Chmury

Cirrus (Ci)
Definicja
Chmury w kształcie oddzielnych, białych, delikatnych włókien bądź białych lub przeważnie białych ławic czy też wąskich pasm. Chmury te mają włóknisty wygląd lub jedwabisty połysk albo obie te cechy jednocześnie.
Gatunki
Cirrus fibratus (Ci fib)
Cirrus uncinus (Ci unc)
Cirrus spissatus (Ci spi)
Cirrus castellanus (CI cas)
Cirrus floccus (Ci flo)
Odmiany
Cirrus intortus (Ci in)
Cirrus radiatus (Ci ra)
Cirrus vertebratus (Ci ve)
Cirrus duplicatus (Ci du)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Mamma
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Cirrus składają się z kryształków lodu. Mogą występować w postaci cienkich włókien lub nitek, prawie prostoliniowych nieregularnie zagiętych lub poplątanych w chaotyczny sposób. Mają one niekiedy kształt przecinków zakończonych u góry haczykiem lub niezaokrąglonym kłaczkiem. Chmury Cirrus występują także w ławicach na tyle gęstych, że wydają się szare, gdy znajdą się w kierunku Słońca. Ten gatunek chmur Cirrus może również lekko przesłaniać Słońce, rozmywać jego zarysy lub nawet zasłaniać je zupełnie. Chmury Cirrus rzadziej ukazują się w kształcie małych zaokrąglonych kłaczków mniej lub bardziej rozrzuconych, często ze smugami opadowymi lub w kształcie małych zaokrąglonych wieżyczek czy też małych baszt, wyrastających ze wspólnej podstawy. Człony chmur Cirrus są niekiedy ułożone w szerokie równoległe pasma, które wydają się zbieżnymi ku horyzontowi. Chmury Cirrus dostatecznie wzniesione nad horyzontem są białe w ciągu całego dnia. W każdym razie są bielsze niż jakiekolwiek inne chmury znajdujące się w tej samej części nieba. Gdy tarcza słoneczna znajduje się na wysokości horyzontu, chmury Cirrus są białawe, podczas gdy inne chmury znajdują się na niższych poziomach, mogą przejmować barwę żółtą lub pomarańczową. Gdy słońce znika pod horyzontem, chmury Cirrus znajdujące się wysoko na niebie zmieniają barwę z żółtej na różową, następnie na czerwoną i w końcu na szarą. O wschodzie słońca kolejność barw zjawia się w odwrotnym porządku. W pobliżu horyzontu chmury Cirrus przejmują często zabarwienie żółtawe lub różowawe; barwy chmur innych rodzajów, występujących na niższych poziomach, są mniej wyraźne. Zjawiska halo mogą być obserwowane, jednakże, wskutek małych rozmiarów chmur Cirrus, pierścienie halo prawie nigdy nie ukazują się w kształcie pełnych kręgów.
Powstawanie
Chmury Cirrus powstają często wskutek przekształcenia się virga chmur Cirrocumulus lub Altocumulus albo też górnej części chmur Cumulonimbus. Mogą one również powstać w wyniku przemian zachodzących w chmurach Cirrostratus o nierównomiernej grubości, w której najcieńsze części zanikły wskutek parowania. Chmury Cirrus w kształcie kłaczków o zaokrąglonych wierzchołkach powstają często w powietrzu wolnym od produktów kondensacji pary wodnej.
Zasadnicze różnice między chmurami Cirrus i podobnymi Chmurami innych rodzajów
a. Cirrocumulus
Chmury Cirrus w kształcie zaokrąglonych kłaczków, małych zaokrąglonych wieżyczek albo małych baszt wyrastających ze wspólnej podstawy, łatwo jest pomylić z chmurami Cirrocumulus, posiadającymi podobny wygląd. Za podstawę do rozróżnienia tych chmur służy fakt, że kłaczki lub małe wieżyczki chmur Cirrus, w przeciwieństwie do chmur Cirrocumulus, posiadają pozorną szerokość większą niż jeden stopień, jeśli są wzniesione nad horyzont o kąt większy od 30 .
b. Cirrostratus
Chmury Cirrus różnią się od chmur Cirrostratus tym, że posiadają nieciągłą budowę. Gdy występują w ławicach czy też pasmach, odróżniają się małą rozciągłością poziomą albo małymi wymiarami ciągłych części. Gdy chmura Cirrus znajduje się w pobliżu horyzontu, wówczas wskutek perspektywy trudno jest niekiedy odróżnić ją od chmur Cirrostratus.
c. Altocumulus
Chmury Cirrus w kształcie zaokrąglonych kłaczków, małych zaokrąglonych wieżyczek albo małych baszt wyrastających ze wspólnej podstawy, odróżniają się od chmur Altocumulus o podobnym wyglądzie tym, że posiadają bardziej włóknisty i jedwabisty wygląd.
c. Altostratus
Grube ławice chmur Cirrus odróżniają się od ławic chmur Altostratus mniejszą rozciągłością poziomą i bardziej białym wyglądem.

Cirrocumulus (Cc)
Definicja
Cienka, biała ławica, płat lub warstwa chmur bez cieni, złożona z bardzo małych członów w kształcie ziaren, zmarszczek itp. połączonych lub oddzielonych od siebie i ułożonych mniej lub bardziej regularnie; większość członów ma pozorną szerokość mniejszą od jednego stopnia.
Gatunki
Cirrocumulus stratiformis (Cc str)
Cirrocumulus lenticularis (Cc len)
Cirrocumulus castellanus (Cc cas)
Cirrocumulus floccus (Cc flo)
Odmiany
Cirrocumulus undulatus (Cu un)
Cirrocumulus lacunosus (Cc la)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Virga, Mamma
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Cirrocumulus składają się prawie wyłącznie z kryształków lodu; mogą w nich występować również i kropelki silnie przechłodzonej wody, które na ogół szybko przekształcają się w kryształki lodu.
Chmury Cirrocumulus występują na ogół w postaci płatów mniej lub bardziej rozpostartych i składających się z bardzo małych członów w kształcie ziarenek, zmarszczek. Płaty te wykazują często jeden lub dwa kierunki sfalowania. Mogą również posiadać brzegi włókniste. Bardzo rzadko płaty chmur Cirrocumulus mogą posiadać małe, zaokrąglone przerwy rozmieszczone mniej lub bardziej regularnie, tak że chmury mają często wygląd przypominający sieć lub plaster miodu. Brzegi tych przerw są często postrzępione.
Chmury Cirrocumulus występują również w ławicach o kształcie soczewek lub migdałów często bardzo wydłużonych i zazwyczaj o wyraźnych zarysach. Rzadziej człony chmur Cirrocumulus przybierają kształty bardzo małych kłaczków o postrzępionych dolnych częściach lub bardzo małych wypukłości, przypominających wieżyczki, wyrastające ze wspólnej poziomej podstawy. Chmury Cirrocumulus zawsze są na tyle przejrzyste, że pozwalają określić położenie Słońca lub Księżyca. Na chmurach tego rodzaju występuje niekiedy zjawisko wieńców lub iryzacji.
Powstawanie
Chmury Cirrocumulus mogą powstać w powietrzu wolnym od produktów kondensacji pary wodnej. Chmury Cirrocumulus mogą również powstawać w wyniku przekształcenia się chmur Cirrus lub Cirrostratus albo wskutek zmniejszania się wymiarów członów ławicy płatu lub warstwy chmur Altocumulus. Chmury Cirrocumulus w kształcie soczewek lub migdałów powstają zazwyczaj w wyniku lokalnego, orograficznego uniesienia warstwy wilgotnego powietrza.
Zasadnicze różnice między chmurami Cirrocumulus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Cirrus i Cirrostratus
Chmury Cirrocumulus w kształcie zaokrąglonych kłaczków, małych zaokrąglonych wieżyczek albo małych baszt wyrastających ze wspólnej podstawy, łatwo jest pomylić z chmurami Cirrus, posiadającymi podobny wygląd. Za podstawę do rozróżnienia tych chmur służy fakt, że kłaczki lub małe wieżyczki chmur Cirrocumulus, w przeciwieństwie do chmur Cirrus, posiadają pozorną szerokość mniejszą od jednego stopnia, gdy są wzniesione nad horyzont o kąt większy od 30
Płat chmur Cirrocumulus różni się od chmur Cirrus i Cirrostratus tym, że jest jakby zmarszczony lub podzielony na bardzo małe chmurki. Może on zawierać części włókniste, jedwabiste lub gładkie, które jednak w sumie nie stanowią jego większej części.
b. Altocumulus
Chmury Cirrocumulus odróżniają się od chmur Altocumulus tym, że większość ich członów jest bardzo mała i bez cieni.

