Choroby pasożytnicze i zakaźne układu pokarmowego

CHOROBY PASOŻYTNICZE
Do chorób pasożytniczych układu pokarmowego należą m.in.:
- tasiemce,
- glista ludzka,
- owsiki,
- włosień kręty

TASIEMCE
Wywołują chorobę, nazywaną tasiemczycą. Ich kształt przypomina tasiemki lub wstążki. Tasiemce składają się z główki uzbrojonej w haczyki lub ssawki (za pomocą których przyczepiają się do wewnętrznej ściany jelita), krótkiej szyjki stanowiącej strefę wzrostu oraz licznych członów. Dojrzałe człony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja do postaci wągra odbywa się w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych. Tasiemcem zarazić się można przez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego mięsa. Długie gotowanie może wyeliminować tasiemca. W Polsce najczęściej spotyka się tasiemca nieuzbrojonego i uzbrojonego, które występują w skażonej wołowinie i wieprzowinie. Często występuje bezobjawowo. Niekiedy jednak, szczególnie w przypadku dzieci mogą występować bóle brzucha i nudności, bóle głowy, uczucie osłabienia, nadmierna pobudliwość nerwowa, wysypki alergiczne, biegunki, brak apetytu lub ogromny apetyt i chudnięcie. Przed zakażeniem chroni spożywanie mięsa tylko ze źródeł pewnych, podlegających kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa. Poza tym należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej.

GLISTA LUDZKA
Glista ludzka to robak o długości 25-40 cm. Powoduje glistnicę. Jest najczęstszą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego. Powoduje ją zakażenie jelita cienkiego. Zachorowania najczęściej zdarzają się u dzieci. Najczęstszymi objawami są: wzmożona pobudliwość nerwowa, czasami bóle brzucha i wymioty. Możliwe jest nawet zahamowanie wzrostu i spadek masy ciała. Często zdarzają się zmiany skórne, zapalenie spojówek i napady astmy oskrzelowej. Do zakażenia może dojść drogą pokarmową przez połknięcie jaj, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę. W jelicie z jaja uwalnia się larwa, która wraz z krwią przez wątrobę wędruje do płuc, tam jest odkrztuszana do gardła i połknięta ze śliną wraca do jelita. Podczas przetransportowywania się larw mogą występować objawy skórne i płucne, spowodowane reakcją alergiczną organizmu. Dojrzała glista powstaje dopiero po 2-3 miesiącach. Ma ona różową lub kremową barwę i może osiągać 40 cm długości. Zapobieganie. Należy przestrzegać zasad higieny osobistej. Dzieci muszą myć ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety. Warzywa i owoce powinny być bardzo starannie umyte. Nie wolno pić wody z nieznanych źródeł.

OWSIKI
Owsiki, powodują owsicę. Są one najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, a szczególnie często bytują u dzieci. Owsiki przysysają się do ścian jelita. Mają długość kilku milimetrów i białą barwę. Jest to inwazja pasożytnicza części końcowej jelita cienkiego oraz jelita grubego. Głównym i zazwyczaj jedynym objawem jest swędzenie okolicy odbytu. Pojawia się ono po położeniu się do łóżka. Swędzenie utrudnia zasypianie i często przerywa sen. Do zakażenia owsikami dochodzi drogą pokarmową, poprzez połknięcie lub wdychanie jaj. Jaja mogą znajdować się na brudnych rękach i przedmiotach codziennego użytku, np. na brudnej bieliźnie czy pościeli. Jeśli zarażony jest jakiś domownik jaja znajdują sie w kurzu oraz na produktach spożywczych i w ten sposób łatwo może dojść do przeniesienia choroby na innych. Sposoby zapobiegania. Należy pilnować dzieci, aby przestrzegały podstawowych zasad higieny. Najważniejsze jest mycie rąk przed jedzeniem. To samo dotyczy wszystkich domowników, którzy mieszkają z osobą chorą. Istotne jest też zachowanie czystości w domu. Warzywa i owoce powinny być dokładnie umyte, a żywność przechowywana pod przykryciem i w lodówce.

WŁOSIEŃ KRĘTY
Włośnica to choroba odzwierzęca, rozwijająca się po zjedzeniu surowego lub niedogotowanego mięsa zakażonych zwierząt, głównie świń lub dzików. W przypadku człowieka pasożyty zagnieżdżają się w jelicie, gdzie dojrzewają i rodzą larwy, które następnie przechodzą do krwi i wraz z nią dostają się do wszystkich narządów, ale przede wszystkim osiadają w mięśniach. Powodują tam ból i miejscowy odczyn zapalny. Niemożliwe jest zarażenie się włośnicą od innego chorego. Na samym początku toczy się bezobjawowo, lecz niekiedy występują bóle brzucha i biegunka. Czasami zdarzają się nudności i wymioty. W późniejszej fazie występują bóle mięśni i gorączka z poceniem się oraz dreszczami, przemijający obrzęk twarzy i powiek, a niekiedy wysypka na skórze. Aby uniknąć choroby należy spożywać mięso jedynie z pewnych źródeł, które podlegają kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa.

