Układ rozrodczy.

U ludzi komórki płciowe, czyli GAMETY, są produkowane, przechowywane i przekazywane poprzez narządy płciowe, odmienne u kobiet i mężczyzn. Kiedy osobnik osiąga dojrzałość płciową, zaczyna produkować gamety. Znajduje partnera przeciwnej płci. W czasie aktu płciowego ich gamety łączą się, dając początek nowemu osobnikowi. FUNKCJONOWANIE UKŁADU ROZRODCZEGO jest regulowane przez układ nerwowy i hormonalny. Podstawowe zadania układu rozrodczego u człowieka to: 1 produkcja hormonów płciowych, odpowiedzialnych za : pojawienie się cech dojrzałości płciowej osobników, popęd płciowy oraz opiekę nad potomstwem 2 produkcja gamet: jaj i plemników 3 przechowywanie wyprodukowanych gamet 4 przygotowanie narządów płciowych do aktu płciowego 5 stworzenie warunków do zapłodnienia podczas aktu płciowego 6 przygotowanie miejsca i odpowiednich warunków do rozwoju zapłodnionego jaja, a później zarodka i płodu 7 przygotowanie organizmu ciężarnej do porodu. ZADANIA MĘSKIEGO UKŁADU ROZRODCZEGO- produkcja PLEMNIKÓW i męskich hormonów płciowych- są realizowane w JĄDRACH umieszczonych w MOSZNIE. Wyprodukowane plemniki są przechowywane w NAJĄDRZACH, przylegających do jąder, a w następstwie pobudzenia płciowego wyprowadzane na zewnątrz, wraz z innymi składnikami nasienia, przez system przewodów wyprowadzających. W jądrach są produkowane ANDROGENY, czyli męskie hormony płciowe. Jednym z nich jest TESTOSTERON. Wpływa on na rozwój I- i II-rzędowych cech płciowych oraz stymuluje procesy wzrostu i podziałów komórek. JĄDRA mogą się w worku mosznowym swobodnie przesuwać, a zstępują do niego przez KANAŁ PACHWINOWY jeszcze w okresie płodowym, przed narodzeniem. Oba jądra są pokryte warstwa tkanki łącznej, zwana błoną białawą; błona ta wnika w głąb jądra, dzieląc je na liczne zraziki. Wewnątrz zrazików znajdują się cieniutkie, splatane kanaliki, które łączą się w grubsze kanaliki proste. Te ostatnie, opuszczając zrazik, łączą się w głębi jądra, tworząc sieć jądra. Siec opuszcza kilka kanalików które łączą się w jeden grubszy, wypełniający NAJĄDRZE, magazyn plemników. Kanalik, który z kolei wychodzi z najądrza to ANASIENIOWÓD. Stanowi on część drogi wyprowadzającej nasienie. Nasieniowód z najądrza biegnie w gore aż w okolice pęcherza moczowego, gdzie przechodzi w CEWKĘ MOCZOWĄ. To właśnie tedy wyprodukowane w kanalikach krętych plemniki pod wpływem gwałtownych skurczów mięsni wydostają się na zewnątrz. Proces ten nazywa się WYTRYSKIEM, czyli EJKULACJA, wytryśnięte plemniki wraz z innymi składnikami NASIENIA -EJAKULATEM. Jądra są zawieszona na POWRÓZKU NASIENNYM, utworzonym przez nasieniowód, naczynia krwionośne i nerwy. Plemniki docierają do pochwy i w okolice szyjki macicy przez PENIS, który przy pobudzeniu powiększa się i unosi, dzięki czemu może być wprowadzony do dróg rodnych kobiety. Penis jest zbudowany z nasady, trzonu i żołędzi. W budowie wewnętrznej wyróżnia się dwa ciała jamiste jedno gąbczaste, obejmujące cewkę moczową. Ciała jamiste zawierają liczne zatoki, czyli rozszerzenia naczyń, które przy pobudzeniu wypełniają się krwią na skutek zablokowanego odpływu z zaczyn żylnych. Penis, pod wpływem zwiększającej się objętości krwi, powiększa się i twardnieje oraz unosi. Zjawisko to nazywamy EREKCJĄ (WZWODEM).Najbardziej wrażliwą na dotyk częścią prącia jest żołądź, osłonięta fałdem skórnym zwanym NAPLETKIEM. W niektórych kulturach napletek jest usuwany podczas rytuałów religijnych; czasami jest to konieczne ze względów medycznych. Zabieg ten nazywa się OBRZEZANIEM. Penis, podobnie jak worek mosznowy, jest zaliczany do NARZĄDÓW PŁCIOWYCH ZEWNĘTRZNYCH, podczas gdy jądra, cewka moczowa i pozostała część przewodów wyprowadzających nasienie to NARZĄDY PŁCIOWE WEWNĘTRZNE. ŻEŃSKI UKŁAD ROZRODCZY