Ateny i Sparta - kultura, społeczeństwo i ustrój

W dziejach Grecji starożytnej dwa miasta-państwa odegrały role szczególna. Były to Sparta i Ateny. Ich rywalizacja była nie tylko walką o wpływy polityczne, ale także konfrontacja dwóch różnych modeli sprawowania władzy i organizacji życia publicznego.

Sparta powstała na Półwyspie Peloponeskim (Lakonia) w XII w. p.n.e. w wyniku najazdu Dorów. Podbili oni miejscowa ludność i siłą utrzymywali ja w posłuszeństwie. Państwo spartańskie powstało w IX w. p.n.e. Początkowo obejmowało jedynie kilka wsi, lecz wkrótce znacznie powiększyło swój obszar. Sparta podporządkowała sobie inne polis z najbliższej okolicy, tworząc związek, tzw. Symmachie. W połowie VI w. p.n.e. uważano ja za najpotężniejsze państwo greckie. Sparta była wyjątkową polis wśród miast greckich. Różniła się ustrojem, kulturą i stylem życia mieszkańców. Społeczeństwo spartańskie podzielone było na trzy odrębne grupy: rodowitych Spartan, zwanych spartiatami, periojków i helotów. Spartiaci liczyli kilkanaście tysięcy osób (wraz z kobietami i dziećmi). Tylko oni byli pełnoprawnymi mieszkańcami państwa, mogącymi sprawować urzędy i brać udział w zgromadzeniu ludowym. Ich głównym zajęciem była walka, do której szkolili się przez całe życie. Podstawę ich utrzymania stanowiła ziemia, podzielona na działki i uprawiana przez helotów. Ziemia była własnością państwa. Zycie spartiatów było bardzo skromne. Chlubili się oni, ze są "wspólnota jednakowych". Periojkowie byli kupcami, rzemieślnikami, także właścicielami ziemskimi. Pracowali oni na potrzeby państwa spartańskiego. Byli osobiście wolni, ale nie mieli wpływu na życie państwa. Trzecia grupę tworzyli heloci, czyli niewolnicy państwowi. Wywodzili się oni z podbitej przez Dorów miejscowej ludności. Nie mieli żadnych praw i utrzymywano ich w posłuszeństwie przy pomocy terroru. Duch militaryzmu przenikał cale życie Sparty. Młodzieniec stawał się mężczyzną dopiero wtedy, gdy przeszedł odpowiedni cykl szkolenia wojskowego. Spartiaci służyli w armii jako hoplici, czyli ciężkozbrojni piechurzy. Słynęli z odwagi i bezwzględnego posłuszeństwa swym przełożonym. Ustrój polityczny Sparty był dziełem wielkiego prawodawcy Likurga. Sparta była monarchią, gdyż posiadała dwóch królów. Jednak ich funkcje zostały z czasem ograniczone do roli religijnej i wojskowej (dowódcy armii). Ciałami zbiorowymi były zgromadzenie ludowe i rada starców (geruzja). Zgromadzenie teoretycznie podejmowało najważniejsze decyzje, lecz o wszystkim decydowało pięciu urzędników (eforów). Dbali oni o bezpieczeństwo publiczne, kierowali polityka zagraniczna, pełnili funkcje sędziowskie, kierowali obradami zgromadzenia. Mogli nawet postawić w stan oskarżenia królów. Ustrój polityczny w Sparcie był ewenementem. Spartiatom udało się osiągnąć faktyczna równość w obrębie swej grupy. Jednak zapłacili za to likwidacja odmienności, militaryzacja życia, podporządkowaniem jednostki woli ogółu. Zwycięska wojna Sparty z Atenami w latach 431 - 404 p.n.e. była jednym z ważniejszych wydarzeń w dziejach Grecji. Ostatecznie Sparta poniosła klęskę w bitwie pod Leuktrami w 371 r. p.n.e. w wojnie ze Związkiem Beockim kierowanym przez Teby i straciła pozycje polityczna w Grecji.