CHOROBY ZAKAŹNE
Choroby zakaźne (infekcyjne) to choroby, wywołane zarazkami. Do tych zarazków zaliczamy wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby chorobotwórcze. Zakażenie następuje po wtargnięciu zarazka do organizmu z zewnątrz, np. po zjedzeniu zakażonych pokarmów, wdychaniu powietrza zawierającego drobne kropelki wykrztuszonej przez chorego plwociny, przedostanie się zarazków do krwi przez skaleczoną skórę. Produkty żywnościowe są bardzo ważnym czynnikiem w przenoszeniu zarazków chorób zakaźnych przewodu pokarmowego. Z pokarmem połykamy miliony drobnoustrojów, które powinien zniszczyć kwas solny wydzielany przez gruczoły żołądka, ale zawsze może się zdarzyć, że pewna ilość zarazków zostaje przy życiu i przenika dalej, powodując zakażenie.
Do chorób zakaźnych należą m.in.:
- dur brzuszny,
- czerwonka pełzakowata,
- wirusowe zapalenia wątroby (inaczej WZW).

DUR BRZUSZNY
Bakterie wywołujące tę chorobę (pałeczki duru) zaliczane są do bakterii tyfusowych z rodzaju Salmonella. Zarazki te przebywają w przewodzie pokarmowym i są wydalane na zewnątrz razem z kałem. Bakterie dostają się do przewodu pokarmowego razem z pokarmem lub napojami. Mogą one przez lata, a nawet całe życie przebywać w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych i stąd przedostawać się do światła jelita. Objawami tyfusu brzusznego są między innymi: bóle głowy, osłabienie, wysoka gorączka, niekiedy na brzuchu pojawia się drobna wysypka, język środkiem obłożony jest nalotem. Tym objawom często towarzyszy biegunka, spowodowana zmianami w postaci owrzodzeń w jelicie cienkim. Te owrzodzenia mogą być przyczyną groźnych dla życia krwotoków lub niekiedy mogą ulegać przebiciu, powodując zapalenie otrzewnej. Zapobieganie. Przestrzeganie higieny osobistej, systematyczną kontrolę wody pitnej, wykrywanie i izolację ludzi chorych, wykrywanie i wyleczenie nosicieli, ścisłe przestrzeganie przepisów higieny przy sporządzaniu i przechowywaniu produktów spożywczych, uniemożliwienie zanieczyszczenia produktów spożywczych przez pałeczki duru brzusznego.

CZERWONKA PEŁZAKOWATA
Jest chorobą wywołaną przez pasożytniczą amebę zaliczaną do pierwotniaków. Pełzak czerwonki występuje bardzo często w klimacie tropikalnym, na terenach o niskim poziomie sanitarnym. W Polsce pojawia się sporadycznie, jako choroba zawleczona. Pierwotniak ten powoduje groźne schorzenia jelit objawiające się krwawą biegunką, osłabieniem i odwodnieniem organizmu, nudnościami i bólami głowy, niedokrwistością, powiększeniem i bólami wątroby, dreszczami, itp. Choroba ta może doprowadzić do śmierci człowieka. Zapobieganie szerzeniu się infekcji polega na izolacji i leczeniu chorych oraz na badaniu osób zatrudnionych w zakładach żywienia zbiorowego, ponieważ nie będąc chorymi mogą one być nosicielami cyst pełzaka. A ponadto trzeba dbać o higienę osobistą, zapewnić odpowiedni stan sanitarny wody i chronić produkty pokarmowe zarówno w czasie produkcji, transportu, jak i podczas konsumpcji przed dostępem owadów przenoszących pasożyta bądź jego cysty.

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY (WZW)
Wirusowe zapalenie wątroby jest chorobą zakaźną, w której występuje uszkodzenie komórek wątroby wywołane wtargnięciem i namnożeniem się wirusów w komórce. Znanych jest kilka typów wirusów wywołujących różne typy WZW. Najczęstszymi typami wirusowego zapalenia wątroby są:
a) WZW typu A - dawniej tę chorobę nazywano nagminnym zapaleniem wątroby lub żółtaczką pokarmową. Zakażenie odbywa się przez przewód pokarmowy.
Źródłem zakażenia mogą być produkty spożywcze i woda zanieczyszczona odchodami ludzkimi, zawierająca wirusy typu A. Zapalenie wątroby typu A nosi nazwę „choroby brudnych rąk”. Objawami choroby są: brak apetytu, zmęczenie, stany podgorączkowe, wymioty i nudności, bóle brzucha, mięśni i stawów. Choroba ta występuje u dzieci i młodzieży, przebiega łagodnie i bez powikłań.
b) WZW typu B - ten rodzaj zapalenia wątroby nosi nazwę żółtaczki wszczepiennej i powodowany jest przez wirusy typu B. Zakazić się można przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, głównie przez krew chorego. Przewlekłe zapalenie wątroby typu B może prowadzić do żółtaczki, marskości wątroby, a nawet śmierci. Przeciwko żółtaczce A i B stosuje się szczepionki, które uodparniają organizm przed zachorowaniem. Osobom zdrowym wstrzykuje się gotowe przeciwciała, które zwalczają wirusa zapalenia wątroby. Odporność taka jest jednak krótkotrwała. Co 5 lat należy kontrolować poziom przeciwciał i dostrzykiwać dawki przypominające szczepionki.
c) Żółtaczka typu C (WZW C) jest najcięższym schorzeniem wątroby, występuje najczęściej po przetoczeniu krwi konserwowanej, zawierającej wirusy typu C. Nie istnieje szczepionka przeciwko temu wirusowi.
Aby uchronić się przed zakażeniem żółtaczką, należy: przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować sprzęt jednorazowego użytku, korzystać z wysterylizowanych narzędzi i sprzętu medycznego, zaszczepić się przeciwko żółtaczce A i B.