Cirrostratus (Cs)
Definicja
Przejrzysta biała zasłona z chmur o włóknistym lub gładkim wyglądzie, pokrywająca niebo całkowicie lub częściowo i zwykle powodująca występowanie zjawiska halo.
Gatunki
Cirrostratus fibratus (Cs fib)
Cirrostratus nebulosus (Cs neb)
Odmiany
Cirrostratus duplicatus (Cs du)
Cirrostratus undulatus (Cs un)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Godne uwagi nie występują.
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Cirrostratus składają się głównie z kryształków lodu. Chmury Cirrostratus mogą występować w postaci włóknistej zasłony, w której można obserwować drobne prążkowanie, lub też mogą przybierać wygląd mglistej zasłony. Brzeg zasłony chmur Cirrostratus jest niekiedy ostro zarysowany, lecz częściej jest zakończony chmurami Cirrus na kształt frędzli. Chmury Cirrostratus nigdy nie są dość gęste by przeszkodzić w rzucaniu cieni przez przedmioty znajdujące się na ziemi, z wyjątkiem gdy Słońce jest nisko nad horyzontem. Uwagi dotyczące barw chmur Cirrus w dużej mierze są również słuszne dla chmur Cirrostratus. Zjawiska halo są często obserwowane w przypadku cienkich chmur Cirrostratus, niekiedy tak cienkich, że halo jest jedyną oznaką ich obecności.
Powstawanie
Chmury Cirrostratus powstają wskutek powolnego wznoszenia się rozległych warstw powietrza do dostatecznie dużych wysokości. Chmury Cirrostratus mogą również powstać wskutek łączenia się chmur Cirrus lub członów chmur Cirrocumulus lub też mogą być utworzone przez kryształki lodu padające z chmur Cirrocumulus. Poza tym chmury Cirrostratus mogą powstać wskutek zmniejszenia się grubości chmur Altostratus lub rozprzestrzenienia się kowadła chmury Cumulonimbus.
Zasadnicze różnice między chmurami Cirrostratus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Cirrus
Chmura Cirrostratus różni się od chmury Cirrus tym, że występuje w kształcie zasłony, zazwyczaj o dużej rozciągłości poziomej.
b. Cirrocumulus i Altocumulus
Chmury Cirrostratus mają na ogół wygląd rozmyty i nie wykazują budowy ziarnistej, prążkowanej, blaszkowatej, w kształcie zaokrąglonych członów, walców itp., co jest charakterystyczne dla chmur Cirrocumulus i Altocumulus.
c. Altostratus
Chmury Cirrostratus różnią się od chmur Altostratus małą gęstością i tym że mogą powodować zjawiska halo. W pobliżu horyzontu chmury Cirrostratus mogą być mylnie określone jako chmury Altostratus. Praktycznie wskazówką dla odróżnienia chmur Cirrostratus od chmur Altostratus i Stratus jest charakterystyczna dla chmur Cirrostratus powolność pozornego ruchu oraz zmian grubości i wyglądu.
d. Stratus
Chmury Cirrostratus można pomylić z bardzo cienkimi chmurami Stratus, które przy oddaleniu od Słońca mniejszym od 45 stopni mogą być bardzo białe. Chmury Cirrostratus różnią się jednak od chmur Stratus tym, że są wszędzie białe i że mogą mieć wygląd włóknisty. Poza tym chmury Cirrostratus dają często zjawisko halo, podczas gdy chmury Stratus ich nie dają, z wyjątkiem być może przypadków bardzo niskich temperatur.
e. Zmętnienie opalizujące
Chmury Cirrostratus różnią się od zasłony zmętnienia tym, że zmętnienie opalizujące lub ma barwę od brudno żółtej do brązowej. Chmury Cirrostratus niekiedy trudno jest rozpoznać patrząc na nią przez zmętnienie.

Altocumulus (Ac)
Definicja
Biała lub szara bądź częściowo biała, częściowo szara ławica lub warstwa chmur, wykazująca na ogół cienie i złożona z płatów, zaokrąglonych brył, itp., połączonych ze sobą lub oddzielonych od siebie, niekiedy o wyglądzie częściowo włóknistym lub rozmytym. Pozorna szerokość większości regularnie ułożonych małych członów chmury zawiera się zwykle w granicach od jednego do pięciu stopni.
Gatunki
Altocumulus stratiformis (Ac str)
Altocumulus lenticularis (Ac len)
Altocumulus castellanus (Ac cas)
Altocumulus floccus (Ac flo)
Odmiany
Altocumulus translucidus (Ac tr)
Altocumulus perlucidus (Ac pe)
Altocumulus opacus (Ac op)
Altocumulus duplicatus (Ac du)
Altocumulus undulatus (Ac un)
Altocumulus radiatus (Ac ra)
Altocumulus lacunosus (Ac la)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Virga, Mamma
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Altocumulus przynajmniej w większej części są zbudowane prawie wyłącznie z kropelek wody. Przy bardzo niskich temperaturach mogą tworzyć się w nich kryształki lodu. Chmury Altocumulus występują najczęściej w postaci rozległych płatów, składających się z połączonych lub oddzielonych od siebie członów, uporządkowanych dość regularnie. Niekiedy człony te przyjmują kształty wydłużonych równoległych walców, które mogą być rozdzielone wyraźnie zaznaczonymi pasmami czystego nieba. Bardzo rzadko płat chmur Altocumulus posiada mniej lub bardziej regularnie rozłożone, małe zaokrąglone przerwy, co daje chmurze wygląd podobny do sieci lub plastra miodu; wiele z tych przerw ma brzegi postrzępione. Płaty chmur Altocumulus często są obserwowane równocześnie na dwóch lub więcej poziomach.Chmury Altocumulus Występują również w postaci ławic mających kształt soczewki lub migdałów, często bardzo wydłużonych o wyraźnych zarysach. Ławice te składają się albo z pojedynczego mniej lub bardziej gładkiego członu, albo z kilku małych bardzo zbliżonych do siebie członów. W pierwszym przypadku chmura posiada wyraźne cienie. Rzadziej chmury Altocumulus przybierają kształty małych odosobnionych kłaczków, których dolne części są nieco postrzępione; chmurom tym towarzyszą często włókniste smugi. Inna równie rzadka postać chmur Altocumulus posiada wygląd szeregu małych wieżyczek, wyrastających ze wspólnej poziomej podstawy.Stopień przenikania światła przez chmury Altocumulus zmienia się w szerokich granicach. W pewnych przypadkach przez większą część chmury można określić położenie Słońca, w innych chmura jest w takim stopniu nieprzeświecająca, że zupełnie zasłania Słońce. Nieprzeświecające warstwy chmur Altocumulus mogą posiadać nierówną dolną powierzchnię, której wystające człony tworzą niejako płaskorzeźbę. Chmury Altocumulus prawie zawsze wykazują pewne cieniowanie. W przypadku tych chmur obserwuje się często wieńce lub iryzację. Kryształki, które padają z chmur Altocumulus, mogą powodować zjawiska halo w postaci słońc pobocznych (słońca pozorne) lub słupów świetlnych.
Powstawanie
Chmury Altocumulus powstają często na brzegu rozległej warstwy unoszącego się ku górze powietrza lub wskutek ruchów turbulencyjnych i konwekcyjnych w średnim piętrze. Chmury Altocumulus mogą również tworzyć się wskutek wzrostu rozmiarów lub grubienia przynajmniej kilku członów płata chmur Cirrocumulus lub przez dalszy podział członów chmury Stratocumulus. Mogą one również powstawać przez przekształcenie się chmury Altostratus i Nimbostratus. Chmury Altocumulus tworzą się również w wyniku rozpościerania się chmur Cumulus lub Cumulonimbus. Chmury Altocumulus w kształcie soczewek lub migdałów powstają zwykle wskutek lokalnego orograficznego unoszenia się warstwy wilgotnego powietrza.
Zasadnicze różnice między chmurami Altocumulus i podobnymi chmurami innych rodzajów.
a. Cirrus
Z chmur Altocumulus opadają niekiedy smugi o wyglądzie włóknistym. W tym przypadku uznaje się te chmury za Altocumulus, a nie za Cirrus tak długo, dopóki posiadają jakąś część bez wyglądu włóknistego lub jedwabistego połysku.
b. Cirrocumulus
Chmury Altocumulus można niekiedy mylić z chmurami Cirrocumulus. W przypadkach wątpliwych, jeśli chmury mają cienie, to według definicji są chmurami Altocumulus nawet, jeśli ich człony mają pozorną szerokość mniejszą od jednego stopnia. Jeśli nie mają cieni, to według definicji są chmurami Altocumulus, gdy większość uporządkowanych regularnie członów ma pozorną szerokość zawartą między jednym i pięciu stopniami, przy wzniesieniu chmur nad nad horyzontem o kąt większy od 30 . Na cienkich częściach chmur Altocumulus często obserwuje się wieńce lub zjawiska iryzacji, co dość rzadko zdarza się w przypadku chmur Cirrocumulus.
c. Altostratus
Warstwę chmur Altocumulus można niekiedy mylić z chmurą Altostratus; w przypadkach wątpliwych uważa się je za chmury Altocumulus, jeśli tylko występują jakiekolwiek oznaki istnienia płatów, zaokrąglonych brył, walców itp.
d. Stratocumulus
Chmury Altocumulus, posiadające ciemne części można niekiedy mylić z chmurami Stratocumulus. Jeśli większa część regularnie ułożonych członów ma pozorną szerokość, zawartą między jednym i pięciu stopniami przy wzniesieniu ich nad horyzontem o kąt większy o 30 , to są one chmurami Altocumulus.
e. Cumulus
Chmury Altocumulus porozrzucane w postaci kłaczków można mylić z małymi chmurami cumulus, jednakże kłaczki chmur Altocumulus posiadają często smugi włókniste (virga) i ponadto w przeważającej części mają mniejsze wymiary niż chmury Cumulus.

