Treści kształcenia w zakresie przedmiotu „Podstawy turystyki”

Treści kształcenia w zakresie przedmiotu „Podstawy turystyki”
 Zarys dziejów turystyki*.
 Podstawowe pojęcia związane z turystyką.
 Formy ruchu turystycznego.
 Typologia turystów*.
 Czynniki rozwoju współczesnej turystyki.
 Krajowy i zagraniczny ruch turystyczny*.
 Struktura aktywności turystycznej ludności*.
 Wpływ turystyki na człowieka oraz środowisko naturalne, społeczno-kulturowe i gospodarcze*.
 Eufunkcje i dysfunkcje turystyki.
 Organizacja turystyki w Polsce.
 Metody stosowane w badaniach zagadnień turystycznych*.
 Informacje uzupełniające
* Tematy nie są przewidziane w teście sprawdzającym

Efekty kształcenia w zakresie turystyki
 Rozumienie problemów współczesnej turystyki.
 Rozpoznawanie zjawisk występujących we współczesnej turystyce. (Znajomość rodzajów turystyki i typów turystów)
 Identyfikowanie uwarunkowań rozwoju turystyki. (Znajomość czynników rozwoju turystyki)

1. Zarys dziejów turystyki w Polsce
Rozwój turystyki w Polsce obejmuje 4 okresy:

do 1873 r.- okres prekursorski (wyjazdy w celach religijnych – Otton III, handlowych zdrowotnych i edukacyjnych, Stanisław Staszic – geologia, wyprawy w Tatry, J. U. Niemcewicz – kontynuator Staszica, Wincenty Pol – organizacja wycieczek, Tytus Chałubiński – rozsławienie Zakopanego);

1873-1918 r.- okres kształtowania się organizacyjnych podstaw turystyki i krajoznawstwa (Polskie Towarzystwo Tatrzańskie PTT 1873 r. – badanie Karpat, budowa schronisk m.in. Nad Morskim Okiem, ochrona przyrody, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze PTK 1906 r., Stanisław Barabasz – sekcja narciarska PTT, Mariusz Zaruski – GOPR, Mieczysław Orłowicz – Akademicki Klub Turystyczny);

1918-1939- okres działalności turystycznej w Polsce międzywojennej; (rozwój turystyki ukierunkowany przez państwo, budowa kolejki na Kasprowy Wierch, Gubałówkę, budowa schronisk, znakowanie szlaków turystycznych);

od 1939- rozwój turystyki współczesnej (zahamowanie rozwoju turystyki socjalnej i społecznej na rzecz turystyki rynkowej).

2. Podstawowe pojęcia związane z turystyką
 Podróż ( każdy wyjazd poza miejsce stałego zamieszkania do miejsc osiągalnych wyłącznie indywidualnymi lub zbiorowymi środkami transportu)
 Podróżny (osoba podróżująca między krajami lub miejscowościami w obrębie kraju, w którym mieszka na stałe).
 Odwiedzający (osoba podróżująca w celach turystycznych, wypoczynkowych, krajoznawczych i innych ale nie zarobkowych) do miejsc znajdujących się poza jej codziennym środowiskiem, na okres nie dłuższy niż rok).
 Mieszkaniec kraju (osoba mieszkającą w danym kraju przez większą część ostatnich 12 miesięcy lub przez okres krótszy ale nosząca się z zamiarem zamieszkania w nim ponownie przed upływem roku)
 Mieszkaniec miejscowości (osoba mieszkającą w danej miejscowości przez większą część ostatnich 12 miesięcy lub przez okres krótszy ale nosząca się z zamiarem zamieszkania w niej ponownie przed upływem roku)
 Walory turystyczne (określone cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowań turystów)
 Turystyka „… to ogół czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem nie dłużej niż przez rok” (UNWTO)
„...Zjawisko przestrzenne polegające na: przejazdach poza miejsce stałego zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu oraz w dni świąteczne w celach wypoczynkowych, poznawczych lub dla uprawiania niektórych zamiłowań, a także użytkowaniu i przekształcaniu środowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb uczestników ruchu turystycznego” (W. Alejziak)
 Rynek turystyczny – zespół stosunków między sprzedającym i a kupującymi dany produkt.
 Popyt turystyczny – suma dóbr (walorów) turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen.

