Rodzina niepełna, jej problemy i sposoby rozwiązywania
Rodzina niepełna, to rodzina, w której dziecko jest wychowywane przez jednego z rodziców i mieszka jedynie z tym rodzicem. Najczęściej ten typ rodziny stanowi układ matka-dziecko lub dzieci.
W Polsce jest około 940 000 takich rodzin. W krajach latynoskich rodziny niepełne obejmują ok. 20–50% wszystkich rodzin.
Przyczyny powstania rodzin niepełnych są różne: rozwód, porzucenie przez ojca, świadoma decyzja kobiety posiadania dziecka bez małżeństwa, przedwczesne macierzyństwo. W wielu innych kulturach, np. Ameryki Łacińskiej, obyczajowość społeczna akceptuje ten typ rodziny, kobiety mają dzieci pochodzące z różnych ojców lub bywa, iż niektórzy ojcowie ograniczają swoją pomoc do świadczeń materialnych, co nie jest bynajmniej regułą, a brak prawodawstwa chroniącego kobietę i dziecko uniemożliwia egzekwowanie tych świadczeń.
Rodzina niepełna utrudnia proces socjalizacji dziecka, które ma do czynienia z jednym tylko wzorcem osobowym. W przypadku braku ojca mówimy o tzw. zespole braku ojca, który polega na zaburzeniach uspołecznienia dziecka, równowagi psychicznej, trudności w podporządkowaniu się normom. W przypadku braku matki u dziecka może rozwinąć się zespół braku matki, który polega na frustracji uczuciowej, zahamowaniu rozwoju uczuciowego, opóźnieniu dojrzewania psychicznego i psychoseksualnego.
Obecność obojga rodziców jest bardzo ważna, ma wpływ na sytuację materialną na standard życia. Rodziny żyją w trudnych warunkach nie stać ich na właściwe wychowanie dziecka. Kiedy są obydwoje rodzice trudy wychowania rozkładają się na 2 osoby. Wychowywanie dzieci w rodzinach niepełnych niekorzystnie wpływają na kariery szkolne.
Gdy dziecko wychowywanie jest tylko przez jednego z rodziców dzieci nie mają zapewnionych warunków dla rozwoju identyfikacji płciowej, pod względem płciowym nie będą się dobrze rozwijać. Dziewczynka nigdy nie się jak być kobietą, gdy jest wychowywana tylko przez ojca.
Pierwszą osobę zajmującą się dzieckiem jest mama i dziecko ją zapamiętuje. Dla dziewczynki mama pełni rolę modela i od niej uczy się jak być kobietą. Ciężko jest jej mieć modela w ojcu, gdyż różni się on chociażby budową anatomiczną. Gdy jest wychowywana tylko przez ojca zatraca w sobie wartości, które są charakterystyczne tylko dla kobiet.
Od 2 roku zaczyna się proces różnicowania się płci poprzez kontakt z ojcem, proces kształtowania się oczekiwań, uczy się żyć z mężczyzną. Chłopcy wiążą się silnie z matkami ale po pewnym czasie od 2 roku życia spostrzegają podobieństwo do taty- zróżnicowania ważności w rodzinie znacznie ojca wzrasta, 6 lat zmienia model męski i mężczyźni obejmują opiekę nad synem i z mamą proces różnicowania się płci uczenie się bycia z kobietą. Kiedy natomiast dziecko wychowywane jest tylko z jednym z rodziców, trudno przystosować go do trudów, życia nie mając konkretnych przykładów z dnia codziennego.
Na wychowanie dziecka wpływa psychika, środowisko w jakim jest wychowywanie. Mamy inaczej ukształtowaną inteligencję, różną, która ma inny wpływ na osobowość dziecko, inna jest miłość matczyna a inna ojcowska. Kobiety kochają bez żadnych warunków, akceptują wszystkie cechy dziecka, miłość ojca jest miłością warunkową ma tendencje do wygasania. Sfera uczucia emocjonalna rozwija się pod wpływem matczynej opieki, dzieci mają poczucie bezpieczeństwa u matki. Sfera uczucia mężczyzn podporządkowana jest rozumowi. Oddziaływanie matczyne rozwija sferę uczuciową a ojca sferę społeczną. Dlatego tak ważne jest by dzieci wychowywane były przez obojga rodziców.