składa się ze sromu, pochwy, macicy, jajowodów oraz jajników. Współdziałanie tych narządów pozwala na produkowanie gamet oraz hormonów płciowych żeńskich- estrogenów i progesteronu, umożliwia zapłodnienie jaja i rozwój zarodka, a potem płodu. Żeńskie narządy płciowe tworzy SROM, zbudowany z warg sromowych, wzgórka łonowego i łechtaczki. Jest on pokryty owłosieniem łonowym. Wargi sromowe większe i mniejsze okalają wejście pochwy. W przedsionku pochwy, do przodu od jej ujścia, znajduje się ujście cewki moczowej, a jeszcze bardziej ku przodowi, u styku warg sromowych, ŁECHTACZKA. Jest to niewielki narząd o budowie zbliżonej do członka: składa się z trzonu i żołędzi, jej wnętrze tworzą ciała jamiste; jest bardzo wrażliwa na dotyk i podobnie jak penis, przy odpowiednim podrażnieniu powiększa się i ulega erekcji. MACICA to narząd o rozmiarze i kształcie odwróconej gruszki. Szersza część, tworząca kopułę nazywa się DNEM MACICY, natomiast dolna, zwężona część- szyjką. W okolicy dna macicy łączy się z JAJOWODAMI- przewodami o dl 14-20cm, które na końcach otwartych do jamy otrzewnej są lejkowato rozszerzone i zakończone palczastymi strzępkami. ZADANIEM JAJOWODOW JEST: 1 wychwycić komórkę jajowa w czasie owulacji i przetransportować ja do banki jajowodu- rozszerzenia gdzie następuje zapłodnienie 2 przetransportować plemniki z macicy do miejsca zapłodnienia 3 przetransportować zapłodnioną, dzielącą się komórkę jajową do macicy. Transport ten odbywa się głównie dzięki ruchom perystaltycznym jajowodu w mniejszym stopniu pomagają w tym migawki wyściełające wewnętrzne ściany jajowodu. Szyjka macicy łączy się z POCHWA, zakończona przedsionkiem. Pochwa ma około 10cm dl. Wysłana jest błoną śluzową tworzącą poprzeczne fałdy. Na granicy przedsionka pochwy i pochwy znajduje się BŁONA DZIEWICZA(pęka w czasie pierwszego stosunku, ma otwory aby wydzieliny mogły się wydostać) Wszystkie opisane narządy- macica, jajowody, pochwa- są zbudowane z mięśni gładkich, które mogą się bardzo silnie rozciągać. Gruczoły produkujące komórki jajowe oraz żeńskie hormony płciowe to JAJNIKI- migdałowate struktury o dl 4 cm, przymocowane więzadłami do macicy, ściany jamy miedniczej i więzadła macicy. Komórki jajowe dojrzewają w PĘCHERZYKACH GRAAFA, które wypełniają jajniki. W każdym pęcherzyku znajduje się jedno jajo, otoczone jest ponad 5 mln komórek pomocniczych, które zapewniają mu wszystkie potrzebne do rozwoju składniki. Pęcherzyki Graafa zaczynają rosnąć na początku cyklu miesiączkowego pod wpływem hormonów przysadkowych. Rosną nierównomiernie- po pewnym czasie 1 jest znacznie większy od reszty jest to PĘCHERZYK DOMINUJĄCY. Kiedy pęcherzyk dojrzeje , pęka, uwalniając komórkę jajową do jamy otrzewnej, skąd wychwytywana jest przez jajowód. Proces wydostania się komórki jajowej z jajnika nazywamy JAJECZKOWANIEM (OWULACJA). Jajeczkowanie ma miejsce raz na kilka tygodni, najczęściej raz na miesiąc, w połowie cyklu miesiączkowego. Zjawisko cyklicznych, comiesięcznych zmian związanych z produkcja gamet u kobiet nazywa się CYKLEM MIESIACZKOWYM. STOSUNEK PŁCIOWY to akt płciowy partnerów, rozpoczynający się wprowadzeniem do pochwy członka w stanie wzwodu. Rytmiczne ruchy partnerów, tak zwane ruchy frykcyjne, powodują narastające podniecenie, które może doprowadzić do ORGAZMU jednego lub obojga partnerów. W REAKCJACH SEKSUALNYCH WYRÓŻNIA SIĘ FAZY: 1 podniecenia, w której następuje napięcie mięśni całego ciała, przyspieszenie czynności serca i oddychania, erekcja prącia i łechtaczki, erekcja brodawek sutkowych, nawilżenie pochwy 2 plateau, w której podniecenie utrzymuje się na pewnym poziomie 3 orgazmu, czyli szczytowania, w której występują skurcze całych partii mięśni, szczególnie mięśni narządów płciowych, wzrost ciśnienia