Altostratus (As)
Definicja
Płat lub warstwa chmur szarawych bądź niebieskich, o wyglądzie prążkowanym, włóknistym lub jednolitym, pokrywająca niebo całkowicie lub częściowo i miejscami tak cienka, że Słońce jest widoczne najwyżej jak przez matowe szkło. Chmura Altostratus nie powoduje występowania zjawisk halo.
Gatunki
Brak podziału na gatunki.
Odmiany
Altostratus translucidus (As tr)
Altostratus opacus (As op)
Altostratus duplicatus (As du)
Altostratus undulatus (As un)
Altostratus radiatus (As ra)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Virga, Praecipitatio, Pannus, Mamma
Budowa fizyczna i wygląd
Chmura Altostratus składa się z kropelek wody i kryształków lodu; zawiera ona również krople deszczu i płatki śniegu. Chmura Altostratus występuje prawie zawsze pod postacią warstwy o dużej rozciągłości poziomej i względnie dużej rozciągłości pionowej. Może ona składać się z dwóch lub więcej warstw ułożonych jedna nad drugą na nieco różnych poziomach. Warstwy te są niekiedy częściowo z sobą połączone. W pewnych przypadkach wyraźnie widać sfalowanie lub szerokie równoległe pasma. Chmura Altostratus jest zwykle tak gęsta, że nawet przez jej najcieńsze części Słońce widać niewyraźnie jak przez matowe szkło; najgrubsze jej części mogą być tak gęste, że zakrywają zupełnie Słońce. Altostratus jest chmurą dającą opady, które można obserwować w postaci smug poniżej jej podstawy (virga), wskutek tego dolna powierzchnia chmury może przybierać wygląd postrzępiony lub przypominający wymiona. Gdy chmura Altostratus daje opady sięgające do ziemi, mają one zwykle charakter ciągły i występują w postaci deszczu, śniegu lub ziaren lodowych. Pod chmurami Altostratus, w niżej położonych turbulencyjnych warstwach powietrza o zwiększonej wilgotności wskutek parowania opadów, mogą tworzyć się strzępy chmur (pannus). W początkowym stadium tworzenia się chmury pannus są małe, rozrzucone i wyraźnie oddzielone jedne od drugich; ukazują się one zwykle na poziomie wyraźnie niższym od poziomu podstawy chmur Altostratus. Wraz ze wzrostem grubości chmur Altostratus i obniżaniem się ich podstawy, odległość ta znacznie maleje, jednocześnie wzrastają wymiary i ilość chmur pannus, które mogą łączyć się w prawie ciągłą warstwę.
Powstawanie
Chmury Altostratus powstają najczęściej w wyniku powolnego unoszenia się warstw powietrza o dużej rozciągłości poziomej do dostatecznie dużych wysokości. Chmury Altostratus mogą również powstać z grubiejącej zasłony chmur Cirrostratus lub niekiedy przez zmniejszenie się grubości warstwy chmur Nimbostratus. Chmury Altostratus powstają z warstwy chmur Altocumulus, gdy z tych ostatnich wypadają kryształki lodu w postaci szeroko rozpostartych smug (virga). Czasami, zwłaszcza w obszarach międzyzwrotnikowych, chmury Altostratus powstają z rozpościeranie się środkowej lub górnej części chmury Cumulonimbus.
Zasadnicze różnice między chmurami Altostratus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Cirrus
Płaty lub warstwy chmur mogą, choć w rzadkich przypadkach, rozpaść się na ławice, które można mylić z ławicami gęstych chmur Cirrus. Jednakże ławice chmur Altostratus mają większą rozciągłość poziomą i przeważnie są szare.
b. Cirrostratus
Cienką i wysoką warstwę chmur Altostratus można mylić z zasłoną chmur Cirrostratus. W przypadkach wątpliwych można czasami rozróżnić te chmury, pamiętając, że przy chmurach Altostratus przedmioty na ziemi nie dają cieni oraz Słońce jest widoczne przez nie jak przez matowe szkło. Jeśli obserwuje się zjawiska halo, jest to chmura Cirrostratus.
c. Altocumulus i Stratocumulus
Chmury Altostratus posiadają czasem dziury lub przerwy, należy zatem uważać, aby tych chmur nie mylić z płatem lub warstwą chmur Altocumulus lub Stratocumulus, posiadającą te same cechy. Chmury Altostratus różnią się od chmur Altocumulus i Stratocumulus bardziej jednolitym wyglądem.
d. Nimbostratus
Niską i grubą warstwę chmur Altostratus można odróżnić od podobnej warstwy chmur Nimbostratus dzięki istnieniu w chmurach Altostratus, cieńszych części, przez które Słońce jest lub przynajmniej czasami może być niewyraźnie widoczne. Chmury Altostratus posiadają również jaśniejszą szarą barwę i ich dolna powierzchnia jest zwykle mniej jednolita niż chmur Nimbostratus. Jeśli podczas bezksiężycowej nocy istnieją wątpliwości przy rozpoznaniu chmur Altostratus i Nimbostratus, przyjmuje się, że ta chmura jest chmurą Altostratus, z której nie pada ani deszcz ani śnieg.
e. Stratus
Chmury Altostratus różnią się od podobnych chmur Stratus tym, że można przez nie widzieć Słońce jak przez matowe szkło. Ponadto chmury Altostratus, gdy są obserwowane w kierunku Słońca, nie są nigdy tak białe, jak cienkie chmury Stratus.

