Motyw wędrówki w literaturze omów różne jej funkcje w wybranych utworach.

I. LITERATURA PODMIOTU:
1. Homer. Odyseja. Przekład: Parandowski, Jan. Warszawa: Czytelnik, 1981.
ISBN 83-07-00346-6
2. Alighieri, Dante. Boska komedia. Przekład: Porębowicz, Edward. Kraków:
Zielona Sowa, 2004.
ISBN 83-7389-192-7
3. Sienkiewicz, Henryk. Latarnik. Kraków: GREG, 1999
ISBN 83-7327-178-3
4. Żeromski, Stefan. Przedwiośnie. Warszawa: Orkla Press Polska, 2006.
ISBN 83-60322-19-8
5. Konwicki, Tadeusz. Mała Apokalipsa. Warszawa: Niezależna Oficyna
Wydawnicza, 1979.
ISBN 83-7054-055-4
II. LITERARTURA PRZEDMIOTU:
1. Stopka, Dorota.. Popławska, Anna. Szóstak, Aldona. Słownik lektur. Kraków:
GREG, 2004. Hasło: Mała Apokalipsa. Hasło: Odyseja. Hasło: Boska komedia.
Hasło: Przedwiośnie.
ISBN 83-7327-415-4
2. Markiewicz, Henryk. Prus i Żeromski. Warszawa: Państwowy Instytut
Wydawniczy, 1964. Rozdział: Żeromski. Str. 401- 438.
3. Motywy literackie.[ online]. [dostęp: 20 stycznia 2007]. Dostępne w Internecie:
http://www.motywy.friko.pl/motywy78.html.
III. MATERIAŁY POMOCNICZE:
1. Płyta z nagrana piosenką ( potrzebny odtwarzacz audio).



PLAN RAMOWY


I. WSTĘP:
1. Motyw wędrówki wkomponowany w ewolucję człowieka.
2. „ Idź dalej niezłomnie” potwierdzeniem, że wędrówka jest jednym z ulubionych motywów literackich.
3. Znaczenie słowa „wędrówka” ( w sensie geograficznym jako przemieszczanie się, wędrówka w sensie duchowym jako podróż w głąb samego siebie. Próba dotarcia do własnego „ja”)

II. KOLEJNOŚĆ PREZENTOWANYCH TREŚCI:
1. Odyseja” Homera ( archetyp wędrowca, motyw umieszczony na początku epopei, wędrówka pretekstem do refleksji, metafora ludzkiego życia, Odys symbolem cierpliwości, wytrwałości, wiecznego tułacza, wędrówka drogą człowieka przez życie).
2. Boska komedia” Dante ( wędrówka w zaświaty, wędrówka traktowana jako przechodzenie etapów życia, poznanie piekła czyśćca i nieba pozwala na ogarnięcie istoty człowieczeństwa), wędrówka podsumowaniem dotychczasowego życia i okazją do wypowiedzenia poglądów filozoficznych i etycznych.
3. Latarnik Sienkiewicza ( wędrówka przymusową emigracja z kraju, tułaczka emigranta i jego nostalgia za krajem, lektura „Pan Tadeusz” cząstką ojczyzny).
4. Przedwiośnie” Żeromskiego ( duchowa i cielesna wędrówka Baryki, dojrzewanie Cezarego, pod wpływem wydarzeń historycznych).
5. Mała Apokalipsa” Konwicki ( wędrówka przestrzenna poszukiwaniem własnej tożsamości, prośba głównego bohatera „Pomóżcie, ludzie”, analogie z wieloma utworami: „Boska Komedia” Dantego - piekło na ziemi, etapy wędrówki metaforycznymi stacjami Drogi krzyżowej).

III. ZAKOŃCZENIE:
1. Wędrówka źródłem wiedzy i doświadczeń.
2. Inspiracją jest tęsknota za krajem i problemy współczesnego autorowi świata.
3. „ Wędrówką życie jest człowieka” Edwarda Stachury i piosenka Starego Dobrego Małżeństwa podsumowaniem motywu wędrówki.

