Bariery komunikacji społecznej

Bariery komunikacji



"Trzeba być bardzo cierpliwym. Na początku siądziesz w pewnej odległości ode mnie, ot tak, na trawie. Będę spoglądać na ciebie kątem oka, a ty nic nie powiesz. Mowa jest źródłem nieporozumień. Lecz każdego dnia będziesz mógł siadać trochę bliżej..."..


Anthoine De Saint-Exupery
”Mały książę”



Komunikacja jest procesem przekazywania informacji od jednej osoby do drugiej. Skuteczna komunikacja jest procesem wysyłania wiadomości w taki sposób, by treść wiadomości odebranej była możliwie jak najbardziej zbliżona do treści wiadomości zamierzonej. Proces komunikowania się składa się z kodowania treści przez nadawcę i przekazywania jej jednemu lub kilku odbiorcom, którzy otrzymują wiadomość by rozszyfrować jej treść. W procesie dwustronnego komunikowania się czynności te powtarzają się, przy czym role nadawcy i odbiorcy ulegają odwróceniu. Cały proces w dowolnym odcinku może zostać zakłócony przez różne czynniki , które mogą być barierą skutecznego komunikowania się . Do tych czynników można zaliczyć: nieostrożność, zniekształcenie motywu, nadmierne zaabsorbowanie sobą, przejawianie zachowań obronnych, brak zaufania, nastawienie do odbiorcy, emocje, różnice językowe, niezgodność przekazów werbalnych i pozawerbalnych, percepcja.
Nieostrożność może przejawiać nadawca, gdy mówi bez zastanowienia się, przekazując wszystko to, o czym w danym momencie pomyśli na temat, o którym prowadzona jest rozmowa. Ze strony odbiorcy o nieostrożności mówić możemy w momencie, kiedy nie słucha on czynnie. Natomiast, gdy odbiorca słucha wybiórczo przekazywane informacje, odbierając te, które potwierdzają jego przekonania, ignorując natomiast takie, które są z nimi sprzeczne, wobec których ma uprzedzenia lub też interpretuje wypowiedzi nadawcy, zmieniając jej treść i na tej podstawie formułując wnioski. Prowadzi to do tak zwanych zniekształceń motywu. Kolejnej bariery utrudniającej komunikowanie.
Nadmierne zaabsorbowanie sobą- bariera przejawiająca się w skłonnościach do mówienia o sobie i słuchania siebie. Charakteryzujący się tym partnerzy najczęściej nie słuchają i nie interesują się tym, co inni mają do powiedzenia, ale analizują to, co za chwilę sami powiedzą i jakie wywrze to wrażenie na słuchaczach. Gdy to nastąpi okazują w różny sposób dezaprobatę nawet brutalnie kończąc rozmowę.
Istotne utrudnienia w skutecznym komunikowaniu się związane jest z nadmierną troską o to, by sobie nie zaszkodzić. Takie zachowanie to wynik poczucia zagrożenia, niezależnie od tego czy owo zagrożenie jest rzeczywiste czy wyimaginowane. W równym stopniu to przejawienie zachowań obronnych, ciężką barierą w procesie komunikacji interpersonalnej jest brak zaufania do partnera rozmowy. Nadawca jest postrzegany jako niewiarygodna osoba, nie dysponująca wiedzą w danej dziedzinie, gdy przekazuje sprzeczne i niespójne informacje bądź wówczas, gdy zatrzymuje informacje dla własnego użytku. Nastawienie do nadawcy może stanowić barierę w porozumiewaniu się, zwłaszcza, gdy otrzymaliśmy o nim negatywne informacje.
Emocje wyrażone przez nadawcę typu gniew, nienawiść, zazdrość, radość, warunkują zrozumienie komunikatów przez odbiorcę. Zdenerwowany bądź rozentuzjazmowany odbiorca może inaczej interpretować przekazaną informacje.
Używanie przez nadawcę żargonu, słów nie zrozumiałych przez odbiorcę utrudnia zrozumienie treści, warunkuje pożądaną reakcję zwrotną. Ponadto używanie słów- etykiet przez nadawcę, który powie na przykład, że pan X jest osobą nieprzystępną powoduje, iż odbiorca takich komunikatów, unika porozumiewania się.
Pomimo wyżej wymienionych barier w procesie komunikacji interpersonalnej najczęściej występującą barierą jest percepcja, czyli proces selekcjonowania, wartościowania, organizowania i interpretowania danych dostarczanych przez zmysły w sposób, który umożliwia odczuwanie świata. Nie odbieramy bodźców w prosty sposób, lecz poddajemy je selekcji i wartościowaniu w ten sposób skupiamy uwagę na tym, co możemy nazwać ”figurą”, a cała reszta przekazu staje się po prostu- „tłem’’
Percepcja istotnie warunkuje skuteczność komunikowania się. Rzeczywistość postrzegamy poprzez obrazy, dźwięki, smaki, czucie i tym podobnych. Jednak nie widzimy wszystkich bodźców, które na nas oddziałowują. Mogą one zdeformować informacje na każdym etapie procesu komunikacji interpersonalnej i to w znacznej mierze. Percepcję poprawić możemy, gdy staramy się odróżnić fakty od wniosków, gdy partnerzy procesu komunikowania się nie traktują swoich wniosków tak, jakby były one faktami.

