitej organizacji.
trzy główne fazy - wedyzm, najstarsza faza, II tysiąclecie pne; braminizm – I tysiąclecie p.n.e. do połowy I tysiąclecia n.e.; hinduizm – od połowy I tysiąclecia n.e.
Księgi święte hinduizmu - wedy najstarsze księgi święte, najstarszy spisany zabytek ludzkości, sięga około 1700 roku przed naszą erą. Spisane zostały w sanskrycie. Składają się z 4 części – rigwedy, brahmany, upaniszady, eposy indyjskie. Eposy składają z dwóch ksiąg - Ramajamy i Mahabharatcie.
Obraz świata w hinduizmie - Kosmos jest wieczny. Wszystkie istoty posiadają duszę i przechodzą w różne wcielenia – san lub sansara. Tymi wcieleniami kieruje prawo Karmana lub inaczej karma.
Bogowie - zjawiska przyrody; bóstwa gromadne; Djous Pitar
Święta Trójca – Brahma: bóg kojarzony ze stwórcą świata, jest utożsamiany z cyklem świata, nie ma o nim mitów, nie ma swoich świętych ani wyznawców; Wisznu - najbardziej czczony Bóg, opiekun człowieka, ma ogromną liczbę wyznawców. Sziwa – czasem przybiera groźną postać
Kult - Ma charakter indywidualistyczny. Polega na oddawaniu czci przez składanie ofiar w świątyniach głównie z roślin i owoców.
Kapłaństwo - podział na 4 stany - Bramini (kapłani); ksziatriowie; wajsiowie; siudrowie oraz pariasi – wykluczeni poza społeczeństwo.
Życie po śmierci - Po śmierci dusza przechodzi do innego wcielenia. Może się wcielić we wszystko. Jeśli człowiek popełnił za życia grzechy, wędrówka dusz zostaje przerwana i dusza idzie odpokutować do piekła. Po odpokutowaniu odradza się na ziemi. Jeśli człowiek miał zasługi – idzie do nieba – tam po wyczerpaniu się zasług odradza się na ziemi. Ostateczne zbawienie polega na przerwaniu łańcucha wcieleń – wtedy nasza dusza łączy się z absolutem, z brahmanem. Tym co rządzi wcieleniami jest prawo Karmana – prawo odpłaty za dobro i zło. Istotą dokonującą sądów jest Jama.
Odłamy religii – wisznuici; sziwaici; siaktowie


