Ostre zaburzenia czynności i zapalenia układu nerwowego

Padaczka

Padaczka zwana również epilepsją, przejawia się zanurzeniem czynności mózgu w postaci różnego rodzaju napadów z drgawkami, najczęściej z utratą przytomności. Napady mogą powtarzać się w różnych odstępach czasu, od kilku w roku do kilku w tygodniu a nawet w jednym dniu.
Duży napad padaczkowy jest zwykle poprzedzany różnymi zaburzeniami zmysłowymi lub wegetatywami (związany z wszelkimi niepłciowymi funkcjami życiowymi organizmów) tzw. aurą, np. dzwonieniem w uszach, błyskami przed oczyma, odczuwaniem przykrych zapachów, drętwieniem kończyn, zaczerwienieniem twarzy, przyspieszeniem tętna, lękami itp.
Po kilku do kilkunastu sekundach takich wrażeń chory traci przytomność i upada, niekiedy z krzykiem. Najpierw pojawiają się skurcze toniczne z prężeniem ciała, bezdechem i sinicą, a następnie po kilkunastu sekundach drgawki kloniczne często z toczeniem piany z ust, przygryzieniem języka, a nawet mimowolnym oddaniem moczu, trwające do kilku minut i kończące się głębokim snem lub stanem pomrocznym.
Mały napad padaczkowy przebiega pod trzema postaciami:
 Krótkotrwałego napadu nieświadomości, w czasie którego chory przerywa wykonywaną wtedy czynność, nieruchomieje i traci kontakt z otoczeniem, aby po chwili odzyskać świadomość.
 Kilkusekundowych skurczów mięśni w różnych częściach ciała.
 Chwilowej utraty przytomności i napięcia mięśni, powodujący upadek chorego na ziemie.

Napady padaczkowe wieloobjawowe

Częściowe napady padaczkowe wieloobjawowe (złożone), określane również jako padaczka skroniowa, psychoruchowa, automatyzmu padaczkowe lub stany pomroczne, mogą wykazywać różne objawy. Są to np. złudzenia węchowe, wzrokowe lub słuchowe, które przeplatają się z automatyzmami ruchowymi (mlaskanie, żucie), natręctwa ruchowe z elementami czynności życia codziennego. Napadom lęku i natrętnymi myślom towarzyszą zaburzenia naczynioruchowe (zaczerwienienie, zblednięcie), albo też w skrajnych przypadkach- napady podniecenia i agresji, które zagrażają otoczeniu.

Napady padaczkowe proste

Częściowe napady proste (padaczka Jacksona) przejawiają się zwykle ograniczonymi drgawkami po jednej stronie ciała lub zaburzeniami czucia. Jeżeli napady padaczkowe występują wielokrotnie i bezpośrednio po sobie przy utrzymującej się stałej nieprzytomności (stan padaczkowy), to chory wymaga leczenia szpitalnego.
Na padaczkę choruje ok. 0,5% ludności na całym świecie. Przyczyny tej choroby są różnorodne, często niemożliwe do wykrycia. Wystąpienie napadu warunkowane jest podatnością genetyczną organizmu (gotowość drgawkowa), obecnością ogniska chorobowego i współudziałem czynników sprzyjających wystąpieniu napadu. Ustalenie, w którym okresie życia wystąpił pierwszy napad, może ułatwić wykrycie jej istotnej przyczyny.
Napady występujące w pierwszych miesiącach życia, spowodowane są najczęściej zaburzeniami w czasie rozwoju płodu, chorobami zakaźnymi matki w czasie ciąży i urazami porodowymi, wcześniactwem i niedojrzałością mózgu lub niedotlenieniem.
Napady, które występują w wieku 2- 10 lat, są również wywołane najczęściej urazami okołoporodowymi, urazami czaszki w różnych wypadkach i zapaleniami mózgu oraz opon mózgowych po przebytych chorobach zakaźnych, szczepieniach ochronnych, zatruciach.
Podobne przyczyny wywołują pierwsze napady w wieku 10- 20 lat. Padaczka natomiast, która ujawnia się w czasie 20- 30 lat, jest zwykle następstwem przebytych urazów głowy (wypadki komunikacyjne) oraz guzów mózgu. Guzy mózgu są często również przyczyną padaczki u osób w wieku 35- 55. Powyżej 55 roku życia przyczyną padaczki może być również zaburzenia krążenia mózgowego, zanik mózgu, miażdżyca naczyń mózgowych, alkoholizm.
U osób podatnych na padaczkę atak mogą wywołać szybko po sobie błyski lub dźwięki (miganie światła, szybkie przerywanie dźwięków). Czasami napad może być wywołany przez zbyt długie oglądanie telewizji w bliskiej odległości od aparatu (padaczka telewizyjna), zwłaszcza gdy obraz ulega zakłóceniom.( 30% widzów, którzy poszli do kina na film „POKEMON”, uległo zachorowaniu na padaczkę, prawdopodobnie wywołana była przez „efekty specjalne” czyli szybkie mruganie świateł i ich ostrość ).
Rozpoznanie padaczki opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu neurologicznym i badaniu uzupełniających, jak elektroencefalografia, pneumoencefalografia (odma czaszki) i badania kontrastowe.
U większości chorych stosuje się „leczenie objawowe”, po wykluczeniu guzów mózgu, które wymagają leczenia chirurgicznego. Leczenie farmakologiczne skuteczne jest w ok. 70%.