Czynnikiem utrudniającym proces komunikacji są też bariery fizyczne. Jedną z takich barier jest brak czasu na komunikowanie się, skutkuje to najczęściej nieporozumieniem się partnerów bądź pomijaniem niektórych uczestników tego procesu w dostępie informacji. Drugą istotną barierą są szumy o charakterze zewnętrznym: hałas, zimno, ciepło lub wewnętrzne: choroba, senność, ból, zmęczenie, głód itd. Ważne są również bariery kulturowe, komunikowanie się może być utrudnione lub niemożliwe, jeśli nadawca i odbiorca są reprezentantami odrębnych kultur.
Istnieją również bariery związane z manipulowaniem informacjami chodzi tutaj o świadome i celowe zniekształcanie, fałszowanie i wstrzymywanie informacji, oraz bariera przeciążenia informacyjnego, gdy odbiorca zasypywany jest zbyt dużą ilością zbyt szczegółowych informacji, w związku z czym nie jest on w stanie na wszystkie z nich odpowiednio zareagować.

Kolejna grupa barier obejmuje dawanie rozwiązań innym. Niektóre sposoby dawania rozwiązań niosą ze sobą większe ryzyko niż inne. Wszystkie jednak są potencjalnymi barierami komunikacji, zwłaszcza gdy jedna lub obie strony odczuwają jakąś potrzebę lub przeżywają jakiś problem. Sugerowanie rozwiązań często jeszcze bardziej komplikuje problem lub stwarza nowe problemy, nie rozwiązując wcale początkowego dylematu. Barierą jest również mówienie innym że stawiają bariery.
krytykowanie – wyrażanie negatywnych ocen o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach
przezywanie - nadawanie etykiety, poniżanie kogoś lub podciąganie go pod stereotyp
stawianie diagnozy – analizowanie, dlaczego osoba zachowuje się w taki sposób, w jaki się zachowuje, odgrywanie psychiatry-amatora
chwalenie połączone z oceną – wydawanie pozytywnego osądu o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach. Na pierwszy rzut oka nie wydaje się by pochwała najlepszą kandydatką do miana bariery w komunikacji, gdyż zakłada się że pochwała buduje zaufanie, zwiększa poczucie bezpieczeństwa, zachęca do inicjatywy, jest bodźcem do nauki, rodzi dobrą wolę i polepsza stosunki między
ludźmi. Jednak pozytywne oceny niosą ze sobą negatywne skutki. Pochwała jest często wykorzystywana jako sztuczka mająca na celu skłonienie ludzi do zmiany zachowania. „Bycie chwalonym to często bycie wykorzystywanym. Bycie chwalonym to często bycie przechytrzonym, wymanewrowanym, zbyt słodkimi słówkami”. Pochwała ma często szkodliwe skutki, nawet gdy nie stosuje się jej z zamiarem manipulacji.
rozkazywanie – nakazywanie drugiej osobie robienia tego, co chcesz, by było zrobione. Za rozkazem kryje się założenie, że osąd drugiego człowieka jest niewłaściwy, co obniża jego samoocenę
grożenie – staranie się o kontrolę nad działaniem drugiej osoby przez grożenie jej negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą ją spotkać z twojej strony
moralizowanie – mówienie drugiej osobie, co powinna zrobić. Moralizowanie jest demoralizujące, wzmacnia niepokój, rodzi resentyment, ma tendencję do zakłócania szczerego wyrażenia samego siebie i zachęca do pretensjonalności
stawianie wielu lub niewłaściwych pytań – barierami w relacjach są często pytania zamknięte, są to pytania na które można zazwyczaj odpowiedzieć w kilku słowach, często przez zwykłe „tak” lub „nie”. Pytania są komunikatami niepełnymi, pośrednimi, ukrytymi, bezosobowymi i w rezultacie nieskutecznymi, które często wzmacniają reakcje obronne i opór
udzielanie rad – dawanie drugiej osobie rozwiązanie dla jej problemów. Doradzanie jest często podstawową obrazą dla inteligencji drugiej osoby, wynika ono z braku zaufania, że osoba mająca problemy jest w stanie zrozumieć i poradzić sobie z własnymi trudnościami. Innym problemem związanym z doradzaniem jest to, że doradca rzadko rozumie wszystkie implikacje problemu
