Sposoby rozmnażania - męski i żeński układ rozrodczy - charakterystyka
Sposoby rozmnażania | płciowe i bezpłciowe |
|---|---|
Na czym polegają | bezpłciowe - osobniki potomne powstają z części organizmu macierzystego, oddzielanych w wyniku podziału, pączkowania, fragmentacji, rozłąk, zarodników - identyczne (takie same geny) - prokarionty, pierwotniaki, większość roślin - partenogeneza - dzieworództwo - hermafrodytyzm - obojnactwo płciowe - organizmy rozdzielnopłciowe - 2 partnerów różnych płci - różnorodność ewolucji |
Co to jest partenogeneza | dzieworództwo → sposób rozmnażania bezpłciowego, polegający na rozwoju zarodka, a następnie osobnika dorosłego z niezapłodnionej komórki jajowej. Dziedziczenie jest klonalne. Potomstwo składa się z samych samic genetycznie prawie identycznych z matkami |
Co to jest hermafrodytyzm | Obojnactwo - jednoczesne występowanie gruczołów męskich i żeńskich w jednym organizmie lub tzw. gruczołów obojnaczych (u ślimaków lądowych). Jaja i plemniki mogą być wytwarzane równocześnie lub ich produkcja bądź dojrzewanie są przesunięte w czasie (protandria) |
Gamety (funkcje, podział, przystosowanie) | Nośniki odmiennych zestawów genów Gamety męskie – plemniki - wytwarzane w męskich gruczołach płciowych (jądrach) - małe, ruchliwe Gamety żeńskie – komórki jajowe, - wytwarzane w żeńskich gruczołach płciowych - zawierają zapas substancji pokarmowych dla przyszłego zarodka - duże, nieruchliwe |
Zapłodnienie | Zlanie się gamet i ich zestawów genów, dające początek nowemu życiu |
Zarodek | Powstaje na wskutek podziałów zygoty – zapłodnionej komórki jajowej, o charakterystycznej, unikalnej kombinacji (rekombinacja genetyczna) genów (crossing - over – wymiana odcinków między chromosomami homologicznymi) - zmienność osobnicza – indywidualna różnorodność |
Męski układ rozrodczy | |
Rola | - wytworzenie plemników - wprowadzenie ich do żeńskich dróg rodnych |
Budowa | zewnętrzne narządy płciowe - jądra – parzyste gruczoły, w których powstają plemniki - worek mosznowy – w których znajdują się jądra - prącie – narząd kopulacyjny z systemem ciał jamistych wypełniających się krwią (usztywnienie) wewnętrzne narządy płciowe - nasieniowody – przewody wyprowadzające nasienie - gruczoł krokowy (prostata) plemniki wędrują przewodem wytryskowym prowadzącym do cewki moczowej |
Plemniki | nasienie (sperma) – plemniki w połączeniu z wydzielinami gruczołów męskich (krokowego) - powstają w kanalikach nasiennych jąder, wysłanych warstwą komórek płciowych (macierzystymi komórkami plemników – spermatogoniami) - dojrzewają w najądrzach (silnie skręcone przewody) - w postaci nasienia, opuszczają cewkę w momencie ejakulacji (wytrysku) (3 cm3 to około 400 mln plemników) |
Budowa i przystosowanie plemników | - akrosom - wydziela enzymy, które po zetknięciu z kom. jajową rozpuszczają jej ochronną otoczkę - główka - opływowy kształt - jądro i niewielka ilość cytoplazmy - wstawka - zawiera ATP i mitochondria wytwarzające energię do poruszania się - wić - niezbędna do poruszania się |
Spermatogonie | - w wieku młodzieńczym niektóre zaczynają rosnąć i dzielić się w szczególny sposób - mejoza - dwa następujące po sobie podziały (jeden redukcyjny), prowadzące do redukcji liczby chromosomów w gametach - w gametach człowieka 23 pojedyncze chromosomy (haploidalne) - w innych komórkach 46 (diploidalnych) |
Gametogeneza | Proces prowadzący do powstawania gamet |
Spermatogeneza | Proces powstawania plemników - trwa u mężczyzn do późnej starości - zachodzi w kanalikach, które tworzą jądra - powstają od pierwotnej kom. diploidalnej - przechodzi podziały mitotyczne |
Żeński układ rozrodczy | |
