Zagrożenia czasu pokoju.

Zagrożenia czasu pokoju.

Na życie społeczne i gospodarcze wpływać mogą różne postacie zagrożeń. Zagrożenia te dzielimy na naturalne - niezależne od człowieka, i na zagrożenia wywołane działalnością ludzką.

Zagrożenia naturalne.

- Trzęsienia Ziemi.

Nagłe i potężne ruchy zmieniające oblicze powierzchni planety są dziełem ktrzęsień Ziemi - jednego z najgroźniejszych zjawisk naturalnych.
Gdy nawiedzają wielkie miasta ich skutki są szczególnie dramatyczne.

Trzęsienie ziemi rodzi się zwykle głęboko pod skorupą ziemską. Zewnętrzną powłokę ziemi tworzą ruchome płyty. Najgroźniejsze trzęsienia powstają wewnątrz ziemi wzdłuż krawędzi tych płyt. Ruch płyt nie przebiega spokojnie i stopniowo. Przeciwnie wzdłuż krawędzi aż do momentu pęknięcia i przemieszczania się płyt, gromadzą się silne naprężenia. Rozładowanie następuje w postaci wstrząsów o różnej intensywności częstotliwości. Grunt może pękać unosić się i zapadać. W obszarach górzystych mogą powstać lawiny i osuwiska, nawet na łagodnych stokach.

Chociaż trzęsienia ziemi mogą się zdarzyć w każdym niemal miejscu kuli ziemskiej, najczęstsze są w pobliżu krawędzi płyt. Jednym z najsłynniejszym z takich miejsc jest uskok San Andreas, które przebiega wzdłuż zachodniego wybrzeża USA. Uskok ten odpowiada za trzęsienia ziemi w Kalifornii. Linie licznych uskoków przebiegają przez obszar Chin i Japonii. Kobe na przykład, leży nad uskokiem Nojima.

Przebieg głównych uskoków.

Skala Mercalliego.

Wyróżnia ona 12 różnych poziomów zaburzeń. Na przykład:

stopień 2: nieznaczne drgania. Lekkie kołysanie się zawieszonych przedmiotów.
stopień 5: drgania dość mocne. Skutki są wyraźnie odczuwane, płyny wylewają się z naczyń, wypadają szyby z okien.
stopień 7: wstrząsy bardzo silne. Walą się kominy, pękają ściany i odpadają tynki.
stopień 8: zniszczenia. Słabsze konstrukcyjne, pomniki, ściany zostają zburzone.
stopień 10: klęska wiele budynków legło w gruzach, grunt popękał możliwość osuwisk i tsunami.
stopień 12: katastrofa. Wielkie zniszczenia i odkształcenia terenu. Ziemia jest bardzo pofałdowana na znacznym obszarze. Mniejsze przedmioty "fruwają".

O godzinie 5:46, 17 stycznia 1995 roku, trzęsienie ziemi nawiedziło japońskie miasto Kobe. Domy legły w gruzach, drogi i mosty rozpadły się jakby zrobione były z dykty, szyny kolejowe powyginały się. Przewracające się budowle zniszczyły linie elektryczne, uszkodzeniu uległy przewody gazowe - wszystko to utrudniało ekipą ratowniczym dotarcie do ofiar katastrofy. Zginęło ponad 5300 osób, wiele zostało przysypanych przez gruzy, inni ponieśli śmierć w pożarach wywołanych przez trzęsienie.

Niezależnie od ofiar w ludziach, rachunek, jaki przyszło zapłacić za naprawę zniszczeń i ponowne postawienie miasta na "nogi" wyniósł ponad 100 miliardów dolarów.

Specjaliści przewidywali wystąpienie silnego trzęsienia ziemi w Japonii, ale pomylili się, co do jego lokalizacji spodziewali się go raczej w stolicy kraju, Tokio.

Czujniki wstrząsów

Sejsmometry dostarczają najbardziej precyzyjnych danych o przewidywanym trzęsieniu ziemi. Te bardzo czułe instrumenty mogą wykryć nawet najmniejsze drgania skorupy ziemskiej. Sejsmometr przetwarza te drgania na sygnały elektryczne, które z kolei mogą być zapisane na papierze. Dzięki temu sejsmolodzy mogą śledzić natychmiast każde gwałtowne rozładowanie w skałach skorupy ziemskiej.

Sejsmometr jest urządzeniem przeznaczonym do zapisu fal sejsmicznych.

Ograniczenie zniszczeń.

Chociaż żadna z tych metod nie gwarantuje skutecznej prognozy, ułatwiają one bardzo zrozumienie natury trzęsień ziemi. Naukowcy bowiem poszukują sposobów zmniejszenia skutków trzęsień. Niektórzy są przekonani, że możliwe jest rozładowanie naprężeń w skałach grożących silnymi trzęsieniami ziemi za pomocą serii małych wstrząsów wywołanych sztucznymi wybuchami.