Witam szanowną komisję, nazywam się ..............................i pragnę zaprezentować państwu moją realizację tematu: Motyw wędrówki w literaturze. Omów różne jej funkcji w wybranych utworach.
Od zarania dziejów człowiek wędrował. Na początku czynił to, by poszukiwać lepszego miejsca do życia. Z biegiem czasu wędrówka stała się sposobem na poznanie świata i własnej osobowości. Każda bowiem podróż przynosi nowe doświadczenie życiowe. Często wiąże się z poszukiwaniem szczęścia, lepszego bytu, czasem również z jakimś posłannictwem. Każdy człowiek wędruje, czasem po świecie, a czasem po krainie własnych marzeń, pragnień i wspomnień. Dlatego więc wędrówka stała się jednym z ulubionych motywów literackich. Edward Stachura w jednym ze swoich wierszy pisze:
„ Idź dalej niezłomnie, a mnie zostaw sny.
Nic nie jest stracone, skończone też nie
Gdy droga przed Tobą, a sam jesteś w tle”
Dla niego wędrowanie było nie tylko celem, ale i sensem życia. Czym jest owa wspomniana wędrówka? W tekstach różnych epok jest traktowana w sposób dwojaki jako przemieszczanie się przestrzenne z jednego miejsca w inne. Ma wtedy wymiar podróżniczo-edukacyjny. Traktowana symbolicznie staje się wędrówką w głąb samego siebie, jest próbą dotarcia do własnego „ja”, sposobem na odkrycie nawet najgłębszych pokładów świadomości, w wielu przypadkach staje się parabolą ludzkiego życia.
Utworem antycznym, w którym obecny jest motyw wędrówki jest „ Odyseja” Homera. Odys główny bohater stał się archetypem wędrowca. Motyw wędrówki poeta umieszcza na początku epopei ukazując sytuację panującą w Itace oraz problemy Penelopy borykającej się z natrętnymi zalotnikami. Nieugięta czeka na powrót męża. Tymczasem Odys, nie wiedząc z jakimi problemami musi każdego niemalże dnia zmierzać się Penelopa, nie zważając na przeciwności losu, konsekwentnie dążył do celu. Homer traktuje wędrówkę głównego bohatera jako pretekst do refleksji o ludzkim losie i kondycji człowieka w świecie, o dążeniu do celu, którym może być miłość lub, jak w tym przypadku, nawet śmierć. Wędrówka Odyseusza jest niejako metaforą ludzkiego życia. Odys dowiódł, że człowiek potrafi pokonać niebezpieczeństwa i przeciwności losu. Jest symbolem cierpliwości i wytrwałości, uosobieniem wiecznego tułacza, a jego wędrówka to droga człowieka przez życie. Każdy bowiem musi zmagać się z losem, odczuwać zarówno radość jak i ból, dokonywać różnych wyborów.
Jedno z największych dzieł średniowiecza „ Boska komedia” Dantego przedstawia wędrówkę autora przez zaświaty.Rozpoczyna się ona nocą, z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek, od Piekła miejsca smutku, męki, kaźni, następnie wędrujemy przez czyściec do nieba miejsca absolutnego szczęścia. Głównym bohaterem jest Dante, którego poznajemy jako poetę stojącego w lesie, który napotyka na swej drodze wilczyce. Na pomoc Dantemu zesłany zostaje duch jego mistrza Wergiliusza. To dzięki niemu Dante przechodzi obok wilczycy i rozpoczyna swa wędrówkę duchowo-cielesną po piekle, czyśćcu i niebie. Po pierwszych dwóch światach za przewodnika służy Dantemu Wergiliusz po ostatnim zaś Beatrycze. Podczas podróży bohater spotyka znane mu z historii bądź z życia postacie i zamienia z nimi kilka zdań, które wzbogacają jego doświadczenie. W piekle poznaje hierarchię podziału istot piekielnych i kar za grzech. Jest świadkiem tak zwanych dantejskich scen drastycznych i makabrycznych. Potem Dante przemierza czyściec. Całkowitym przeciwieństwem piekła w dramacie jest niebo,w którego empireum mieszka sam Bóg. Wędrówka w dziele Dantego może być odczytywana jako symboliczne przechodzenie kolejnych etapów drogi do Boga. Poznanie piekła, czyśćca i nieba pozwala na ogarnięcie istoty człowieczeństwa. Wędrówka Dantego jest podsumowanie jego dotychczasowego życia, ale także okazja do poglądów o charakterze filozoficznym i etycznym.
Innym rodzaj wędrówki, ośmielę się stwierdzić, że najsmutniejszy, to przymusowa emigracja, z której rzadko ma się możliwość powrotu do rodzinnego kraju. O takiej właśnie wędrówce traktuje nowela Henryka Sienkiewicza „ Latarnik”. Główny bohater tego utworu- Józef Skawiński od momentu, w którym wyemigrował z kraju, gdyż brał udział w powstaniu warszawskim aż do objęcia posady latarnika odwiedził chyba wszystkie kraje świata. Walczył na wielu frontach, próbował szczęścia jako poszukiwacz złota, myśliwy, kupiec, kowal i fabrykant. Niestety żadne jego przedsięwzięcie nie powiodło się. Jak się okazało praca latarnika, która miała być jego „ostatnią przystanią” także nie. Lektura „Pana Tadeusza” sprawiła, ze na nowo ruszył w nieznane. Tym razem przyciskał do piersi namiastkę ojczyzny w postaci epopei „ Pan Tadeusz.