Obecność mamy po urodzeniu jest bardzo ważna. U dzieci występuje cecha zwana syntonią mająca zdolność przywiązania uczucia innych osób, gównie matczynego. Dziecko potrzebuje kontaktu emocjonalnego. Polega to na tym, że dziecko chce być obdarowywane uczuciami i chce obdarowywać nimi kogoś. Aby tak potrafiło musi być to jedna i ta sama osoba. Od 3-mcy do 3 roku jeżeli dziecko nie ma kontaktu z mamą występuje u niego upośledzenie uczuciowe, człowiek nie jest w stanie odczuwać i przeżywać uczuć innej osoby.
Z braku matczynego ciepła występują u dzieci różne choroby, takie jak: choroba sieroca- konsekwencja braku wiary.
Dziecko znajduje się w fazie rozpaczy- długo płacze. Następnie występuje regres rozwoju, zapomina się bliskie osoby, cofa się przestaje chodzić, spada odporność na choroby- czasem kończy się to nawet śmiercią.
U dziewczyn- występują zaburzenia identyfikacji płciowej, zaburzenia sfery emocjonalnej, wcześnie zaczynają stosunki heteroseksualne i wcześnie zachodzą w ciąże. Trudno nauczyć się im być mamą, ponieważ nie miały przykładu na swoim własnym przykładzie- nie były wychowane przez matkę.
U chołopców z braku matki występują zaburzenia sfery emocjonalnej, przejawia się heteropatia, trudność kontaktu z dziewczynami.
Konsekwencją braku ojca jest to że dzieci wykazują zaburzenia w rozwoju społecznym, mają mniejszą potrzebę zdobywania osiągnięć, mają większe nasilenie agresywności. Chłopcy mają bardzo wypatrzony ideał mężczyzny. Ich ideałami są mężczyźni silni, agresywni i brutalni. Ideały są efektem przekazów kulturowych, że mężczyźni chodzą na polowania, wojny pełnią typowe męskie zawody, sporty. Oddziałowują efekty spostrzegania przykazywanego modelu mężczyzny z filmów np. karate lub wojennych. Dzieci wychowywanie bez ojca są impantylni. Gdy mama jest silną osobowością, chłopiec identyfikuje się z mamą, używa np. takiej samej odmiany, poszłam, zrobiła. Trudno narazić się mu, być mężczyzną, przyjmuje szereg kobiecych cech, na etapie dorastania są bardziej podatni wstąpienie do grup agresywnych. Tacy chłopcy mają większy problem z kontaktem heteroseksualnym. Trudno pełnić mu rolę męża i ojca i trudniej kształtować jego osobowość. Kontakty z ojcem można zastąpić kontaktami z dziadkiem, wujkiem, dobrze wpływa chodzenie do przedszkola.
U dziewczyn problemem jest zaburzony rozwój społeczny. Wypadają z rytmu życia, mają nie ukształtowaną sferę społeczną. Szukają one kontaktu z mężczyzną nie wiedzą czego po mężczyźnie się mogą spodziewać. Proces demoralizacji takiej dziewczyny jest bardzo trudny. Trudno nawiązać jej relacje z chłopakiem i trudno wejść w rolę kobiecą pełnić rolę matki i żony.
Dla chłopców i dziewczynek dla normalnego rozwoju potrzebna jest obecność obojga rodziców, jeżeli któregoś nie ma to występują zaburzenia w rozwoju.
Wychowanie w rodzinie niepełnej utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia rozwój roli seksualnej, partnerskiej, a negatywne wzorce są następnie przenoszone na własne związki. Negatywnym następstwom wzrastania w rodzinie niepełnej mogą zapobiegać rozumne działania wychowawcze rodzica i pomoc ze strony innych członków rodziny.
BIBLIOGRAFIA:
1. „Słownik Encyklopedyczny Miłość i Seks” Wydawnictwa Europa. Lew Starowicz. Warszawa 1999.
2. „Psychologia wychowawcza” D. Barzach Wrocław 1973r.
3. „Psychologia wychowawcza” B. Strupczewska, Warszawa 1990