krwi, częstości skurczów serca i częstości oddechów 4 odprężenia, w której podniecenie opada. CHOROBY PRZENOSZONE DROGA PŁCIOWA. Podczas współżycia płciowego łatwo dochodzi do mikrouszkodzeń błony śluzowej i naczyń krwionośnych: są to wrota, przez które zakaźne drobnoustroje: wirusy, bakterie lub grzyby wnikają do organizmu kolejnego żywiciela. Mogą one także przejść na narządy płciowe z ręcznika, bielizny chorego lub wody, w której kąpała się osoba zarażona. KIŁA (SYFILIS) wywoływana przez bakterię- krętek blady. Atakuje wszystkie narządy , rozwija się latami. Nie leczona rozwija się w kiłę późną, która rozpoczyna się po 2 latach od zakażenia. Atakuje ona układ nerwowy i krwionośny; w tym czasie stwierdza się u chorego postępujące porażenie nerwowe, rozmiękanie mózgu, zmiany naczyniowe, zmiany osobowości, drgawki. Zakażona matka może przekazać chorobę płodowi. Mówimy wtedy o kile wrodzonej która prowadzi do śmierci dziecka przed urodzeniem. RZEŻĄCZKA (TRYPER) wywołana przez bakterie-dwoinka rzeżączki. Nie leczona prowadzi do bezpłodności. Atakuje narządy moczowo-płciowe. Rozwija się po kilku tygodniach od zakażenia. U mężczyzn objawem jest obfity, ropny wyciek z cewki moczowej, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu. U kobiet objawem są ropne upławy, które z czasem mogą się zmniejszać choć zakażenie postępuje obejmując macicę, jajowody, jajniki i otrzewną. Może zanikać miesiączka, w jajowodach tworzą się zrosty. Jeżeli zakażenie przedostanie się do krwi może rozprzestrzenić się na inne narządy. Skutecznie się ja leczy antybiotykami. RZĘSISTKOWICA wywołana przez pierwotniaka rzęsistka pochwowego. Zasiedla pochwę, gruczoł krokowy, cewkę moczową i pęcherz. Choroba może przebiegać bezobjawowo. W postaci ostrej występują upławy, świąd, pieczenie, częste oddawanie moczu, ból w podbrzuszu. Leczenie-leki przeciwpierwotniakowe. OPRYSZCZKA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH wywołana przez wirus HSV. Okres wylegania trwa około tygodnia. Na zewnętrznych narządach płciowych zakażonych kobiet i mężczyzn pojawiają się pęcherzyki, które przekształcają się w bolesne nadżerki. Leczenie- leki przeciwwirusowe. WIRUSOWE ZAPALENIE WATROBY (WZW) TYPU B – żółtaczka wszczepienna, objawy: maga wystąpić 6-14 tygodni po zakażeniu są to osłabienie, senność, bóle głowy, nudności, wstręt do tłustego jedzenia, bóle w okolicy wątroby. Atakuje wątrobę. Zwykle dochodzi do samoistnego ustąpienia, czasem ostra postać która kończy się marskością wątroby i zgonem. ZAKAŻENIE WIRUSEM HIV (AIDS- ZESPÓŁ NABYTEGO NIEDOBORU ODPORNOŚCI) wywołuje groźny wirus o dużej zmienności, co utrudnia przygotowanie odpowiednich środków leczniczych. Zakażenie wirusem HIV to choroba przewlekła, która upośledza układ immunologiczny. Może się ujawnić na długo po infekcji. ZAPŁODNIENIE to połączenie plemnika z komórka jajowa, aby do niego doszło mężczyzna i kobieta musza odbyć stosunek płciowy w dniu owulacji lub na 2-3 dni wcześniej. CIĄŻĘ dzieli się na trzy trymestry . pierwszy obejmuje pierwsze 12 tygodni, najbardziej niebezpieczny dla zarodka i trudny dla kobiety. Drugi: kiedy zaczyna być widoczny brzuch i w którym zazwyczaj kobieta czuje się znacznie lepiej. Trzecie: brzuch znacznie się powiększa a kobieta zaczyna mieć trudności z poruszaniem się i oddychaniem, następuje rozwiązanie ciąży. Badania płodu a także i jego jednego lub obojga rodziców określa się jako PRENATALNE BADANIA. Służą one do oceny wzrostu i rozwoju płodu w przypadku rozpoznania nieprawidłowości można rozpocząć leczenie jeszcze przed rozwiązaniem lub przygotować się na zabieg bezpośrednio po porodzie. USG(ULTRASONOGRAFIA) nieinwazyjna metoda diagnostyczna wykorzystująca ultradźwięki do tworzenia obrazu struktur ukrytych w głębi