W czasie napadu najważniejszą rzeczą jest zapewnienie choremu wygodnego ułożenia i zabezpieczenia przed urazami przy upadku oraz przed pogryzieniem języka (włożenie do ust owiniętego w chusteczkę lub gazę trzonka łyżeczki, najlepiej, by było to coś twardego, aby chory nie mógł tego przegryźć). Chory, u którego przed napadem skurczów i utratą przytomności występuję okres zwiastuny (aura), powinien natychmiast położyć się wygodnie na łóżku lub na ziemi, z dala od twardych przedmiotów, rozluźnić ubranie, zabezpieczyć jamę ustną i głęboko oddychać czekając na przeminięcie okresu drgawek.
Leczenie farmakologiczne należy prowadzić systematycznie pod stałą kontrolą lekarską. Dobór leków zależy od postaci padaczki i tolerancji chorego na dany lek.
W celach profilaktycznych przez cały okres leczenia obowiązuje abstynencja od alkoholu, ograniczenie oglądania telewizji, unikanie obciążenia fizycznego, i psychicznego oraz kąpieli w zimnej wodzie i nurkowania. Unikanie niebezpiecznych prac, np. na rusztowaniach.

Na pytanie, czy chorzy na padaczkę będą mogli prowadzić pojazdy mechaniczne, odpowiedź jest trudna. W niektórych bowiem krajach, chory, który od dwóch lat nie miał napadu padaczkowego, jest świadomy swej odpowiedzialności, zażywa regularnie leki, poddaje się okresowym badaniom kontrolnym i prowadzi higieniczny tryb życia, ze szczególnym uwzględnieniem abstynencji alkoholowej, może uzyskać prawo jazdy, ale tylko amatorskie. Podobnie osoby, które miały napady w dzieciństwie jako wyraz niedojrzałości mózgu, a od 15 roku życia nie miały już napadów, nawet po zaprzestaniu przyjmowania leków przy równocześnie prawidłowym zapisie elektroencefalograficznym, uważane są za zdrowe i mogą uzyskać prawo jazdy. We wszystkich jednak przypadkach należy wykluczyć guza mózgu i wady rozwojowe naczyń mózgowych.
W naszym kraju pod tym względem przepisy są ostrzejsze i chorym na padaczkę zasadniczo nie zezwalają na uzyskanie prawa jazdy.


2. Porażenie nerwów obwodowych.

Do najczęściej spotykanych porażeń nerwów obwodowych należą porażenia nerwu twarzowego, splotu ramiennego, nerwu promieniowego i nerwu strzałkowego.

Porażenie nerwu twarzowego

Nerw twarzowy unerwia głownie wszystkie mięśnie mimiczne twarzy. Porażenie jego jest spowodowane najczęściej nagłym ochłodzeniem lub urazem, rzadziej procesem zapalnym lub uciskowym w sąsiednich tkankach, i wyraża się niemożliwą wykonania takich czynności jak: marszczenie czoła, zamykanie oczu, gwizdanie, dmuchanie, szczerzenie zębów. Objawy porażenia cofają się zwykle w ciągu 5- 6 tygodni.
„Postępowanie lecznicze” polega głównie na stosowaniu zabiegów cieplnych, łącznie z masażem i ćwiczeniami mięśni mimicznych. Elektrostymulacja jest wskazana w wyjątkowych przypadkach. Leczenie farmakologicznie ustala lekarz w zależności od przyczyny porażenia.



Porażenie splotu ramiennego

Uszkodzenie splotu ramiennego z porażeniem nerwów obwodowych kończyny górnej może wystąpić po gwałtownym szarpnięciu lub skręcenie ramienia po upadku na bark, np. z motoru, często z równoczesnym zwichnięciem kończyny górnej w stawie barkowym. Gwałtownie pociągnięcie kończyny np. w czasie porodu, może spowodować porażenie splotu noworodka (uraz porodowy). Rzadziej przyczyną uszkodzenia splotu są procesy zapalne i uciskowe w dole pachowym i jego sąsiedztwie oraz w okolicy kręgów szyjnych. Porażenie może obejmować cały splot lub tylko mięśnie barku i górnej części kończyny, lub tylko mięśnie ręki i nadgarstka. Powrót czynności ruchowej ustępuje w porażeniu poporodowym przeważnie po 3- 6 miesiącach, natomiast po porażeniu urazowym, u dorosłych nieraz dopiero po 2- 3 latach, jeżeli leczenie rehabilitacyjne zostanie rozpoczęte wcześnie i będzie prowadzone systematycznie.
W „leczeniu usprawniającym” główny nacisk należy położyć na ułożenie kończyn w odpowiednich aparatach ortopedycznych, sprzyjających regeneracji uszkodzonych nerwów, na stosowaniu zabiegów cieplnych i masażu oraz ćwiczeń zapobiegających przykurczom łącznie z elektrostymulacją.