Nimbostratus (Ns)
Definicja
Szara warstwa chmur, często ciemna, o wyglądzie rozmytym wskutek mniej lub bardziej ciągłego opadu deszczu lub śniegu w większości przypadków dochodzącego do ziemi. Chmura ta jest wszędzie tak gruba, że całkowicie przesłania Słońce.Poniżej tej warstwy często występują niskie postrzępione chmury które mogą być z nią połączone lub od niej oddzielone.
Gatunki
W przypadku chmur Nimbostratus nie wyróżnia się gatunków.
Odmiany
Chmury Nimbostratus nie posiadają odmian.
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Praecipitatio, Virga, Pannus
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Nimbostratus składają się z kropelek wody i kropelek deszczu, z kryształków i płatków śniegu lub z mieszaniny ciekłych i stałych cząstek. Chmura Nimbostratus występuje zazwyczaj jako rozległa niska, ciemno-szara warstwa o bardzo rozmytej podstawie; daje ona opad ciągły w postaci deszczu, śniegu lub ziaren lodowych, niekoniecznie dochodzących do ziemi. W strefie międzyzwrotnikowej, zwłaszcza w krótkich przerwach między opadami deszczu, można obserwować rozpadanie się chmury Nimbostratus na kilka różnych warstw, które szybko łączą się ponownie. Dolna powierzchnia chmury Nimbostratus często jest częściowo lub całkowicie zasłonięta przez niskie postrzępione chmury (pannus), które tworzą się poniżej podstawy lub u podstawy chmury Nimbostratus i szybko zmieniają kształty. Początkowo chmury pannus składają się z oddzielnych jednostek, później mogą łączyć się w ciągłą warstwę. Gdy chmury pannus pokrywają dużą część nieba, należy uważać, aby nie wziąć je za dolną powierzchnię chmury Nimbostratus.
Powstawanie
Chmury Nimbostratus najczęściej powstają wskutek powolnego wznoszenia się rozległych warstw powietrza do dostatecznie dużych wysokości. Chmury Nimbostratus mogą również rozwinąć się wskutek zwiększania się grubości chmur Altostratus lub rzadziej wskutek zwiększania się grubości warstwy chmur Stratocumulus lub Altocumulus. Niekiedy chmury Nimbostratus powstają również przez rozpościeranie się chmur Cumulonimbus i bardzo rzadko przez rozpościeranie się dużych chmur Cumulus, gdy te ostatnie dają opad deszczu.
Zasadnicze różnice między chmurami Nimbostratus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Altostratus
Cienkie chmury Nimbostratus można pomylić z grubymi chmurami Altostratus. Chmury Nimbostratus posiadają na ogół szarą barwę ciemniejszą niż chmury Altostratus. Z definicji wynika, że chmury Nimbostratus na całej rozciągłości są na tyle nieprzeświecające, że całkowicie zasłaniają Słońce lub Księżyc, podczas gdy chmury Altostratus zasłaniają je tylko wówczas, gdy znajdują się one za najgrubszymi częściami chmury. Jeśli podczas ciemnych nocy istnieje wątpliwość, czy występuje chmura Nimbostratus, czy też Altostratus, to przyjmuje się, że jest to chmura Nimbostratus, jeśli deszcz lub śnieg dochodzą do ziemi.
b. Altocumulus i Stratocumulus
Chmury Nimbostratus różnią się od grubej warstwy chmur Altocumulus lub Stratocumulus tym, że ani jej człony, ani dolna powierzchnia nie są wyraźnie zarysowane.
c. Stratus
Chmury Nimbostratus różnią się od grubej warstwy chmur Stratus tym że są gęstymi chmurami dającymi opad w postaci deszczu, śniegu lub ziaren lodowych. Z chmur Stratus może padać tylko mżawka, słupki lodowe lub śnieg ziarnisty.
d. Cumulonimbus
Gdy obserwator znajduje się pod chmurą posiadającą wygląd chmury Nimbostratus, lecz towarzyszą jej błyskawice, grzmoty lub grad, to chmura ta, zgodnie z umową, powinna być nazwana Cumulonimbusem.


Stratocumulus (Sc)
Definicja
Szara lub biała, bądź częściowo szara, częściowo biała ławica, płat lub warstwa chmur, posiadająca prawie zawsze ciemne części, złożona z zaokrąglonych brył, walców itp., połączonych ze sobą lub oddzielnych od siebie i nie posiadających wyglądu włóknistego (z wyjątkiem virga). Większość regularnie ułożonych małych członów chmury ma pozorną szerokość większą od pięciu stopni.
Gatunki
Stratocumulus Stratiformis (S.C. str)
Stratocumulus lenticularis (Sc len)
Stratocumulus castellanus (Sc cas)
Odmiany
Stratocumulus translucidus (Sc tr)
Stratocumulus perlucidus (Sc pe)
Stratocumulus opacus (Sc op)
Stratocumulus duplicatus (Sc du)
Stratocumulus undulatus (Sc un)
Stratocumulus radiatus (Sc ra)
Stratocumulus lacunosus (Sc la)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Mamma, Virga, Praecipitatio (rzadko)
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Stratocumulus składają się z kropelek wody, czasami łącznie z kroplami deszczu lub krupami śnieżnymi, rzadziej z kryształkami i płatkami śniegu. Chmury Stratocumulus najczęściej występują w postaci płatów lub warstw złożonych z członów chmur Altocumulus, lecz położonych na niższym poziomie, wskutek czego są pozornie większej wielkości. Wielkość, grubość i kształt członów tych chmur zmienia się w szerokich granicach. Niekiedy człony mają kształt równoległych walców, które mogą być rozdzielone pasmami czystego nieba. W pewnych przypadkach, szczególnie w szerokościach międzyzwrotnikowych, chmura Stratocumulus występuje w kształcie dużego pojedynczego walca. Bardzo rzadko płat chmury Stratocumulus posiada mniej lub bardziej regularnie rozmieszczone okrągłe otwory, z których wiele ma brzegi postrzępione. Otwory te często nadają chmurze wygląd podobny do sieci lub plastra miodu. Płaty chmur Stratocumulus często występują jednocześnie na dwu lub więcej poziomach. W nielicznych przypadkach chmury Stratocumulus obserwuje się w postaci wydłużonych płatów w kształcie soczewek lub migdałów, o wyraźnych zarysach, lub też w kształcie wieżyczek, wyrastających ze wspólnej poziomej podstawy. Stopień przenikania światła przez chmury Stratocumulus zmieniają się w szerokich granicach. Czasami większa część chmury jest dostatecznie cienka, aby można było określić położenie Słońca. W innych przypadkach chmura jest na tyle nieprzeświecająca, że zupełnie zakrywa tarczę słoneczną. Nieprzeświecające warstwy chmury Stratocumulus posiadają często dolną powierzchnię nierówną, której nierówności tworzą niejako płaskorzeźbę. Chmury Stratocumulus dają niekiedy opady o słabym natężeniu w postaci słabego deszczu, śniegu lub krup śnieżnych. Przy wyjątkowo niskich temperaturach chmury Stratocumulus mogą dać obfite virga z kryształków lodu, na których nieraz występują zjawiska halo. Gdy chmura Stratocumulus nie jest gruba, obserwuje się niekiedy na niej wieniec lub iryzację.
Powstawanie
Chmury Stratocumulus mogą tworzyć się wskutek wzrostu wymiarów przynajmniej niektórych członów chmur Altocumulus. Chmury Stratocumulus czasami powstają w powietrzu czystym pod chmurami Altostratus lub częściej Nimbostratus, mogą one także tworzyć się w wyniku przekształcania się chmur Nimbostratus. Chmury Stratocumulus mogą się rozwinąć wskutek unoszenia się warstwy chmur Stratus lub też w wyniku konwekcyjnych i falowych jej przemian przy jednoczesnej zmianie wysokości lub pozostaniu na tym samym poziomie. Chmury Stratocumulus często tworzą się przez rozpościeranie się górnej lub środkowej części chmur Cumulus lub Cumulonimbus, jak również w późniejszych godzinach południowych lub wieczorowych przez spłaszczenie się chmur Cumulus.
Zasadnicze różnice między chmurą Stratocumulus i podobnymi chmurami innych rodzajów.
a. Cirrostratus
Chmury Stratocumulus, przy bardzo niskich temperaturach, mogą dać obfite vitga z kryształków lodu, którym nieraz towarzyszą zjawiska halo; tym niemniej różnią się one od chmur Cirrostratus, gdyż ciągle jeszcze wykazują pewne oznaki istnienia zaokrąglonych mas, walców itp. Ponadto stopień przenikania światła jest mniejszy w przypadku chmur Stratocumulus niż Cirrostratus.
b. Altocumulus
Chmury Stratocumulus czasami można mylić z chmurami Altocumulus posiadającymi ciemne części. W przypadku gdy większość regularnie ułożonych członów ma pozorną szerokość większą niż pięć stopni przy wzniesieniu ich ponad horyzontem o kąt większy niż 30 , zaliczamy je do chmur Stratocumulus.
c. Altostratus, Nimbostratus i Stratus
Odróżnianie chmur Stratocumulus od chmur Altostratus, Nimbostratur i Stratus opiera się na tym, że chmury Stratocumulus wykazują oznaki istnienia członów połączonych lub oddzielonych od siebie. Ponadto, w przeciwieństwie do chmur Altostratus, które często mają wygląd włóknisty, chmury Stratocumulus nigdy nie wykazują wyglądu włóknistego z wyjątkiem występowania ich przy bardzo niskich temperaturach. Poza wyżej wymienionymi kryteriami charakter opadu i cechy jego cząsteczek dają niekiedy podstawy do rozpoznania tych chmur, bowiem opad, pochodzący z chmur Stratocumulus, posiada zawsze słabe natężenie.
d. Cumulus
Chmury Stratocumulus różnią się od chmur Cumulus tym, że ich człony występują na ogół w grupach lub ławicach i zwykle mają płaskie wierzchołki. W przypadku gdy wierzchołki chmur Stratocumulus mają kształt kopuły, to w odróżnieniu od chmur Cumulus wznoszą się one ze wspólnej podstawy.