ciała. Głowice aparatów do USG można wprowadzić do wnętrza ciała lub wykonać badania przez skore. KTG(KARDIOTOKOGRAFIA) graficzny zapis czynności serca płodu i skurczonej macicy służy do monitorowania przebiegu porodu i oceny jego zaawansowania. AMNIOPUNKCJA(AMNIOCYNTEZA) nakłucie pęcherza płodowego przez powłoki brzuszne matki i pobranie płynu owodniowego. wykonuje się ja nie później niż w 17 tyg ciąży. Badania te pozwalają zdiagnozować stan zdrowia płodu. I TRYMESTR CIĄŻY po upływie 14 dni od momentu zapłodnienia zarodek jest już mocno zagnieżdżony w błonie śluzowej macicy. Niebezpieczeństwo poronienia maleje. Zaczynają się wykształcać narządy i układy. W pierwszym miesiącu życia zarodek osiąga długość 6-7 mm. Można rozpoznać główkę z zaczątkami oczu, tułów zakończony ogonkiem i związki kończyn- rąk i nóg po obu stronach tułowia. Na początku drugiego miesiąca zaczyna rozwijać się serce. Do końca pierwszego trymestru wykształcają się zawiązki wszystkich narządów płodu. II TRYMESTR zaczyna być widoczny brzuch; w 4 miesiącu życia płodowego dziecko zaczyna rozróżniać dźwięki, w 5 można wyczuć jego pierwsze ruchy. III TRYMESTR płód nadal intensywnie rośnie, przygotowując się do samodzielnej egzystencji. W 28 tygodniu zaczynają rozwijać się pęcherzyki płucne; pod koniec 8 miesiąca rozwój płodu jest zakończony: w 9 miesiącu dziecko przybiera na wadze i gromadzi podściółkę tłuszczowa, niezbędną do utrzymywania prawidłowej temperatury ciała. Z gruczołów sutkowych zaczyna wydobywać się siara- bogaty w przeciwciała i substancje płyn którym odżywia się noworodek w pierwszych dniach życia( później zamieni się w mleko). Rozrośnięta macica podchodzi bardzo wysoko w gore, naciskając na płuca i przeponę ciężarnej. Chodzenie i oddychanie sprawia trudność. Na 2 tyg przed porodem dziecko układa się w pozycji główkowej, schodząc do kanału miednicznego, co przynosi wyraźną ulgę w oddychaniu i chodzeniu. Pod koniec 9 miesiąca tuz przed porodem dziecko wazy 3-4kg i ma ponad 50cm. PORÓD powodowany jest przez cykliczne skurcze macicy, które prowadzą do wydalenia przez kanał rodny na zewnątrz płodu, błon płodowych i łożyska. Następuje pomiędzy 38 a 42 tygodniem ciąży; odbyty przed 21 tygodniem nazywa się poronieniem, przed 38 tygodniem przedwczesnym porodem, a po 42 tygodniu- opóźnionym. Organizm ciężarnej przygotowuje się do porodu, rozluźniając połączenie kości miednicy, w tym spojenie łonowe. Na około 2 dni przed porodem odchodzi czop śluzowy, dotychczas zamykający ujście szyjki macicy- przezroczysta wydzielina zabarwiona krwią. Rozpoczynają się pierwsze skurcze, początkowo rzadkie i nieregularne, później coraz częstsze i coraz bardziej regularne. Równocześnie zaczyna skracać i rozwierać się szyjka macicy. Jest to I FAZA PORODU zwana ROZWIERANIEM. Zwykle pod koniec tej fazy pęka pęcherz płodowy i odchodzą wody płodowe. W II FAZIE (WYPIERANIA) rozwarcie osiąga około 10cm, do mimowolnych skurczów macicy dołącza się kontrolowane przez ciężarną działanie tłoczni brzusznej czyli PARCIE pomagające w ostatecznym wypchnięciu dziecka na zewnątrz. Po urodzeniu dziecka skurcze słabną ale wciąż sa potrzebne do wydalenia łożyska i błon płodowych czyli do III ŁOŻYSKOWEJ FAZY PORODU. Urodzenie łożyska kończy poród. POŁÓG po zakończeniu porodu organizm potrzebuje 6-8 tygodni, aby powróciła czynność jajników i pojawiła się możliwość zajścia w ciąże. W tym czasie następuje zwijanie się macicy- zmniejszanie i zamkniecie kanału szyjki macicy, gojenie się ran poporodowych powstałych po oddzieleniu się łożyska i błon płodowych wewnątrz macicy, pęknięć i zmiażdżeń kanału rodnego, pęknięć lub nacięć krocza. W połogu następuje wydalanie z macicy wydzieliny połogowej o charakterze krwistym, surowiczym, a w końcu śluzowym.