Układ wydalniczy
Układ wydalniczy
1.Skład: nerki, moczowody, pęcherz mocz i cewka.
2.Nerki: kształt powiększone ziarno fasoli, lewa nieco wyżej niż prawa, leży za żołądkiem i wątrobą, z każdej wychodzi jeden moczowód, z każdą są związane dwa duże naczynia krwionośne: tętnica i żyła nerkowa, do górnej części przylegają gruczoły nadnerczowe.
2.Kora nerki jaśniejsza, rdzeń nerki ciemniejszy. Rdzeń nerki współtworzą piramidy nerkowe podstawami zwrócone do kory a wierzchołkami do wewn.
4.W wierzchołku każdej piramidy znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej miedniczki nerkowej.
5.Z miedniczki mocz przepływa do moczowodu i dalej do pęcherza moczowego.Pęcherz moczowy-zbiornik moczu o bardzo rozciągliwych ścianach. Mocz usuwany jest na zew przez cewkę moczową.
I. Podstawową jednostkę czynnościowo- strukturalną jest nefron(ok. 1 mln w każdej).
1.Budowa ciałka nerkowego(ciałko Malpighiego): torebka nefronu (torebka Bosmana) i długiego kanalika nerkowego. Ściany zbud z nabłonka jednowarstwowego płaskiego o dużej przepuszczalności dla: wody, jonów. Każdą torebkę otacza kłębuszek naczyniowy.
II. Mechanizm powstawania moczu.
1.Krew dopływająca do kłębuszków naczyniowych, zanieczyszczona zbędnymi produktami materii poddawana jest filtracji. Powstaje mocz pierwotny, ulega następnie obróbce polegającej na resorpcji (zwrotnemu wchłanianiu) oraz sekrecji(wydzielaniu) określonych substancji. Końcowy produkt= mocz ostateczny usuwany drogami moczowymi na zew.
2.Mechanizm filtracji. W kłębuszkach naczyniowych powstaje nadciśnienie hydrostatyczne, powodujące wciskanie płynnych składników krwi do światła torebki nefronu( w naczyniach pozostają krwinki i potrzebne białka).Mocz pierwotny ma skład podobny do osocza krwi. Z moczu resorbowana jest woda niektóre jony( Na,K,Cl,Ca) aminokwasy oraz glukoza. Do światła kanalika nerkowego są (sekrecja) między innymi jony wodorowe, barwniki oraz leki przyjmowane w czasie chorób. Mocznik nie ulega resorpcji więc jego stężenie w moczu ostatecznym wyraźnie wzrasta.
III. Ogólnie
W ciągu minuty przepływa przez nerki ok. 1dm3 krwi. Z tego 15% objętości ulega przefiltrowaniu do światła nefronu. W ciągu doby w nerkach powstaje 200 dm3 (150cm3 x 60 x 24). Pozwala to na kilkunastokrotne przefiltrowanie krwi w naszym organizmie. Wydajność resorpcji przekracza 99%. Dzięki temu w ciągu doby powstaje zaledwie 1.5-2dm3 silnie stężonego moczu ostatecznego. Procesy te podlegają kontroli układu nerwowego (ośrodek wydalania moczu znajduje się w części krzyżowej rdzenia kręgowego) a przede wszystkim dokrewnego.
Choroby ukł. Wydalniczego
1.Średnie stężenie glukozy we krwi nie może się podnieś powyżej poziomu 8,5-9 milimoli na dm3( 160-180mg%)wartość tą nazywamy progiem nerkowym dla glukozy. Przekroczenie tego progu prowadzi do cukromoczu, co może być objawem cukrzycy. Białko w moczu= białkomocz. Badanie moczu może wykazać choroby ale także ciąże. Testy ciążowe wykrywają hormon specyficzny dla ciąży. Kamienie nerkowe gródki zawierające sole kwasu moczowego i szczawian wapnia (nierozp. w wodzie). Moczówka prosta jest chorobą objawiającą się nadmiernym wydzielaniem moczu, powód= niedobór jednego hormonu. Sztuczna dializa pozaustrojowa, czyli oczyszczanie krwi w urządzeniu zwanym sztuczną nerką.