Stratus (St)
Definicja
Na ogół szara warstwa chmur o dość jednolitej podstawie, mogąca dać opad mżawki, słupków lodowych lub śniegu ziarnistego. Jeśli Słońce jest widoczne przez chmurę, to jego zarys jest wyraźny. Chmura Stratus nie powoduje występowania zjawisk halo, z wyjątkiem być może przypadków występowania jej przy bardzo niskich temperaturach. Chmura Stratus występuje niekiedy w postaci postrzępionych ławic.
Gatunki
Stratus nebulosus (St neb)
Stratus fractus (St fra)
Odmiany
Stratus opacus (St op)
Stratus translucidus (St tr)
Stratus undulatus (St un)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Praecipitatio
Budowa fizyczna i wygląd
Chmura Stratus jest zwykle złożona z małych kropelek wody, przy niskich temperaturach może się składać z małych cząsteczek lodu. Gdy chmura Stratus jest gęsta lub gruba, zawiera często kropelki mżawki i niekiedy słupki lodowe lub śnieg ziarnisty. Chmura Stratus najczęściej występuje jako mglista, szara i prawie jednostajna warstwa, posiadająca często tak niską dolną podstawę, że zasłania wierzchołki niskich wzgórz lub wysokich budowli. Chmura ta czasami jest tak cienka, że zarysy Słońca lub Księżyca mogą być przez nią wyraźnie widoczne; częściej jednak jest na tyle nieprzeświecająca, że zasłania Księżyc lub Słońce. W pewnych przypadkach ma ona ciemny lub nawet groźny wygląd. Dolna powierzchnia chmury Stratus jest zwykle dobrze zaznaczona i może być sfalowana. Czasami chmura Stratus jest obserwowana w postaci fragmentów o zmieniających się wymiarach i jasności, mniej lub bardziej połączonych ze sobą, lub też w postaci strzępów. Jeśli chmura Stratus jest bardzo cienka, to powoduje występowanie wieńca dookoła Słońca lub Księżyca, a wyjątkowo przy bardzo niskich temperaturach może powodować halo. Opady z chmur Stratus, sięgają ziemi, mają postać mżawki, słupków lodowych lub śniegu ziarnistego.
Powstawanie
Chmura Stratus w postaci jednolitej warstwy tworzy się wskutek ochłodzenia najniższych warstw atmosfery. Fragmenty lub strzępy chmury Stratus mogą stanowić krótkotrwałe przejściowe stadia podczas powstawania lub zanikania warstw chmur Stratus. Postrzępione chmury Stratus jako chmury towarzyszące (pannus) mogą powstać także pod wpływem turbulencji, gdy wzrasta wilgotność powietrza wskutek parowania opadu, pochodzącego z chmur Altostratus, Nimbostratus, Cumulonimbus lub Cumulus. Chmury Stratus mogą powstawać z chmur Stratocumulus wtedy, gdy dolna powierzchnia tych ostatnich obniża się lub zatraca swoją rzeźbę, czy też swój widoczny podział, jednakże nie wskutek występowania opadu. Częstym procesem, który prowadzi do powstawania chmur Stratus, jest powolne unoszenie się warstwy mgły wskutek ogrzewania się podłoża lub wzrostu prędkości wiatru. Mgła, utworzona nad morzem i unoszona przez wiatr wiejący od morza ku wybrzeżu, może występować w głębi lądu jako chmura Stratus.
Zasadnicze różnice między chmurą Stratus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Cirrus
W pewnych przypadkach, wskutek wiatru, chmura Stratus przyjmuje miejscami kształt grubych włókien, które różnią się od włókien tworzących chmury Cirrus tym, że są o wiele mniej białe, w mniejszym stopniu rozmyte i zwykle szybciej zmieniają kształty.
b. Cirrostratus
Cienką warstwę chmur Stratus można mylić z chmurą Cirrostratus, jednak chmura Stratus nie jest tak czysto biała, z wyjątkiem gdy jest ona obserwowana w kierunku Słońca; poza tym na chmurze Stratus mogą być obserwowane wieńce.
c. Altostratus
Chmura Stratus odróżnia się tym od chmur Altostratus, że nie zaciera zarysu Słońca.
d. Nimbostratus
Grubą warstwę chmur Stratus można mylić z chmurą Nimbostratus. Poniższe kryteria pozwalają odróżnić te dwa rodzaje chmur.
Chmura Stratus ma na ogół wyraźniej zaznaczoną i bardziej jednostajną podstawę, niż chmura Nimbostratus. Ponadto chmura Stratus ma wygląd “suchy”, który dość wyraźnie różni się od “wilgotnego” wyglądu chmury Nimbostratus.
Stosunkowo cienka warstwa chmury Stratus pozwala wyraźnie widzieć zarys Słońca lub Księżyca przynajmniej przez jej najcieńsze części, natomiast chmura Nimbostratus wszędzie zasłania te ciała niebieskie. Gdy obserwowanej chmurze towarzyszy opad, dość łatwo jest rozróżnić chmurę Stratus od chmury Nimbostratus, jeśli się pamięta, że chmura Stratus może dawać tylko słaby opad mżawki, słupków lodowych lub śniegu ziarnistego, podczas gdy z chmury Nimbostratus prawie zawsze pada deszcz, śnieg lub ziarna lodowe.
Trudność rozróżnienia tych chmur powstaje wówczas, gdy opad, pochodzący z wyższej chmury, przechodzi przez warstwę chmury Stratus. W tym przypadku ciemna i jednostajna warstwa chmury Stratus dokładnie przypomina chmurę Nimbostratus i może być z nią bardzo łatwo pomylona.
Jest bardziej prawdopodobne, że chmura Stratus występuje podczas ciszy lub przy słabym wietrze, niż przy wietrze silnym, podczas gdy chmurze Nimbostratus zwykle towarzyszą wiatry umiarkowane lub silne. Kryterium tego nie powinno się jednak stosować jako wyłącznej podstawy do rozróżnienia tych rodzajów chmur.
Występowanie grubej warstwy chmur Stratus zwykle nie jest poprzedzone istnieniem innych chmur niskiego lub średniego piętra, Natomiast chmurę Nimbostratus prawie zawsze poprzedzają inne chmury zazwyczaj średniego piętra lub też rozwija się ona z chmury uprzednio istniejącej.
e. Stratocumulus
Chmury Stratus różnią się od chmur Stratocumulus tym, że nie wykazują oznak istnienia połączonych lub oddzielnych od siebie członów.
f. Cumulus
Strzępy chmur Stratus różnią się od postrzępionych chmur Cumulus tym, że są mniej białe i niej gęste i że mają mniejszą rozciągłość pionową.

