Prawo Polski a prawo Unii Europejskiej

Prawo Polski a prawo Unii Europejskiej
Rozważania na temat zależności prawa RP od prawa UE chciałabym zacząć od wyjaśnienia definicji prawa wspólnotowego. Prawo Wspólnotowe to samodzielny porządek prawny przez państwa członkowskie Unii Europejskiej.
Źródła prawa Wspólnot Europejskich można dzielić umownie na: źródła pisane i źródła niepisane. Do źródeł pisanych zalicza się:
- pierwotne źródła prawa
- wtórne źródła prawa
a ponadto:
-umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi
-porozumienia zawierane między krajami członkowskimi.
Do niepisanych źródeł prawa zalicza się:
-ogólne zasady prawa
-prawo zwyczajowe
Według kryterium podmiotowego określenie „prawo pierwotne” odnosi się do umownego prawa międzynarodowego publicznego powołującego Wspólnoty do życia i stwarzającego podstawy ich ustroju. Chodzi więc o prawo stworzone bezpośrednio przez państwa członkowskie.
Pojęcie „prawo wtórne” obejmuje natomiast akty stanowione przez organy Wspólnot, które powstały na mocy prawa pierwotnego.

Według kryterium przedmiotowego, prawem pierwotnym są traktaty założycielskie oraz ich uzupełnienia i zmiany, prawem wtórnym źródła, które prawo pierwotne realizują, a więc akty wykonawcze w szerokim rozumieniu.
Pierwotne źródła prawa to przede wszystkim konkretne traktaty międzynarodowe:
-dwa Traktaty rzymskie z 1957 r.
-Traktat paryski z 1951 r.
-Jednolity Akt Europejski (tworzący warunki dla utworzenia rynku wewnętrznego)
- Traktat z Maastricht (ustanawiający Unię Europejską, ale wprowadzający także zmiany do TWE)
- Traktat Amsterdamski
- Traktat Nicejski
Wtórne źródła prawa, to: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie
Rozporządzenia są aktami generalno-abstrakcyjnymi, to jest skierowanymi do nieograniczonej liczby nieokreślonych adresatów i przeznaczonymi do wielokrotnego stosowania. Rozporządzenia zawsze obowiązują bezpośrednio i co do zasady są bezpośrednio skuteczne. Obowiązują w prawie krajowym zawsze w takiej formie, w jakiej zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot/Unii Europejskiej. Państwa członkowskie nie mogą wydać ustawodawstwa wprowadzającego w życie rozporządzenie czy też zmieniającego jego charakter ze wspólnotowego na krajowe. Nie jest również dopuszczalne wydawanie przez państwa wytycznych dotyczących wykładni rozporządzeń; zadanie to pozostawiono sądom krajowym. Państwa mogą wydać przepisy związane z rozporządzeniami tylko wtedy, gdy samo rozporządzenie przewiduje taką możliwość (co zazwyczaj ma miejsce w razie konieczności wprowadzenia przepisów karnych), albo też gdy konieczne jest określenie instytucji (organów) odpowiedzialnych za realizację rozporządzenia w stosunkach krajowych. Tym samym rozporządzenia są jedynym środkiem unifikacji prawa we Wspólnocie.
Dyrektywy są adresowane do państw członkowskich (wszystkich lub – rzadziej – niektórych), określają cele lub zadania, które powinny one osiągnąć, oraz czas, w którym państwa powinny zrealizować te cele. Sposób realizacji pozostawiony jest do uznania państwa członkowskiego, jakkolwiek niejednokrotnie – zwłaszcza w przypadku dyrektyw zawierających normy techniczne – akty te są tak szczegółowe, że swoboda działania państw jest niewielka, a nawet iluzoryczna. Realizacja polega na wydaniu odpowiednich aktów prawa wewnętrznego, przy zachowaniu pewnych wymogów, które zostały sformułowane w orzecznictwie ETS. Przede wszystkim państwa członkowskie zobowiązane są wydać w celu implementacji dyrektywy przepisy prawne o charakterze powszechnie obowiązującym. Przepisy realizujące dyrektywę powinny być notyfikowane Komisji Europejskiej, która nadzoruje działania państw i w razie potrzeby wszczyna postępowanie przed ETS o nie implementowanie albo niewłaściwe implementowanie dyrektywy. Jeżeli dyrektywa przewiduje możliwość wyboru przez państwa jednego z kilku proponowanych sposobów działania, państwa zobowiązane są dokonać takiego wyboru; jednocześnie jednak muszą one uznać skutki regulacji prawnych innych państw różniących się od wybranego przez dane państwo, lecz zgodnego z dyrektywą.
Decyzja obowiązuje w całości adresata, do którego jest skierowana. Decyzje różnią się od rozporządzeń Wspólnot swoim indywidualnym i konkretnym charakterem, natomiast od dyrektyw ponadto wyraźnym sprecyzowaniem treści obowiązku. Od opinii i zaleceń odróżnia je to, że są wiążące.
Zalecenia i opinie organów Unii nie są wiążące, jednak faktycznie ich autorytet jest duży, a państwa starają się dostosować do ich treści. Akty tego typu zalicza się w doktrynie do tzw. soft law („miękkiego prawa”).
Zasada bezpośredniego skutku oznacza, że jednostka może powołać się na uprawnienia wynikające z prawa europejskiego wprost przed sądami krajowymi. Jest to istotne, ponieważ to właśnie sądy krajowe są odpowiedzialne za stosowanie prawa wspólnotowego i zapewnienie jego egzekwowania. O ile bezpośrednio obowiązujące są wszystkie normy prawa europejskiego, o tyle tylko niektóre są bezpośrednio skuteczne. Warunkami samowykonalności są: jasny, precyzyjny i bezwarunkowy charakter normy, a także jej kompletność, tj. budowa i treść pozwalające na stosowanie takiej normy bez konieczności wydania jakiegokolwiek uzupełniającego aktu prawa wewnętrznego.
Zasada prymatu została sformułowana w orzecznictwie ETS. Dotyczy zarówno norm traktatowych, jak i umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę oraz prawa wtórnego. Obejmuje wszystkie normy prawa wspólnotowego i wszystkie normy prawa krajowego, w tym normy konstytucyjne. Polega na tym, że prawo Rp musi być zgodne z prawem UE; musi być do niego dopasowane.