odwracanie uwagi – odsunięcie na bok problemu drugiej osoby przez odwrócenie jej uwagi. Niekiedy ludzie odwracają uwagę, ponieważ brak im umiejętności świadomego i efektywnego słuchania, przesuwają centrum uwagi na samych siebie, innym razem uciekają się do odwracania uwagi gdy doskwierają im emocje wzbudzone przez rozmowę, wielu ludzi nie lubi rozmawiać o uczuciach, złości, konflikcie, śmierci chorobie, rozwodzie i innych sprawach które budzą w nich napięcie. Gdy te tematy stają w centrum rozmowy, zwracają konwersację ku tematowi, który jest dla nich bardziej wygodny
logiczne argumentowanie – próba przekonania drugiej osoby poprzez odwoływanie się do faktów lub logiki, zazwyczaj bez brania pod uwagę emocjonalnego aspektu sprawy. Podstawowy problem wynika z tego że logika sprowadza emocjonalny dystans. Gdy korzysta się z logiki w celu uniknięcia emocjonalnego zaangażowania się, opuszcza się drugą osobę w najmniej właściwym momencie
uspokajanie – próba powstrzymania negatywnych emocji odczuwanych przez drugą osobę. Uspokajanie jest sposobem, który choć wydaje się że pociesza
drugą osobę, to jednak faktycznie prowadzi do czegoś przeciwnego. Może być formą emocjonalnego wycofania się.
Dwanaście wyżej wymienionych barier komunikacyjnych można podzielić na trzy główne kategorie:
osądzanie: krytykowanie, przezywanie, stawianie diagnozy, chwalenie połączone z oceną
dawanie rozwiązań: rozkazywanie, grożenie, moralizowanie, stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań, doradzanie
unikanie udziału w troskach drugiego człowieka: odwracanie uwagi, logiczne argumentowanie, uspokajanie
Główną barierą w procesie komunikacji jest skłonność do osądzania, do przyjmowania lub odrzucania tego co mówi druga osoba. Skłonność do wyrażania ocen występuje powszechnie w niemal każdej wymianie komunikatów językowych, jednak rośnie ona w sytuacjach w których pojawiają się głębokie emocje i uczucia.
Bariery komunikacyjne są reakcjami o wysokim stopniu ryzyka, ich wpływ na komunikację jest często negatywny. Większe prawdopodobieństwo, że te bariery okażą się destrukcyjne pojawia się wtedy gdy jedna lub więcej oddziałujących na siebie osób pozostaje pod wpływem stresu. Niefortunne skutki zablokowań w komunikacji są liczne i różnorodne. Z reguły obniżają one samoocenę drugiej osoby. Skłaniają do przyjmowania postawy obronnej, budzą opór i resentyment. Mogą prowadzić do zależności, wycofywania się, poczucia
klęski i nieprzystosowania. Zmniejszają prawdopodobieństwo, że druga osoba znajdzie własne rozwiązanie problemów. Każda z takich zapór blokadą uczuciową, zmniejsza prawdopodobieństwo, że druga osoba konstruktywnie wyrazi swoje prawdziwe uczucia. Ponieważ zaporom komunikacyjnym towarzyszy wysokie ryzyko wzmacniania tych negatywnych skutków, to ich ciągłe stawianie może przynieść relacji trwałą szkodę.

Na zakończenie mogę powiedzieć że, sposób komunikowania i porozumiewania się z innymi ludźmi nie zależy jedynie od znajomości zasad prawidłowej komunikacji. Zależy także i przede wszystkim od osobowości danego człowieka. Z tego względu ludzie agresywni, nieufni czy egoistyczni będą zwykle komunikować w sposób agresywny, nieufny albo wygodny jedynie dla siebie. Udoskonalenie własnych sposobów porozumiewania się z innymi ludźmi wymaga więc nie tylko poznania określonej teorii ale także wewnętrznej dyscypliny i pracy nad sobą. W niektórych wypadkach wymaga jeszcze czegoś więcej: zasadniczej zmiany życia i postępowania.




Bibliografia
1. Janina Stankiewicz ., komunikowanie się w organizacji
2. Robert Bolton., Bariery na drodze komunikacji
3. Ricky W.Griffin., podstawy zarządzania organizacjami
4. Bogusława Dobek-Ostrowska., Współczesne formy komunikowania się
5. Internet