2. Podstawowe pojęcia związane z turystyką
(dotyczące ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce)
Park narodowy. To obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi,
o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Otulina. Strefa ochronna wokół parku narodowego, w której obowiązują zasady ochrony środowiska zabezpieczające park przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
Park krajobrazowy. Obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne i krajobrazowe w celu zachowania tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Obszar chronionego krajobrazu. Teren chroniony ze względu na szczególny krajobraz o zróżnicowanym ekosystemie oraz ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Rezerwat przyrody. Obszar wyznaczony w celu szczególnej ochrony unikatowych wartości przyrodniczych.
3. Formy ruchu turystycznego
 Turystyka krajoznawcza*
 Turystyka (aktywna) kwalifikowana*
 Turystyka sportowa
 Geoturystyka
 Turystyka wypoczynkowa*
 Turystyka lecznicza
 Turystyka kulinarna
 Ekoturystyka
 Agroturystyka*
 Turystyka motywacyjna
 Turystyka socjalna
 Turystyka biznesowa
 Turystyka kongresowa i konferencyjna
 Turystyka morska
 Turystyka handlowa zarobkowa
 Turystyka etniczna
 Turystyka religijno-pielgrzymkowa
 Turystyka kulturowa
 Turystyka rozrywkowa
 Turystyka edukacyjna*
 Turystyka kosmiczna
 Turystyka usługowa

* Najważniejsze rodzaje turystyki

3. Formy ruchu turystycznego (Charakterystyka wybranych form ruchu turystycznego)
 Turystyka krajoznawcza. Poznawanie kraju ojczystego i jego różnych walorów. Ta forma turystyki ściśle związana jest z pojęciem krajoznawstwa.
 Turystyka kwalifikowana (aktywna). Posiada szczególne cechy odróżniające ją od innych form turystyki. Do cech tych należy: konieczność fizycznego i psychicznego przygotowania kondycyjnego, umiejętność posługiwania się sprzętem turystycznym, zaspokajanie potrzeb biologicznego minimum aktywności ruchowej oraz posiadanie pewnego zasobu wiedzy ogólnej.

5. Czynniki rozwoju współczesnej turystyki
 Czas wolny od pracy lub nauki.
 Siła nabywcza ludności i ceny usług turystycznych.
 Urbanizacja.
 Rozwój środków transportu i motoryzacji.
 Stan środowiska przyrodniczego i kulturowego.
 Infrastruktura turystyczna.
 Polityka państwa w dziedzinie turystyki.
 Promocja i reklama turystyki.
 Motywy uprawiania turystyki
 Czynniki geograficzna, demograficzne i społeczne.
 Kataklizmy naturalne.
 Terroryzm, wojny a turystyka.
 Media

5. Czynniki rozwoju współczesnej turystyki
Motywy uprawiania turystyki Motywy podróży turystycznych
W.W. Gaworecki)
• Motywy społeczne (potrzeba: naśladowania lub zajęcia wyższego miejsca w grupie, kontaktów z innymi cywilizacjami, zrozumienia świata i jego wydarzeń, zmiany codziennego otoczenia, odpowiedzialności lub zaimponowania, itp.)
• Motywy rodzinne lub plemienne (potrzeba: odbudowania rodziny z przywróceniem jej struktury i autorytetów, odnalezienia pewnego stylu życia zaburzonego przez codzienne życie, itp.))
• Motywy osobiste lub egoistyczne (potrzeba: odzyskania kontaktu z naturą, rozrywki lub zabawy zarówno spontanicznej jak i twórczej, odzyskania równowagi psychicznej, itp.)

9. Eufunkcje i dysfunkcje turystyki
Z uprawianiem turystyki związane są zarówno eufunkcje (pozytywne, korzyści) i dysfunkcje (negatywne, straty).