Cumulus (Cu)
Definicja
Oddzielne, na ogół gęste chmury o ostrych zarysach, rozwijające się w kierunku pionowym w kształcie pagórków, kopuł lub wież, których górna część przypomina często kalafior. Oświetlone przez Słońce części tych chmur są przeważnie lśniąco białe. Podstawa ich jest stosunkowo ciemna i prawie pozioma.
Gatunki
Cumulus humilis (Cu hum)
Cumulus mediocris (Cu med.)
Cumulus congestus (Cu con)
Cumulus fractus (Cu fra)
Odmiany
Cumulus radiatus (Cu ra) (“Szlaki Cumulus”)
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Pileus, Velum, Virga, Praecipitatio (rzadko), Arcus (rzadko), Pannus (rzadko), Tuba (bardzo rzadko)
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Cumulus składają się głównie z kropelek wody; kryształki lodu mogą tworzyć się w tych częściach chmur, w których panuje temperatura znacznie niższa od 0 C. Chmury Cumulus mogą jednocześnie występować w różnych stadiach pionowego rozwoju. Mogą one mieć małą rozciągłość pionową i wyglądać jak spłaszczone; mogą mieć umiarkowaną rozciągłość pionową z małymi wypukłościami i pączkowaniami, mogą też mieć dużą pionową rozciągłość z pęczniejącymi górnymi częściami, przypominającymi często kalafiory. Chmury Cumulus mają niekiedy bardzo postrzępione brzegi, przy czym ich zarysy ulegają ciągłym często szybkim zmianom. Chmury Cumulus, zazwyczaj o umiarkowanym pionowym rozwoju, są niekiedy ustawione w szeregi prawie równoległe do kierunku wiatru (szlaki Cumulus). Chmury Cumulus o dużej pionowej rozciągłości mogą dać opad. W strefie międzyzwrotnikowej z tych chmur pada często obfity deszcz w postaci ulew (deszcze przelotne o dużym natężeniu).
Powstawanie
Chmury Cumulus tworzą się w prądach konwekcyjnych, które występują, gdy pionowy gradient temperatury w dolnych warstwach powietrza jest dostatecznie duży. Duży pionowy gradient temperatury może powstać w różny sposób, najczęściej wskutek:
a. ogrzewania powierzchni ziemi promieniami słonecznymi
b. ciągłego ogrzewania się dolnych warstw chłodnej masy powietrza przy przepływie nad stosunkowo ciepłym podłożem.
Powstawanie chmur Cumulus często jest poprzedzone tworzeniem się lokalnych zmętnień, z których rozwijają się chmury. Chmury Cumulus mogą brać początek z chmur Altocumulus lub Stratocumulus. Mogą się również tworzyć wskutek przekształcania się chmur Stratocumulus lub Stratus; ten ostatni przypadek często dzieje się nad lądem w godzinach porannych. Postrzępione chmury Cumulus złej pogody tworzą się niekiedy pod chmurami Altostratus, Nimbostratus, Cumulonimbus lub pod silnie rozbudowanymi chmurami Cumulus, które dają opad.
Zasadnicze różnice między chmurami Cumulus i podobnymi chmurami innych rodzajów
a. Altocumulus i Stratocumulus
Małe chmury Cumulus mogą być tak liczne i tak stłoczone, że przypominają warstwę chmur Stratocumulus lub Altocumulus, zwłaszcza gdy występują w pobliżu horyzontu. Chmury te powinny być uważane za chmury Cumulus dopóki ich wierzchołki zachowują kształt kopulasty i podstawy nie są połączone.
b. Altostratus i Nimbostratus
Gdy bardzo duża chmura Cumulus, dająca opad, znajduje się wprost nad obserwatorem, może być mylnie określana jako chmura Altostratus lub Nimbostratus. Charakter opadu może być pomocny przy rozróżnianiu chmury Cumulus od tych ostatnich; gdy opad jest typu przelotnego jest to chmura Cumulus.
c. Cumulonimbus
Ponieważ chmury Cumulonimbus na ogół powstają wskutek rozwoju i przekształcenia się chmur Cumulus, trudno jest niekiedy rozróżnić chmurę Cumulus o dużej rozciągłości pionowej od chmury Cumulonimbus. Chmura powinna być klasyfikowana jako Cumulus tak długo, dopóki jej górne, pączkujące części wszędzie są ostro zarysowane i nie wykazują włóknistej lub prążkowanej struktury. Jeśli na podstawie innych przesłanek nie można zdecydować się czy chmurę należy zaliczyć do chmur Cumulus czy do Cumulonimbus, to zgodnie z umową, należy uznać ją za chmurę Cumulus, jeżeli nie towarzyszą jej błyskawice, grzmoty lub grad.
d. Stratus postrzępiony
Postrzępione chmury Cumulus rozróżnia się od postrzępionych chmur Stratus na tej podstawie, że mają one na ogół większą rozciągłość pionową i wydają się bielsze i mniej przejrzyste. Postrzępione chmury Cumulus mają też niekiedy zaokrąglone lub kopulaste wierzchołki, co nie zdarza się w przypadku postrzępionych chmur Stratus.

Cumulonimbus (Cb)
Definicja
Potężna, gęsta chmura o dużej pionowej rozciągłości w kształcie góry lub wielkich wież. Przynajmniej część jej wierzchołka jest zazwyczaj gładka, włóknista lub prążkowana i prawie zawsze spłaszczona. Część ta rozpościera się często w kształcie kowadła lub rozległego pióropusza. Poniżej podstawy tej chmury, często bardzo ciemnej, niejednokrotnie występują niskie postrzępione chmury połączone lub oddzielne od podstawy oraz opady, niekiedy w postaci virga.
Gatunki
Cumulonimbus calvus (Cb cal)
Cumulonimbus capillatus (Cb cap)
Odmiany
Chmury Cumulonimbus nie posiadają odmian
Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące
Praecipitatio Pileus, Virga Velum, Pannus Arcus, Incus Tuba (rzadko), Mamma
Budowa fizyczna i wygląd
Chmury Cumulonimbus składają się z kropelek wody i, zwłaszcza w górnej części, z kryształków lodu. Zawierają one również duże krople deszczu oraz często płatki śniegu, krupy śnieżne, ziarna lodowe lub grad. Kropelki wody i krople deszczu mogą być silnie przechłodzone.
Poziome i pionowe wymiary chmur Cumulonimbus są tak duże, że charakterystyczny kształt tych chmur może być w całości widziany tylko ze znacznej odległości. W początkowym stadium rozwoju z chmur Cumulus, chmury Cumulonimbus wykazują u wierzchołków zaokrąglone wypukłości, pomimo że ich górna część traci ostrość zarysów. Później górna część całkowicie przekształca się we włóknistą lub prążkowaną bryłę, przyjmującą kształt podobny do kowadła. Przy bardzo niskich temperaturach włóknista budowa może rozciągnąć się na całą masę chmur.
Chmury Cumulonimbus mogą występować jako odosobnione chmury lub w postaci długiego szeregu połączonych chmur, przypominających wyglądem bardzo rozległą ścianę. Gdy chmura znajduje się prawie, lub dokładnie, nad obserwatorem, górne jej części zostają przesłonięte przez rozległą podstawę chmury lub przez niskie postrzępione chmury (pannus). Niekiedy górna część chmury Cumulonimbus jest połączona z chmurami Altostratus lub Nimbostratus. Czasami chmura Cumulonimbus może rozwinąć się wewnątrz chmur Altostratus lub Nimbostratus.
Ciemny, ponury a nawet groźny wygląd chmur Cumulonimbus jest zazwyczaj potęgowany przez grzmoty i błyskawice i może być ponadto podkreślony przez silne opady przelotne deszczu, śniegu lub gradu, przez nawałnice oraz przez zjawiska szczególne jak mamma i rzadziej tuba.
Powstawanie
Chmury Cumulonimbus powstają zazwyczaj na drodze stopniowego przekształcania się dużych, silnie rozbudowanych chmur Cumulus. Warunki, w jakich rozwijają się chmury Cumulonimbus, są więc podobne do tych, które sprzyjają rozwojowi chmur Cumulus.
Chmury Cumulonimbus rozwijają się niekiedy z chmur Altostratus lub Stratocumulus, których górne części posiadają wypukłości w kształcie wież; w pierwszym z tych przypadków chmura Cumulonimbus ma niezwykle wysoką podstawę. Chmura Cumulonimbus może również powstać w wyniku przekształcenia się i rozbudowania jakiejś części chmury Altostratus lub Nimbostratus.
Zasadnicze różnice między chmurami Cumulonimbus i podobnymi chmurami innych rodzajów.
a. Nimbostratus
Jeśli chmura Cumulonimbus pokrywa dużą część nieba, to można ją łatwo mylić z chmurą Nimbostratus, zwłaszcza gdy rozpoznanie chmury jest oparte wyłącznie na wyglądzie jej dolnej powierzchni. W tym przypadku charakter opadu może dopomóc do rozróżnienia chmur Cumulonimbus i Nimbostratus. Jeżeli opad ma charakter opadu przelotnego lub gdy chmurze towarzyszą błyskawice, grzmoty lub opad gradu, to zgodnie z umową, chmurę uważa się za Cumulonimbus.
b. Cumulus
Niektóre chmury Cumulonimbus mają wygląd niemal identyczny z dużymi, silnie rozwiniętymi chmurami Cumulus. Chmura powinna być uznana za Cumulonimbus, gdy przynajmniej część jej wierzchołka traci ostrość zarysów lub ukazuje włóknistą lub prążkowaną strukturę. Jeśli na podstawie powyższych przesłanek nie można zdecydować, czy daną chmurę należy zaliczyć do chmur Cumulonimbus czy też do Cumulus, to zgodnie z umową powinna być uznana za chmurę Cumulonimbus, gdyż tylko towarzyszą jej błyskawice, grzmoty lub opad gradu.