Budowa | wewnętrzne narządy płciowe - jajniki – żeńskie gruczoły płciowe, położone w dolnej części jamy brzusznej, wytwarzają komórki jajowe (rozwijają się w tkance łącznej, wyścielającej wnętrze jajnika) - jajowody – następuje w nich zapłodnienie - macica – mięśniowy worek, w nim rozwija się zarodek, grube ściany, mięśnie gładkie, błona - pochwa – do niej wprowadzane jest prącie, tędy wydostaje się dziecko podczas porodu, ma kwaśny odczyn (plemniki dead) - błona śluzowa - komórki rzęsate zewnętrzne narządy płciowe - srom : - wargi sromowe mniejsze – otaczają przedsionek pochwy i ujście cewki moczowej - owłosione wargi sromowe większe - łechtaczka – u zbiegu warg mniejszych, silnie unerwiony ośrodek pobudzania płciowego - wzgórek łonowy – wypukłość tuż ponad łechtaczką, zbudowana z tkanki tłuszczowej, w okresie dojrzewania porasta owłosieniem łonowym - błona dziewicza (hymen) – u wejścia do pochwy, pęka podczas pierwszego stosunku (defloracja) oraz piersi – gruczoły mlekowe, sutki - narządy do produkcji mleka (laktacji) - laktacja pozostaje pod kontrolą prolaktyny - zbudowane z tkanki tłuszczowej i gruczołowej - tworzy kilkanaście płatów, dzielących się na mniejsze płaciki tkanki gruczołowej ze skupiskami komórek gruczołowych - mleko zbiera się w pęcherzykach - przewodami odprowadzającymi spływa do przewodów zbiorczych, a nimi do brodawki sutkowej |
Funkcje | - wytwarza komórki jajowe - w czasie aktu płciowego przyjmuje nasienie - odżywia rozwijający się płód - wydaje potomstwo na świat - produkuje mleko - karmienie piersią: dostarczenie odpowiednich składników pokarmowych i przeciwciał - chronią przed infekcją, poczucie bezpieczeństwa |
Oogeneza | Proces powstawania komórki jajowej - zaczyna się już w ciele nienarodzonego dziecka płci żeńskiej - wiele podziałów w okresie życia płodowego kobiety - jeden z podziałów – redukcyjny - jego przebieg wstrzymany (tysiące niedojrzałych komórek jajowych – oocyty I rzędu 2n ) - razem z otaczającymi komórkami tworzą pęcherzyki jajnikowe (od narodzin do śmierci nie powstają już nowe) - pęcherzyk Graafa (dojrzały wypełniony płynem pęcherzyk jajnikowy wypuszczany co miesiąc, wykształca się w nim oocyt II rzędu 1n) - oocyt wypuszczany do jajowodu, jeśli nie natrafia na plemnik ulega degeneracji - spotkanie z plemnikiem indukuje ostateczny podział i powstanie w pełni dojrzałej komórki jajowej, która jest już zapłodniona - ciałka kierunkowe - ulegają degeneracji, usuwając nadmiar materiału genetycznego |
Zygota | Jest zapłodnioną komórką jajową i powstaje po połączeniu się jąder obu haploidalnych 1n gamet (zapłodnienie) tworząc diploidalną zygotę 2n - oocyt II przyciąga plemniki - wnika tylko jeden plemnik (reszta się gubi, umiera w kwaśnym odczynie pochwy, u ssaków po wniknięciu jednego złożony mechanizm enzymatyczny blokuje wnikanie kolejnych) |
Bruzdkowanie | Szybkie podziały komórkowe |
Zagnieżdżanie | - w 7 dniu rozwoju zarodka następuje implantacja w śluzówce macicy (23 dzień cyklu) - łożysko - bogato ukrwiony, płaski narząd powstały w wyniku wrośnięcia części błony otaczającej zarodek w śluzówkę macicy, zapewnia stałą łączność z matką, - krew płodu kontaktuje się z krwią matki, ale się z nią nie miesza - wytwarza niezbędne hormony |
Funkcje łożyska | - odżywcze - oddechowe - wydalnicze - hormonalne - ochronne |
W załączniku tabelka z krótko opisanymi zagadnieniami
- Sposoby rozmnażania (płciowe, bezpłciowe)
- Co to jest partenogeneza
- Co to jest hermafrodytyzm
- Gamety (funkcje, podział, przystosowanie)
- Zapłodnienie
- Zarodek
- Męski układ rozrodczy
- Rola
- Budowa
- Plemniki
- Budowa i przystosowanie plemników
- Spermatogonie
- Gametogeneza
- Spermatogeneza
- Żeński układ rozrodczy
- Budowa
- Funkcje
- Oogeneza
- Zygota
- Bruzdkowanie
- Zagnieżdżanie
- Funkcje łożyska