Ateny leżały w Attyce w środkowej Grecji. Było tu stosunkowo niewiele żyznej ziemi uprawnej. Dlatego, gdy w VI w. p.n.e. wzrosła ilość mieszkańców, pojawiły sie trudnosci zywnosciowe. Ziemia obfitowala za to w glinke ceramiczna, marmur, wystepowaly takze rudy olowiu i srebra. Poczatkowo Atenami rzadzili królowie, lecz z czasem ich wladza zostala przejeta przez arystokracje, a im samym pozostawiono jedynie funkcje religijne. Wladza nalezala do urzedników zwanych archontami, którzy byli wybierani przez zgromadzenie doroslych mezczyzn, Atenczyków. O wyborze decydowal majatek i urodzenie. Konflikty miedzy drobnymi rolnikami a arystokracja spowodowaly, ze znaczna czesc ubogiej ludnosci utracila swoja ziemie i zadluzyla sie u zamozniejszych sasiadów. Spory doprowadzily do pierwszej kodyfikacji prjej Dokonano jej w 621 r. p.n.e. i MĄ efektem byly tzw. prawa Drakona. Ich surowosc powodowala, ze nazywano je krwawymi. Ostre konflikty polityczne spowodowaly przeprowadzenie reformy ustroju politycznego panstwa przez Solona (w latach od 594 do 591 p.n.e.). Polegaly one na jednorazowej kasacie wszystkich dlugów, wykupieniu Atenczyków sprzedanych w niewole za dlugi, wprowadzeniu równosci obywateli wobec prawa. Solon podzielil ludnosc na cztery klasy wedlug stopnia zamoznosci i okreslil ich obowiazki wobec panstwa. Obok dzialajacej dotychczas Rady Areopagu, dodal Rade Czterystu. Jego reformy nie rozwiazaly trudnosci politycznych i w Atenach doszlo do rzadów tyranów (Pizystrat i jego synowie). Po ich obaleniu w 510 r. p.n.e. arystokraci próbowali ponownie siegnac po wladze. Kolejne reformy przeprowadzil Klejstenes w latach 508 - 507 p.n.e. Wprowadzil on nowa organizacje spoleczna i administracyjna. Wladza nalezala do ludu, który dzialal badz bezposrednio na zgromadzeniu ludowym, badz posrednio w radzie lub w sadzie. Zostala powolana Rada Pieciuset - po 50 przedstawicieli z kazdego z 10 okregów, na jakie dzielilo sie panstwo atenskie. Jej czlonków wybierano co roku losowo, podobnie jak sedziów. Klejstenesowi przypisuje sie wprowadzenie tzw. sadu skorupkowego, którego celem bylo zabezpieczenie ustroju panstwa przed tyrania. Co roku podczas obrad zgromadzenia pytano obywateli, czy istnieje takie niebezpieczenstwo. Jesli odpowiedz byla twierdzaca, przystepowano do glosowania, kto stwarza takie zagrozenie. Jesli glosy oddane wskazywaly na któregos z obywateli, musial on isc na wygnanie poza granice panstwa na 10 lat. Reformy Klejstenesa doprowadzily do powstania ustroju, który pózniej zaczeto nazywac demokracja, czyli rzadami ludu. Spowodowaly one, ze dotychczasowe przywileje arystokracji rozciagniete zostaly na wszystkich obywateli. Pelnie rozkwitu demokracji przezywaly Ateny za zycia jednego z najwybitniejszych polityków greckich - Peryklesa. W 443 r. p.n.e. objal on funkcje stratega w Atenach i pelnil ja nieprzerwanie przez 15 lat (tzw. epoka Peryklesa). Ateny przezywaly wtedy okres rozkwitu politycznego i kulturalnego. Aby upowszechnic dostep do zycia publicznego, wprowadzil odplatnosc za udzial w pracach zgromadzenia ludowego, zwiekszyl ilosc osób uprawnionych do sprawowania funkcji publicznych. Jednak po przegranej wojnie z najwiekszym wrogiem, jakim byla Sparta (wojna peloponeska 431 - 404 r. p.n.e.) Ateny stracily na znaczeniu politycznym, pozostaly jednak nadal najwazniejszym centrum zycia umyslowego Grecji.

Serdecznie Pozdrawiam(kl. 1 H LO w Kraśniku[Rey RZĄDZI!!])

radarinho_10