Na pewnych terenach małe wstrząsy można sprowokować przez wprowadzanie cieczy w strefę uskoków. Wpompowanie płynnych zanieczyszczeń do głębokich otworów koło Denver, Kolorado, wywołało drobne wstrząsy na spokojnym dotychczas obszarze. Wynika z tego że narastające naprężenia wzdłuż uskoków, takich jak np.: San Andreas w Kalifornii, mogą być rozładowane na drodze serii kontrolowanych, sztucznie wywołanych, małych trzęsień ziemi.

- Wybuchy wulkanów

Wybuch wulkanu wyrzucającego w powietrze rozgrzaną do czerwoności lawę to widok niezwykle efektowny. Erupcji towarzyszy zwykle wypływ roztopionej lawy lub, potężne przesłaniające Słońce chmury pyłu.

Ta niezwykła fotografia nie jest negatywem. Ukazuje ona fragment osady na Filipinach, przysypanej popiołem pochodzącym z wybuchu wulkanu Pinatubo 1991 roku.

Chmury popiołu.

Jeśli magma posiada bardzo dużą lepkość, a zawarte w niej gazy wywierają niskie ciśnienie erupcji towarzyszą chmury gorącego popiołu i gazów które potem opadają błyskawicznie w dół w postaci "rozżarzonej lawiny".

Gorące gazy i popiół pędzą w dół zbocza piroplastyczną falą nazywaną nuee ardente (z francuskiego - gorąca chmura), która niszczy wszystko na swojej drodze.

Ten typ erupcji nazywano typem Pelee, od imienia wulkanu na karaibskiej wyspie Martynice, który 8 maja 1902 roku zniszczył miasto St. Pierre, uśmiercając 30 000 ludzi. Jedynym który przeżył ten straszliwy kataklizm był mężczyzna odbywający karę w więzieniu. W jego celi znajdowało się jedynie maleńkie okienko.

Rzeka płynnej lawy na zboczach Etny.

Krakatau w 1883 roku erupcja doprowadziła do całkowitej zagłady wulkanicznej wyspy Krakatau, położonej między Sumatrą a Jawą. 27 sierpnia Krakatau rozsadził swój stożek podczas "najgłośniejszej erupcji na Ziemi". Wulkan przebudził się 4 miesiące wcześniej. Huk był słyszalny w odległej o 4000 km Australii.

Miliony ton pyłów i popiołów uniosły się w powietrze, przesłaniając Słońce i wywołując niezwykłe zjawiska optyczne, np. wielobarwne zachody słońca, podziwiane na całym świecie. Gigantyczne fale oceaniczne zwane tsunami, uderzyły o brzeg Jawy i Sumatry, zabijając 36 000 ludzi. Gdy chmury rozrzedziły się, okazało się że, większa część wyspy przestała istnieć. Wyłoniła się nowa mała wyspa. Ochrzczono ją imieniem Anak Krakatoa - "dziecko Krakatau". Obecnie wulkan ma około 200 metrów wysokości.

Wulkany na kuli ziemskiej.
- Huragany i tornada

Huragany to systemy znacznie większe niż burze, których często znajduje się kilka w jednym huraganie.
Średnica huraganu waha się od 200 - 500 km.

W środku znajduje się strefa ciszy, tzw. "oko" gdzie powietrze osiada. W tym miejscu niebo jest pogodne i powietrze spokojne jednak wokół oka powietrze unosi się gwałtownie zasysając parę wodną z powierzchni i tworząc wirujący system chmur oraz niezwykle silnych wiatrów. Prędkość wiatru w huraganie przekracza 119 km/h, a czasami dochodzi do 300 km/h. Silny wiatr i silne opady mogą powodować spustoszenie, gdy huragan uderzy w wyspy lub wybrzeże. Znaczne obszary mogą zostać zatopione drzewa powyrywane z korzeniami, a domy powywracane. Przeciętnie co roku 11 huraganów tworzących się na Północnym Atlantyku dociera do Ameryki Północnej. Po wejściu na ląd huragan stopniowo zanika, jest bowiem pozbawiony zasilania w parę wodną co sprawia że traci siłę.

- Tornado

Tornado są cyklonami o mniejszej skali osiągają jedynie kilkaset metrów średnicy. Jednakże, ze względu na swoje rozmiary są to prawdopodobnie najbardziej niszczące rodzaje cyklonów tropikalnych. W USA nazywane także trąbami powietrznymi tornada mają kształt lejków gwałtownie unoszącego się powietrza, których prędkość wiatru często przekracza 320 km/h. Tornado trwa zwykle godzinę jednak przechodząc nad lądem z szybkością od 10 do 560 km/h pozostawia za sobą pas zniszczenia.

Cyklony te są powszechne w stanach Zjednoczonych i Australii. Najwięcej danych mamy o tornadach występujących w środkowych stanach USA, gdzie pojawia się ich od 500 do 600 rocznie.