Chmury orograficzne
W strumieniu powietrza przepływającym nad wzniesieniem, górą lub grzbietem górskim mogą występować chmury orograficzne poniżej poziomu wierzchołka przeszkody, na jego poziomie lub powyżej. Wygląd tych chmur może się różnić od zwykłego wyglądu każdego z dziesięciu rodzajów chmur, jednakże chmury orograficzne są zawsze zaliczane do któregoś z tych rodzajów. Najbardziej pospolite chmury orograficzne należą do rodzajów Altostratus, Stratocumulus i Cumulus.
Budowa fizyczna chmury orograficznej jest na ogół podobna do budowy chmur tego rodzaju, do którego powinna być zaliczana.
Chmura orograficzna, będąc zależną od rzeźby terenu, jeżeli w ogóle się porusza, to na ogół bardzo wolno, chociaż wiatr na poziomie chmury może być silny. W pewnych przypadkach prędkość tego wiatru ujawnia się w szczegółach budowę samej chmury, jak np. przez oddzielne człony, które poruszają się od jednego do drugiego końca chmury.
Chmury orograficzne mogą przybierać bardzo różne kształty. W przypadku pojedynczej góry, chmury orograficzne mają często kształt kołnierza otaczającego górę lub czapy okrywającej wierzchołek. Zarówno kołnierz, jak i czapa są wyraźnie symetryczne. Chmury te dają nieznaczne opady lub też nie dają opadów.
Wydłużone wzgórza lub góry mogą powodować tworzenie się po ich stronie powietrznej chmur opadowych o dużej rozciągłości. Chmury tego rodzaju wieńczą grzbiet i zanikają zaraz za nim. Obserwowane od strony zawietrznej chmury te są często podobne do ławicy.
Przy silnym wietrze, chmury orograficzne mogą się tworzyć w pobliżu wierzchołka unosząc się w powietrzu po stronie zawietrznej góry. Nie należy mylić chmur tego typu ze śniegiem zwiewanym z grzbietu górskiego lub wierzchołka.
Dość często pojedyncza chmura lub zespół kilku chmur orograficznych, zazwyczaj w postaci soczewek lub migdałów, zjawia się nad wzgórzem lub górą, czasami nieco po stronie podwietrznej lub zawietrznej.
Łańcuchy górskie lub nawet stosunkowo małe podłużne wzniesienia na obszarach nizinnych mogą powodować w strumieniu powietrza przepływającego nad nimi powstawanie fal stacjonarnych. Gdy powietrze jest dostatecznie wilgotne, w grzbietach fal mogą powstawać chmury orograficzne i wówczas jest możliwe obserwowanie jednej chmury nad wierzchołkiem gór lub nieco po stronie podwietrznej i jednej lub kilku innych po stronie zawietrznej. W tym ostatnim przypadku chmury występują w regularnych odstępach co kilka kilometrów. Chmury falowe mogą również występować jednocześnie na różnych poziomach. Falom występującym po stronie zawietrznej towarzyszą czasami w niższych warstwach duże stacjonarne wiry o poziomych osiach. W górnej części tych wirów może się tworzyć jakby bariera chmur (chmury rotorowe).

Chmury szczególne
Obłoki iryzujące
Obłoki iryzujące są podobne do chmur Cirrus lub Altostratus lenticularis. Wykazują one bardzo znaczną iryzację, podobnie jak masa perłowa; najbardziej lśniące barwy są obserwowane wówczas, gdy tarcza słoneczna znajduje się kilka stopni poniżej horyzontu.
Fizyczna budowa obłoków iryzujących jest dotychczas nie znana; przypuszcza się, że mogą się one składać z drobniutkich kropelek wody lub kulistych cząstek lodu.
Obłoki iryzujące są rzadkim zjawiskiem. Były one obserwowane głównie w Szkocji i Skandynawii, ale również donoszono o ich pojawianiu się we Francji i na Alasce. Pomiary wykazały, że obłoki iryzujące obserwowane nad południową Norwegią występowały na wysokościach od 21 do 30 km.
Nocne obłoki świecące.
Nocne obłoki świecące są podobne do cienkiej chmury Cirrus, ale zwykle mają barwę niebieskawą lub srebrzystą, a czasami pomarańczową do czerwonej; dzięki temu odcinają się na tle ciemnego nocnego nieba.
Fizyczna budowa nocnych obłoków świecących jest dotychczas nie znana, ale są pewne powody do przypuszczania, że składają się one z bardzo drobnego pyłu kosmicznego.
Nocne obłoki świecące obserwowano bardzo rzadko, w północnej części strefy umiarkowanych szerokości geograficznych półkuli północnej i tylko w okresie letnim, gdy słońce znajdowało się 5 do 13 stopni poniżej horyzontu. Pomiary wykazały, że wysokości ich występowania są 75 do 90 km.
Smugi kondensacyjne
Smugi kondensacyjne są to chmury, które powstają za samolotem, gdy powietrze na poziomie lotu posiada dostatecznie niską temperaturę i wilgotność. W chwili tworzenia się mają one wygląd lśniąco białych smug, wkrótce jednak przyjmują wygląd nabrzmiałych wisiorków podobnych do odwróconych grzybów. Często są one krótkotrwałe, ale mogą też utrzymywać się w ciągu kilku godzin, szczególnie wtedy, gdy występują chmury Cirrus lub Cirrostratus. Trwałe smugi stopniowo rozpościerają się, tworząc często duże ławice puszystych lub włóknistych chmuro wyglądzie chmur Cirrus albo ławic chmur Cirrocumulus lub Cirrostratus. Czasami odróżnienie starych smug kondensacyjnych od wymienionych chmur staje się niemożliwe.
Smugi kondensacyjne mogą powodować zjawisko halo o wyjątkowo czystych barwach.
Głównym czynnikiem powodującym tworzenie się smug kondensacyjnych jest ochłodzenie gazów spalinowych, które posiadają dużą zawartość pary wodnej w wyniku spalania się materiałów pędnych. Krótkotrwały typ smug kondensacyjnych powstaje czasami w wyniku rozprężania się powietrza w wirach powstających u końców śmigieł lub skrzydeł.
Chmury wywołane pożarami
Przy dużych pożarach (np. pożarach leśnych lub zbiorników benzynowych) produkty spalania przybierają często wygląd gęstej chmury konwekcyjnej, wyróżniającej się od tej ostatniej szybkością swojego rozwoju i ciemną barwą. Produkty spalania, pochodzące od dużych pożarów stepów tropikalnych lub pożarów leśnych, mogą być przenoszone z wiatrem na duże odległości i wtedy mogą przybierać wygląd cienkich warstwowych zasłon, które czasami nadają Słońcu lub Księżycowi niebieskie zabarwienie.
Chmury wywołane wybuchami wulkanów
Chmury powstałe przy wybuchach wulkanicznych wyglądają w ogóle jak silnie rozwinięte chmury kłębiaste z gwałtownie wzrastającymi wypukłościami. Mogą one rozpościerać się na dużych wysokościach nad rozległymi obszarami. W takim przypadku niebo przybiera szczególną barwę, która może się utrzymywać w ciągu kilku tygodni. Chmury wywołane wybuchami wulkanów są złożone głównie z cząstek pyłu lub innych stałych cząsteczek o różnych wymiarach. Pewne części mogą się jednak składać prawie całkowicie z kropelek wody i mogą dawać opad.
Gatunki chmur
Poniżej podane są definicje poszczególnych gatunków chmur. Wymienione są również rodzaje chmur, w przypadku których zazwyczaj występują te gatunki.
Fibratus Oddzielne chmury lub cienka zasłona, składająca się z prawie prostoliniowych albo mniej lub bardziej nieregularnie zakrzywionych włókien, które jednak nie są zakończone haczykami lub kłaczkami. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrus lub Cirrostratus.
Uncinus Chmury Cirrus, często w kształcie przecinka, zakończonego u wierzchołka haczykiem lub kłaczkiem, którego górna część nie posiada wypukłości o zaokrąglonych kształtach.
Spissatus Chmury Cirrus na tyle gęste optycznie, że mają wygląd szarawy, gdy są obserwowane w kierunku Słońca.
Castellanus Chmury, które w górnej części przynajmniej miejscami wykazują wypukłości w postaci wieżyczek, nadającym tym chmurom na ogół wygląd ząbkowany. Wieżyczki te, z których część ma większą wysokość niż szerokość, posiadają wspólną podstawę i wydają się ułożone wzdłuż pewnych linii. Wieżyczkowaty charakter chmur castellanus jest szczególnie dobrze widoczny, gdy są one obserwowane z boku. Określenie to odnosi się do chmur Cirrus, Cirrocumulus, Altocumulus i Stratocumulus.
Floccus Gatunek, w którym każdy człon chmury jest małym kłębiastym kłaczkiem; dolna część kłaczka mniej lub bardziej postrzępiona i często towarzyszy jej virga. Określenie to odnosi się do chmur Cirrus, Cirrocumulus i Altocumulus.
Stratiformis Chmury rozpostarte w postaci rozległego poziomego płata lub warstwy. Określenie to odnosi się do chmur Altocumulus, Stratocumulus i w pewnych przypadkach Cirrocumulus.
Nebulosus Chmura w postaci mglistej zasłony lub warstwy, nie wykazującej wyraźnych szczegółów. Określenie to odnosi się do chmur Cirrostratus i Stratus.
Lenticularis Chmury w kształcie soczewek lub migdałów, często bardzo wydłużone i zwykle o wyraźnych zarysach; niekiedy iryzujące. Chmury te występują najczęściej w układach chmur pochodzenia orograficznego, ale mogą być również obserwowane nad obszarami bez wyraźnej orografii. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrocumulus, Altocumulus i Stratocumulus.
Fractus Chmury o nieregularnych kształtach i wyraźnie postrzępionym wyglądzie. Określenie to odnosi się tylko do chmur Stratus i Cumulus.
Humilis Chmury Cumulus o małej rozciągłości pionowej, zwykle jak gdyby spłaszczone.
Mediocris Chmury Cumulus o umiarkowanej rozciągłości pionowej, których wierzchołki wykazują niewielkie wypukłości.
Congestus Chmury Cumulus, wyraźnie rosnące, przeważnie o dużej rozciągłości pionowej; ich górna pączkująca część często posiada wygląd kalafiora.
Calvus Chmura Cumulonimbus, w górnej części której przynajmniej pewne wypukłości zaczynają zatracać zarysy chmur kłębiastych, lecz nigdzie nie wykazują jeszcze cech chmur pierzastych. Wypukłości i części pączkujące wykazują tendencję do utworzenia białego masywu o mniej lub bardziej pionowym prążkowaniu.
Capillatus Chmura Cumulonimbus, ktorej pewne części głównie szczytowe, są wyraźnie pierzaste, o budowie włóknistej lub prążkowanej i często posiadają kształt kowadła, pióropusza albo zwichrzonej czupryny. Chmurze Cumulonimbus capillatus zwykle towarzyszy opad przelotny lub burza, niejednokrotnie z wiatrem szkwałowym, a czasem z gradem. Chmura ta powoduje często występowanie bardzo wyraźnego virga