BUDDYZM
jest religią założoną. Ograniczał obrzędowość. Głosił religię opartą na indywidualnym wysiłku. Odrzucał elitaryzm kastowy. Buddyzm jest systemem otwartym. Stanowi przede wszystkim pewną indywidualną praktyką, której fundament to medytacja i zachowywanie podstawowych zasad etycznych. Obecnie liczy ok. 600 mln wyznawców. Dominuje w Napalu, Laosie, Bhutanie, Tajlandii, Birmie, Kambodży, Sri Lance. W Indiach upadł po najazdach muzułmańskich plemion i jest tam niemal nieobecny.
Budda znaczy obudzony lub światły. Jego prawdziwe imię to Siddhartha Gautama. Żył w latach około 560 do około 480 p.n.e. Przeżył ponad 80 lat. Mając 16 lat ożenił się z księżniczką Yosodaną. Miał syna Raula. Po zobaczeniu 4 widoków (żebraka, chorego, zmarłego i mnicha) zniechęcił się do życia i postanowił odejść. Miał 29 lat, gdy opuścił pałac. W 35 roku życia w Bodh Gaja siadł pod drzewem figowym. Siedział tam aż do czasu, gdy drzewo figowe pokryło się kwiatami – wtedy budda poznał prawdę. W miejscowości Sarnath wygłosił pierwsze kazanie. Potem przez całe życie wędrował po północno – wschodnich częściach Indii i przekazuje swą naukę. Buddyzm wyłonił się z hinduizmu. Budda był hinduistą i podjął się reformy hinduizmu.
Podstawą buddyzmu są tzw. Cztery Szlachetne Prawdy, objawione przez Buddę:
1) wszelkie bytowanie to ból i cierpienie
2) źródłem cierpienia jest niewiedza
3) istnieje możliwość położenia kresu cierpieniu;
4) kres cierpieniu daje tzw. Ośmioraka Ścieżka: należyty pogląd, zamiar, mowa, działanie, sposób życia, wysiłek, uwaga, koncentracja;
Ważne miejscowości dla buddyzmu: Kapilabastu (tam mieszkali rodzice Buddy); Lumbini (miejsce urodzenia Buddy); Kusigara (tam zmarł budda); Bodh Gaja (tam doznał olśnienia); Sarnath (tam wygłosił pierwsze kazanie)
Podstawowe pojęcia – celem życia jest Nirwana. Jest to centralna kategoria buddyzmu, zerwanie z łańcuchem wcieleń oraz zniszczenie cierpień.
Księgi - Budda nie pisał, tylko nauczał. Nie pozostawił po sobie własnoręcznie spisanych kazań. Naukę Buddy przekazywano ustnie prawie przez 400 lat. Spisano ją dopiero na przełomie I i II wieku n.e., na Cejlonie w języku Pari. Nadano jej nazwę Triptaka ( trójkosz, trzy kosze). Składa się ona z trzech części: zbiór reguł zakonnych; zbiór kazań; zbiór doktryn.
Pod koniec dawnej ery nastąpił rozłam w buddyzmie na 2 „wozy”: Himajama i Mahajama.
Mahajama - około 80 % wyznawców buddyzmu. Mahajama odchodzi od rygorystycznych wymagań, zakłada, że zbawienie można uzyskać w sposób inny niż indywidualny wysiłek. Ideałem w Mahajamie jest arhant – ten, kto osiągnie warunki potrzebne do osiągnięcia Nirwany, ale nie przechodzi do niej tylko pozostaje i pomaga innym osiągnąć zbawienie. Z Mahajamy wyodrębnił się trzeci wóz – wadzrajama – wóz diamentowy. Jeszcze bardziej oddala się od nauki Buddy – zaklęcia, magia.
Himajama - 20 %. Himajama to inaczej terawada (droga starszych). Himajama pozostała przy nauce samego Buddy.
Mnisi
Budda stworzył pierwszy zakon. Mnich nie może mieć żadnej własności. Celem ich jest Nirwana.


ISLAM
Islam, mahometanizm, ma charakter monoteistyczny. Liczbę wyznawców islamu szacuje się na ok. 900 mln. Nazywana też jest od imienia jej założyciela mahometanizmem. Założycielem islamu jest Muhammad, wysłannik Allaha. Narodziny islamu są związane nierozerwalnie z powstaniem Koranu spisanego po 633 r.
Główne założenia islamu zawarte są w Koranie oraz tradycji. Początkowo islam był religią narodową Arabów. Z czasem przeszedł ewolucję i zaczął być wchłaniany przez społeczności perskie i tureckie, dotarł do Hiszpanii, Indii i Chin.
Doktryna islamu - Podstawą doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do tradycji. Człowiek jest stworzeniem i sługą Allaha. Jest obdarzony wolną wolą, zasługuje swym postępowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potępienie. Moralność muzułmanów jest oparta na naukach zawartych w Koranie. Największą zbrodnią w islamie jest odstępstwo od wiary, a następnie: morderstwo, nierząd, sodomia, itp.
Obowiązki islamu - wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post, pielgrzymka. Obowiązki te nazywają się pięcioma filarami islamu. Szerzenie ich przez świętą wojnę, nazywa się dżihad.
Szczególnie ważna jest modlitwa piątkowa, ma charakter publiczny i jest obowiązkowa dla wszystkich dorosłych mężczyzn. Każdy muzułmanin musi raz w życiu odbyć pielgrzymkę do Mekki.
Odłamy islamu - Szyici; ismalici sunnici, zaidyci
Prawo w islamie jest fundamentem religii, filozofii, etyki i estetyki. Każdy czyn ludzki, każde zachowanie jest w nim przewidziane, sklasyfikowane i ocenione.