Funkcje turystyki:
• Wypoczynkowa*
• Zdrowotna*
• Wychowawcza*
• Poznawcza (kształceniowa)*
• Edukacji kulturowej
• Urbanizacyjna
• Etniczna
• Ekonomiczna
• Polityczna
• Kształtowania świadomości ekologicznej
• Społeczna

* Najważniejsze funkcje turystyki


10. Organizacja turystyki w Polsce
– model aktualny
Organizacja turystyki w Polsce składa się z:

 Rządowej administracji centralnej
 Administracji samorządowej
 Rządowe organizacje turystyczne
 Gospodarczych podmiotów turystycznych
 Organizacji i stowarzyszeń turystycznych:

1. Rządowa administracja centralna
Sprawami turystyki w latach 2000 – 2005 zajmowało się Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
Od 2005 r. turystyką zajmuje się Departament Turystyki wchodzący w skład Ministerstwa Gospodarki.
Prowadzeniem badań naukowych w dziedzinie turystyki zajmuje się Instytut Turystyki (1972 r.)
Polska Organizacja Turystyczna (POT) – utworzona w 1999 r., a działalność rozpoczęła w 2000 r. – promowanie Polski za granicą i częściowo w kraju.

2. Administracja samorządowa
Do organów samorządowych w Polsce, zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 1999 r. trójstopniowym podziałem terytorialnym państwa na województwa, powiaty i gminy, należą samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne i odpowiadające im urzędy: Gmin, Starostów i Marszałkowskie.

Rządowe organizacje turystyczne
 Polska Organizacja Turystyczna (POT)
 Regionalne Organizacje Turystyczne (ROT-y)
 Lokalne Organizacje Turystyczne (LOT-y)
 Polska Agencja Rozwoju Turystyki (PART)

Gospodarcze podmioty turystyczne
(Organizacje samorządu gospodarczego)
 Polska Izba Turystyki (PIT)
 Regionalne Izby Turystyczne
 Stowarzyszenia agroturystyczne
 Polskie Zrzeszenie Hoteli (PZH)
 Polska Izba Hotelarska
 Polska Izba Turystyki Młodzieżowej


Organizacje i stowarzyszenia turystyczne
Społeczne organizacje turystyczne (stowarzyszenia turystyczne)
• PTTK
• Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (PTSM)
• Polska Federacja Campingu i Caravaningu (PFCC)
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF)
• Polskie Stowarzyszenie Turystyki (PST)

Organizacje naukowe, religijne, sportowe, młodzieżowe, studenckie i inne
• ZHP, Caritas, WOPR, TOPR, GOPR, PZN, PZW, PZŁ,

Inne jednostki działające na rynku turystycznym
Na rynku turystycznym funkcjonują 3 jednostki branży turystycznej:
 Producenci usług turystycznych
 Turoperatorzy (Logos tour, Happy holiday travel)
 Biura podróży (agenci turystyczni)

Zadaniem turoperatorów jest nabywanie usług u ich producentów, tworzenie z nich pakietów turystycznych i sprzedaż biurom podróży.
Biura podroży pośredniczą między producentami usług turystycznych lub turoperatorami a finalnymi konsumentami

Międzynarodowe organizacje turystyczne
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) (UN) - powstała 24 października 1945 r. w miejsce Ligi Narodów. Celem organizacji jest zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – powstała 16 listopada 1945 r. Organizacja powiązana z ONZ. Celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
Światowa Organizacja Turystyki (WTO) United Nations World Tourism Organization, UNWTO) – powstała 1974 r. Organizacja powiązana z ONZ, zajmująca się m.in. rozwojem turystyki na świecie, statystykami ruchu turystycznego. Jej siedziba znajduje się w Madrycie.

Inne międzynarodowe organizacje turystyczne
 ASTA – Amerykańskie Stowarzyszenie Biur Podróży
 FUAAV – Światowa Federacja Stowarzyszeń Biur Podróży
 SPATA – Stowarzyszenie Polsko – Amerykańskich Biur Podróży
 IHA – Międzynarodowe Zrzeszenie Hoteli (Londyn 1946r.)
 FICC – Międzynarodowa Federacja Kempingu
i Karawaningu (1932)
 WYHF – Międzynarodowe Stowarzyszenie Schronisk Młodzieżowych (Amsterdam 1932r.)
 IATA – International Air Ravel Assosation (Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego)

11. Metody stosowane w badaniach
zagadnień turystycznych
(Metodologia badań ruchu turystycznego)
 Metoda graniczna. Rejestracja ruchu na granicach osób wjeżdżających i wyjeżdżających z kraju.
 Metoda rejestracji hotelowej. Rejestracja osób przybywających do hoteli, pensjonatów i innych rodzajów bazy noclegowej.
 Metoda badania aktywności turystycznej w ośrodkach recepcyjnych (miejscach stałego zamieszkania)
i emisyjnych (miejscach wypoczynku) respondentów. Metoda ta opiera się na zastosowaniu metody sondażu diagnostycznego przy wykorzystaniu kwestionariusza ankiety.