Zagrożenia związane z działalnością człowieka.

Powietrze, którym oddychamy, jest częścią atmosfery, mieszaniną gazów otulających Ziemię. To ona sprawia, że na planecie istnieje życie i to ona chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym.

Efekt cieplarniany

Gazy wchodzące "od zawsze" w skład atmosfery sprawiają, że ciepło dostarczane przez promienie słoneczne i odbite od powierzchni Ziemi, jest zatrzymywane w atmosferze. Bez nich Ziemia stała by się tak zimna, że zamarzły by oceany, a życie uległo zagładzie. Jednak gdy proporcje tych tzw. "gazów szklarniowych" zostaną zakłócone przez zanieczyszczenia, wówczas ilość uwięzionego w atmosferze ciepła gwałtownie się zwiększy, a skutkiem tego jest tzw. "efekt cieplarniany. W rezultacie tylko w tym wieku wzrost średniej temperatury na naszej planecie wyniesie 0,5 stopnia C. Naukowcy już teraz przewidują dalszy wzrost temperatury o 1,5 do 4,5 stopnia C do połowy przyszłego stulecia. Głównymi sprawcami tego zatrucia atmosfery są tlenek węgla i dwutlenek siarki. Alarmujący jest również wzrost liczby zachorowań na raka skóry. Jest to następstwo działania szkodliwego promieniowania nadfioletowego Słońca, docierającego przez zniszczoną warstwę ozonową.

Dziura ozonowa w stratosferze chroni nas pochłaniając nadfioletowe promieniowanie Słońca jednak w skutek powszechnego ostatnio stosowania chlorofluorowęglowodorów (CFCs) - w pojemnikach aerozolowych, w lodówkach, środkach czyszczących i tworzywach - do atmosfery trafia więcej tych gazów, niż jest ona w stanie ich wchłonąć. Wskutek ich rozkładu powstaje chlor, który atakuje i niszczy ozon. Naukowcy uważają, że może dojść do zmniejszenia zawartości ozonu również nad innymi częściami kuli ziemskiej. Jeśli to się stanie będziemy narażeni na działanie szkodliwego promieniowania. Niestety, w 1995 r. naukowcy stwierdzili obecność takiej dziury w warstwie ozonowej nad Arktyką i częścią północnej Europy.

EFEKT CIEPLARNIANY

Złowieszcza chmura trujących zanieczyszczeń wisi nad Mexico City, gdzie około 20 milionów mieszkańców zmaga się ze skutkami emisji szkodliwych spalin.

Radioaktywność

Jądra atomowe dużego rozmiaru mogą być niestabilne i się rozpadać. Wówczas uwalniane są z nich naładowane cząstki. Proces ten nazywany jest promieniotwórczością.

Większość pierwiastków posiada formy nietrwałe zwane radioizotopami. Niektóre pojawiają się w sposób naturalny inne wytwarzane są w reaktorach jądrowych. Najbardziej promieniotwórcze substancje mają najwyższą liczbę cząsteczek w jądrze. Uran ma 238 cząstek. Gdy ciało ludzkie narażone jest na dawki promieniowania radioaktywnego, tkanki i komórki nerwowe mogą ulec zniszczeniu.

Zastosowanie promieniowania.

- Promieniowanie "Alfa"

Promieniowaniem alfa są naładowane cząstki 2 protonów i 2 neutronów. Baterie jądrowe wydzielające szkodliwe promieniownie alfa, są używane do zasilania stymulatorów serca, ich trwałość jest znacznie dłuższa niż baterii tradycyjnych.

- Promieniowanie "Beta"

Podczas rozpadu promieniotwórczego neutron może zmieniać się w proton i odwrotnie. W tym procie powstają strumienie elektronów lub pozytonów (promienoiwanie Beta). Izotop węgla - 14 obecny w całej materii ożywionej, wytwarza promieniowanie Beta w czasie swojego rozpadu.

- Promieniowanie "Gamma"

Promieniowanie gamma, fala elektro magnetyczna, porusza się z prędkością światła ale ma dużo więcej energii. Tego typu fale jak światło lub fale radiowe powstają gdy jądra mają zbyt dużo energii, głównie wyzwolonej przez cząsteczki alfa i beta.

Główne przecieki promieniowania.

Windscale, W. Brytania - 1957 rok - 39 przypadków śmiertelnych do 1979 roku, związanych z promieniowaniem. Skażony obszar 800 km kwadratowych

Three Mile Island, USA - 1979 rok - nie opublikowano liczby ofiar śmiertelnych - znaczne skażenia.

Kysztym, Rosja - 1985 rok - obszar skażenia 1191 km kwadratowych.

Czarnobyl, Ukraina - 1986 rok - 35 ofiar śmiertelnych w przeciągu 2 tygodni, 135 000 osób wysiedlonych.