DŻINIZM
Powstał w sytuacji podobnej do buddyzmu. Założyciel (Warthanama) żył w VI wieku p.n.e. w północnych Indiach, był synem władcy małego państewka, miał żonę i dziecko. Około 20 roku życia został ascetą. Około 40 roku życia osiągnął oświecenie, wtedy przybrał imię Dżina Mahawira. Umarł dobrowolną śmiercią głodową w miejscowości Para. Dżinizm ma około kilkanaście milionów wyznawców. Odrzuca istnienie Boga, stwórcy i władcy świata, choć dopuszcza istnienie wielu bogów, biegiem wypadków w świecie rządzi karman. Dżinizm jest systemem dualistycznym, rozróżnia 2 podstawowe kategorie bytu: pierwiastek cielesny, oraz pierwiastek duchowy. Dusz jest nieskończenie wiele, oprócz ludzi i zwierząt obdarzone jest nimi wszystko, co istnieje. Dżinizm przetrwał do dziś, ma jednak niewielu wyznawców. Jest to religia skrajnych wymagań, społeczność ludzi bardzo bogatych, gdyż zajmować się mogli tylko dochodowymi zawodami.
Obraz świata - Świat nie ma początku i końca, przechodzi cykle. Wewnątrz ziemi jest piekło, jest również niebo. Ponad niebem znajduje się najwyższa siedziba zbawionych. Wszystko jest podporządkowane prawu Karmana.
Poziomy świadomości wśród istot żywych dzielone są w zależności od ilości zmysłów.


SIKHIZM
Powstał w Pendżabie i zachodniej części Indii na pograniczu z Pakistanem. Religia ta rozwijała się obok hinduizmu i islamu. Powstał w XVI wieku n.e. Twórcą był guru Nanak Czand. Żył w latach 1469 – 1539.
Gdy miał 30 lat doznał olśnienia. Znikł i powrócił po trzech dniach. Wędruje po Indiach i naucza. Po nim było jeszcze 9 guru, ostatni dziesiąty, guru Gowin Sinkh powiedział, że jest ostatni. Od tej chwili guru to będzie księga – Grant Sahib. Księga ta zawiera nauki wszystkich guru. Istotą religii jest to, że twierdzi ona, iż jest tylko jedna połączona religia – sikhizm. Z islamu wziął jednego Boga, z hinduizmu wędrówkę dusz i prawo Karmana. Stworzył wspaniałą społeczność wojskową, założyli własne miasto w Pendżabie, Amritsar. Sikhizm odrzuca rytuał, głosi równość wszystkich wobec Boga, podkreśla wartość pracy.


PARSIZM
Zachodnia część Indii, koło Bombaju, około 500 tys. wyznawców. Mają boga dobrego i złego, toczą oni walkę między sobą o władanie nad światem. Czczą ziemię, ogień, wodę i powietrze.


CHINY
W Chinach religia ukształtowała się na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. Chińczycy czcili siły przyrody. Pojawia się Szang Ti (centralne bóstwo), wytwarza się pojęcie opatrzności (Tien), czyli niebo. Około X wieku p.n.e. pojawia się pojęcie duszy, przy czym zakładano istnienie dwóch dusz – jedna ulatuje do nieba, druga zaś idzie z ciałem do ziemi. Na początku był chaos, z tego chaosu wyłonił się świat (lekkie cząsteczki – yang – stworzyły niebo, zaś ciężkie – in – ziemię ).
Konfucjusz żył w latach 551 – 479 p.n.e. Nauczał – przedmiotem jego nauki była reforma państwa. Zmarł w roku 479 p.n.e. Nie był twórcą systemu religijnego, był moralistą, twórcą etyki. Staje się przedmiotem czci religijnej. Późniejsi władcy chińscy głoszą konfucjanizm. Konfucjanizm, teoria filozoficzno-etyczna Konfucjusza i kierunek filozoficzny, upowszechniany w Chinach szczególne od czasów dynastii Han, która nadała mu wymiar wyznaniowy. Podstawowym założeniem konfucjanizmu jest pogląd, że wszystko, co się dzieje, musi być zgodne z "ładem nieba" (tao).


