Układ oddechowy
Układ oddechowy człowieka, podobnie jak u innych ssaków składa się z dróg doprowadzających gazy i właściwych dróg oddechowych.
Drogi oddechowe mają na celu oczyszczenie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza dostającego się do płuc. W tym celu pokryte są specjalnym nabłonkiem migawkowym.
Powierzchnie oddechowe pokrywa jednowarstwowy, płaski i łatwo przepuszczalny dla gazów nabłonek oddechowy.
Wyróżniamy następujące narządy klatki piersiowej: 1 - krtań, 2 - żyła szyjna, 3 - gruczoł tarczowy, 4 - mięśnie, 5 - opłucna, 6 - płuco prawe, 7 - serce, 8 - żebra, 9 - mostek, 10 - przepona, 11 - aorta brzuszna, 12 - mięśnie międzyżebrowe, 13 - oskrzeliki, 14 - oskrzele, 15 - płuca, 16 - naczynia tętnicze i żylne, 17 - grasica, 18 - tchawica.
W oddychaniu płucnym wyróżniamy dwie fazy : wdech i wydech. Jest to proces wciągania powietrza do płuc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynnością czynną, a wydech bierną.
Pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometra. Przeciętna pojemność u dorosłego mężczyzny wynosi około 4500 ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml. Regularne ćwiczenia mogą przyczynić się do powiększenia pojemności płuc, u wytrenowanego sportowca może dochodzić do 6000-7000 ml. Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a więc nie zależy od naszej woli.
Kolejne etapy przy wdechu i wydechu:
WDECH: WYDECH:
- skurcz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych - rozkurcz przepony
- podnoszenie żeber - tłocznia jamy brzusznej podnosi przeponę
Skurcz przepony i opuszczanie się jej - rozkurcz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych
- żebra opadają
- skurcz mięśni międzyżebrowych wewnętrznych
Charakterystyka poszczególnych narządów i procesów podczas oddychania:
a) Jama nosowa
- podzielona na 2 połowy przegrodą zbudowaną za kości i chrząstki,
- wokół jamę nosowej znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. zatoki oboczne nosa,
- od tyłu jama nosowa łącze się poprzez nozdrza tylne z jamą gardła,
- wewnątrz pokryta jest licznymi rzęskami - migawkami,
Powietrze, które przechodzi przez jamę nosową zostaje:
- oczyszczone, dzięki rzęską,
- ogrzane,
- nawilgocone.
b) Gardło
Odcinek w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe.
Dzieli się na 3 części:
- górną-nosową,
- środkową-ustną,
- dolną- krtaniową.
c) Krtań
Zbudowana z 9 chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami. Jedna z chrząstek nagłośnia zamyka wejścia do krtani w czasie połykania pokarmu. Zabezpiecza to drogi oddechowe przed niepożądanym wniknięciem do nich cząstek pokarmu. Wnętrze krtani wysłane jest nabłonkiem z ruchomi rzęskami. Krtań jest narządem głosotwórczym. Wewnątrz krtani pomiędzy chrząstkami rozpięte są tzw. fałdy głosowe. Ograniczają one przestrzeń zwaną głośnią. Jest to właściwy aparat Głosowy. Dolne fałdy głosowe to strunami głosowymi.
d) Tchawica
Ma kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13 cm.
- od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w 2 oskrzela,
- ściana tchawica jest z połączonych ze sobą za pomocą więzadeł chrzęstnych pierścieni. Każda ma kształt podkowy.
- wewnątrz wysłana jest błoną śluzową pokrytą nabłonkiem z rzęskami.
e) Oskrzela
Naturalne przedłużenie tchawicy. Zbudowane z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami.
Oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela o mniejszej średnicy, które dają początek oskrzelika. Najdrobniejsze zakończone są pęcherzykami płucnymi.
Podstawowe zadania:
- transport powietrza do płuc,
- ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza,
- oczyszczanie powietrza z ciał obcych.
f) Płuca
Są gąbczastej struktury.
- leżą wewnątrz klatki piersiowej,
- mają kształt zbliżony do spłaszczonych stożków,
- lewe płuco jest mniejsze od prawego,
- pokryte są cienką, błyszczącą błoną tzw. opłucną, której wilgotna powierzchnia ułatwia ruch płuc,
- zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych, każdy opleciony jest naczyniami włoskowatymi. W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana
gazowa.
g) Mechanizm oddychania
W oddychaniu płucnym wyróżniamy dwie fazy : wdech i wydech. Jest to proces wciągania powietrza do płuc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynnością czynną, a wydech bierną.
W czasie wdechu mięśnie międzyżebrowe kurczą się i powodują ruch żeber w górę i na zewnątrz.
W czasie wydechu mięśnie międzyżebrowe i przepona rozkurczają się, a żebra opadają w dół.
Pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometra. Przeciętna pojemność u dorosłego mężczyzny wynosi około 4500 ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml. Regularne ćwiczenia mogą przyczynić się do powiększenia pojemności płuc, u wytrenowanego sportowca może dochodzić do 6000-7000 ml. Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a więc nie zależy od naszej woli.
h) Wymiana gazowa
Tlen przenika z pęcherzyków płucnych do naczyń włosowatych, na tej samej zasadzie CO2 przenika do naczyń włoskowatych. Tlen pobrany pęcherzyków płucnych dociera z krwią do wszystkich komórek ciała.
i) Oddychanie komórkowe
Do procesu oddychania komórkowego potrzebny jest : tlen i cukier, dzięki nim otrzymujemy energie, a produktami ubocznymi są : CO2 i woda.