Zarys historii administracji turystycznej w Polsce
1919 – objęcie przez Mieczysława Orłowicza (autor przewodników, krajoznawca, organizator turystyki w środowisku studenckim, założyciel Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie) kierownictwa Referatu Turystyki utworzonego w Ministerstwie Robót Publicznych.
1924 – powołanie Międzyministerialnej Komisji Turystycznej.
1935 r. – powstaje Liga Popierania Turystyki (wybudowała w 1936 r. kolejkę na Kasprowy Wierch, a później na Gubałówkę i Górę Parkową w Krynicy)
1960 r. – utworzenie Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT)
1977 r. – powołanie Centrali Turystycznej „ORBIS”
1978 r. – utworzenie Głównego Komitetu Turystyki (GKT)
1986 r. – likwidacja GKT i ponowne powołanie GKKFiT
1991 r. - utworzenie Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki (UKFiT), który działał do 1999 r.
W latach 2000-2005 – turystyka podlegała Ministerstwu Gospodarki i Pracy
0d 2005 r. – turystyka podlega Departamentowi Turystyki, który funkcjonuje w Ministerstwie Gospodarki

Główne obszary i miejscowości krajoznawcze Polski w świetle planu kierunkowego zagospodarowania turystycznego
Obszary krajoznawcze I kategorii:
 Wybrzeże szczecińskie
 Wybrzeże gdańskie
 Pojezierze Drawskie
 Pojezierze Kaszubskie
 Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
 Północna Suwalszczyzna
 Wigry i Puszcza Augustowska
 Puszcza Białowieska
 Górnośląski Okręg Przemysłowy
 Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
 Obszar zachodniosudecki
 Obszar tatrzańsko-podhalański
 Obszar pieniński
 Bieszczady

Główne obszary i miejscowości krajoznawcze Polski w świetle planu kierunkowego zagospodarowania turystycznego
Centra krajoznawcze Polski:
 Warszawa
 Kraków
 Trójmiasto
 Wrocław
 Poznań
 Szczecin
 Toruń
 Lublin

Czynniki decydujące o atrakcyjności turystycznej
 Walory przyrodnicze – unikatowa flora i fauna
 Walory wypoczynkowe – czyste powietrze cisza, klimat
 Walory krajoznawcze – zabytki, pamiątki historyczne
 Zasoby infrastruktury turystycznej (noclegowej, żywieniowej, komunikacyjnej, towarzyszącej)

Struktura produktu turystycznego
 Rdzeń produktu.
 Produkt właściwy.
 Produkt rzeczywisty.

Cechy produktu turystycznego
 Charakter usługowy.
 Komplementarność.
 Złożoność.
 Nieuchwytność.
 Jedność procesu wytwarzania i konsumpcji.
 Niepodzielność.
 Niemożność magazynowania.
 Sezonowość.

Baza materialna turystyki
 Baza komunikacyjna
 Baza noclegowa
 Baza żywieniowa
 Baza towarzysząca
 Baza techniczna (drogi, szlaki, wyciągi narciarskie, hotele, urządzenia)
 Baza społeczna (informacje turystyczne, biura podróży, obiekty sportowe i wypoczynkowe)

Rodzaje usług turystycznych
 Transportowe
 Hotelarskie
 Informacyjne
 Gastronomiczne
 Przewodnickie
 Bankowe
 Wypoczynkowe i kultury fizycznej
 Rzemieślnicze
 Pośrednictwa i organizacji
 infrastruktury lokalnej

Kompetencje wojewody w zakresie turystyki
 Udziela i odmawia wydania zezwolenia na szkolenie pilotów.
 Ustala zasady szkolenie pilotów i zdania przez niech egzaminu.
 Może cofnąć uprawnienia pilota.
 Prowadzi ewidencję nadanych uprawnień przewodników i pilotów.