Odmiany
Poniżej podane są definicje ustalonych odmian chmur. Odmiany intortus, vertebratus, undulatus, radiatus, lacunosus i duplicatus dotyczą uporządkowania członów chmur; odmiany translucidus, perlucidus i opacus dotyczą stopnia przepuszczania światła przez chmury. Podane są również rodzaje chmur, w przypadku których spotyka się dane odmiany.
Intortus Chmury Cirrus, których włókna są nieregularnie powyginane i sprawiają wrażenie poplątanych chaotycznie.
Vertebratus Chmury, których części składowe są ułożone w sposób przypominający żebra, kręgosłup lub szkielet ryby. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrus.
Undulatus Chmury w postaci sfalowanych ławic, płatów lub warstw. Sfalowania te mogą być obserwowane w dość jednolitych warstwach chmur bądź w chmurach złożonych z członów, rozdzielonych lub połączonych ze sobą. Niekiedy widoczne są dwa kierunki sfalowania. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrocumulus, Cirrostratus, Altostratus, Stratocumulus i Stratus.
Radiatus Chmury wykazujące szerokie, równoległe pasma albo ułożone w równoległe pasma, które wskutek perspektywy pozornie zbiegają się do jednego punktu horyzontu lub też do dwóch przeciwległych punktów w przypadku, gdy pasma przecinają całe niebo. Punkty zbieżności nazywają się “punktami radiacji”. Określenie to stosuje się głównie do chmur Cirrus, Altocumulus, Stratocumulus i Cumulus.
Lacunosus Ławice, płaty lub warstwy chmur, zwykle dość cienkie, charakteryzujące się obecnością mniej lub bardziej regularnie rozłożonych zaokrąglonych otworów, z których wiele ma brzegi postrzępione. Człony chmur i otwory są ułożone często w taki sposób, że wyglądem przypominają sieć lub plaster miodu. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrocumulus i Altocumulus, może również stosować się do chmur Stratocumulus, jednak bardzo rzadko.
Duplicatus Ławice, płaty lub warstwy chmur, ułożone jedna nad drugą na nieco różnych poziomach, niekiedy częściowo połączone ze sobą. Określenie to odnosi się głównie do chmur Cirrus, Cirrostratus, Altocumulus, Altostratus i Stratocumulus.
Perlucidus Rozległa ławica, płat lub warstwa chmur o wyraźnych, czasami bardzo małych przerwach między ich członami. Przez te przerwy są widoczne Słońce, Księżyc, błękit nieba lub wyżej położone chmury. Określenie to odnosi się do chmur Altocumulus i Stratocumulus.
Opacus Rozległa ławica, płaty lub warstwa chmur, których większa część jest na tyle nieprzeświecająca, że całkowicie zasłania Księżyc lub Słońce. Określenie to odnosi się do chmur Altocumulus, Altostratus, Stratocumulus i Stratus.

Zjawiska szczególne i chmury towarzyszące

Poniżej podane są definicje zjawisk szczególnych i chmur towarzyszących. Wymienione są również rodzaje chmur, w przypadku występowania, których, dane zjawiska szczególne lub chmury towarzyszące zwykle są obserwowane.
a. Zjawiska szczególne
Incus Górna część chmury Cumulonimbus, rozpostarta w kształcie kowadła o gładkim, włóknistym lub prążkowanym wyglądzie.
Mamma Wypukłości zwisające z dolnej powierzchni chmury w kształcie wymion. Mamma występuje przeważnie w przypadku chmur Cirrus, Cirrocumulus, Altocumulus, Altostratus, Stratocumulus i Cumulonimbus.
Virga Pionowe lub ukośne smugi opadu, które wychodzą z dolnej powierzchni chmury i nie dosięgają ziemi. Virga występuje przeważnie w przypadku chmur Cirrocumulus, Altocumulus, Altostratus, Nimbostratus, Stratocumulus, Cumulus i Cumulonimbus.
Praecipitatio Opad (deszcz, mżawka, śnieg, ziarna lodowe, grad itp.) padający z chmury i dochodząc do powierzchni ziemi. Praecipitatio spotyka się przeważnie w przypadku chmur Altostratus, Nimbostratus, Stratocumulus, Stratus, Cumulus i Cumulonimbus.
Arcus Gęsty, poziomy wał o mniej lub bardziej postrzępionych brzegach, znajdujący się na czole dolnych części niektórych chmur i przy dużej długości przyjmujący wygląd ciemnego groźnego łuku. Arcus występuje w przypadku chmur Cumulunimbus, rzadziej Cumulus.
Tuba Kolumna lub lej, wyrastające z podstawy chmur. Zjawisko to wskazuje na istnienie mniej lub bardziej silnego wiru. Tuba występuje w przypadku chmur Cumulonimbus i rzadziej Cumulus.
b. Chmury towarzyszące
Pileus Chmura towarzysząca o małej rozciągłości poziomej w kształcie czapki lub czepka. Chmura ta występuje nad wierzchołkiem chmury o budowie kłębiastej lub przylega do wierzchołka, który ją niejednokrotnie przebija. Stosunkowo często można obserwować kilka chmur pileus jedna nad drugą. Pileus występuje głównie w przypadku chmur Cumulus i Cumulonimbus.
Velum Zasłona o dużej rozciągłości poziomej, znajdująca się tuż nad wierzchołkami jednej lub kilku chmur o budowie kłębiastej, albo też przylegająca do ich górnej części. Chmury te często ją przebijają. Velum występuje głównie w przypadku chmur Cumulus i Cumulonimbus.
Pannus Strzępy chmur, niekiedy tworzące ciągłą warstwę, znajdującą się poniżej innej chmury, a czasami przylegające do niej. Pannus występuje przeważnie w przypadku chmur Altostratus, Nimbostratus, Cumulus i Cumulonimbus.