PROTESTANTYZM
Terminem protestantyzm określa się wyznania w obrębie chrześcijaństwa, które powstały wskutek działalności reformacji. Liczbę wyznawców szacuje się na około 350 milionów. Geneza tej nazwy sięga roku 1529, kiedy to padła na Sejmie w Spirze. Reformacja wiąże się ściśle z nazwiskiem mnicha zakonu augustianów, Marcina Lutra. Swe główne myśli zawarł w tzw. Małym i Dużym Katechizmie. Pragnął przywrócić wierność słowu objawionemu w Biblii, która uznał za jedyne źródło objawienia. Luteranizm odrzuca ideę dobrych uczynków, odpustów za pieniądze, celibat, śluby zakonne oraz praktyki pokutne. Z siedmiu katolickich sakramentów uznaje dwa: chrzest i eucharystię. Luteranizm w większości odrzuca również hierarchię kościelną, jako wytwór ludzi a nie boski nakaz. Nie uznaje wiary w czyściec, rozgrzeszenia udzielane są zbiorowo. Luteranizm rozprzestrzenił się w Niemczech oraz w krajach skandynawskich, później także w Czechosłowacji oraz Ameryce Północnej i Południowej, Indiach a także w krajach Afryki i Oceanii. Pod wpływem idei Lutra na terenie Szwajcarii i Anglii zaczęły kształtować się nowe prądy religijne. Tak powstał kalwinizm. Kalwinizm jest bardzo zbieżny z luteranizmem. Widać to w zwalczaniu hierarchii kościelnej czy pogardzie dla papiestwa i rzymskiego centralizmu. Cechuje go moralizatorski charakter, który jest ściśle połączony z predestynacją kalwinizmu, która głosi, iż Bóg już „z góry” przeznaczył jednych ludzi do zbawienia a innych na potępienie. Kościół Anglikański w zakresie doktryny oscyluje pomiędzy luteranizmem a katolicyzmem, nie odrzuca tradycji oraz zachowuje dogmat zbawienia, w tym względzie jednak ustosunkowuje ją do luterańskiej postawy zbawienia przez wiarę. Pod względem organizacyjnym Kościół Anglikański ma charakter Kościoła państwowego i podlega władzy królewskiej. W wyniku przeobrażeń w łonie kościołów ewangelickich oraz na skutek rozprzestrzeniania się protestantyzmu na inne kontynenty kształtować się zaczęły różne grupy wyznaniowe związane z luteranizmem i kalwinizmem. Zjawisko to nazywane jest Drugą Reformacją. Ruchy te tworzą całą gamę wyznań, ugrupowań i kościołów, które są bardzo trudne do sklasyfikowania. Najbardziej znane z nich to ukształtowany na terenie Anglii w XVII wieku baptyzm, założony przez Jana Smith’a. Doktryna baptyzmu opiera się na kalwinizmie, zakłada jednak chrzest osób dorosłych, jako takich, które świadomie mogą włączyć się do wspólnoty religijnej. Drugie to Kościół Metodystów - wyznanie to wyodrębniło się z anglikanizmu w 1795 roku, najliczniej reprezentowane jest w USA, w Polsce pojawiło się w 1918 roku. Pozostałe odłamy to anabaptyści, adwentyści, zielonoświątkowcy, pietyści, prezbiterianie angielscy, bracia polscy, mormoni i inni.