W „ Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego mamy do czynienia z duchową wędrówką głównego bohatera- Cezarego Baryki i jego próbie odnalezienia się w powojennej rzeczywistości. Cezarego poznajemy jako czternastoletniego chłopca. Urodził się w Baku, przeżył rewolucję. Kiedy rewolucjoniści przejęli w jego rodzinnej miejscowości władzę, stał się ich gorącym zwolennikiem i aktywnym działaczem. Starał się do końca bronić w sobie ideę rewolucji. Zmianę w myśleniu bohatera powoduje śmierć matki skazanej na ciężkie prace za próbę przemytu zboża, poza regulaminową ilość. Wtedy też Cezary spotyka swojego ojca, który był podporą jego lat dziecinnych. Ojciec opowiada synowi o Polsce i wolności jaka się tam cieszył. Rozpoczyna się wielka podróż bohatera zarówno duchowa jak i cielesna. Razem z ojcem stara się przedostać do Polski. Niestety w trakcie podróży ojciec umiera. Nie dociera do celu swej wędrówki. Cezary został zdany sam na siebie. Wędruje do obcego kraju znanego tylko z opowiadań ojca. Po dotarciu do kraju Cezary odnajduje Szymona Gajowca, którego nazwisko podał mu ojciec przed śmiercią. Następuje również konfrontacja z rzeczywistością i opowieścią przekazana przez ojca, która mówiła o „szklanych domach”. Miało ich być mnóstwo na ziemiach polskich, miały to być domy idealne, jednakże rzeczywistość okazała się inna. Gajowiec stara się wytłumaczyć Cezaremu system polityczny kraju oraz zapoznać z poglądami, które pomogły odzyskać niepodległość. Odmieniony Cezary bierze udział w powstrzymaniu szerzenia się fali komunizmu w Polsce. Po powrocie do stolicy udaje się z przyjacielem Lulkiem na spotkanie z miejscowymi komunistami, podczas którego wdaje się w dyskusję i potępia poglądy polskich komunistów. Po powrocie z zebrania rozmawia z Gajowcem i oczekuje od niego odpowiedzi na argumenty komunistów. Bardzo ważne jest zakończenie utworu. Nie wiemy co się stało z Cezarym gdy wyszedł protestować z robotnikami. Nie wiadomo czy zginął czy tez przeżył. W trakcie tych wszystkich doświadczeń Cezary dojrzewa, kształtuje się jego osobowość, charakter, światopogląd. Pisarz przedstawił sytuację reprezentanta pokolenia, który w chwili odzyskania przez Polskę niepodległości miał około dwudziestu lat i musiał podejmować ważne życiowe wybory.
Konwicki w „Małej Apokalipsie” pokazuje nam nietypowy sposób wędrówki przestrzennej połączonej z poszukiwaniem przez bohatera własnej tożsamości. Warszawski literat zostaje wybrany przez swoich kolegów do aktu samospalenia przed budynkiem partii podczas zjazdu. Od tego momentu rozpoczyna się dwojaka podróż bohatera. Rozpoczyna wędrówkę po wieczornej Warszawie. Wielokrotnie jest legitymowany przez agentów bezpieki. W kontaktowym mieszkaniu poznaje Rosjankę Nadieżdę i ogląda telewizyjne sprawozdanie ze zjazdu partii. W dalszej wędrówce po mieście niedoszły samobójca dostrzega wyłącznie rozmaite objawy rozpadania się systemu, który coraz bardziej przypomina czysta groteskę. W wędrówce towarzyszy bohaterowi człowiek, który cytuje fragmenty z jego wierszy. Człowiek ten okazuje się być agentem bezpieki. Nietypowe jest to, iż nie wiemy co stało się z głównym bohaterem. Mamy w prawdzie ukazanego go z kanistrem benzyny i zapałkami stojącego na schodach przy gmachu partii jednak nie mamy ukazanego aktu podpalenia. Utwór kończy się błagalną prośbą bohatera skierowaną do ludzi. Cytuję:”
Pomóżcie, ludzie!”.
Ukazany tu motyw wędrówki przywołuje wiele analogii przede wszystkim z „Boską komedią” Dantego, bo jest to wędrówka bohatera po piekle ziemskim. Etapy tej wędrówki mogą być metaforycznymi stacjami drogi krzyżowej.
Literatura pokazuje jak wiele znaczeń może mieć wędrówka. Może ona być źródłem wiedzy i doświadczeń wewnętrznych, intelektualnych i etycznych jak w przypadku Cezarego Baryki, może być tułaczka po nieznanych jak w przypadku Skawińskiego. Jest także metaforą ludzkiego życia jak w „ Odyseji”. Może ona być zarówno duchowa jak i cielesna jak to było w przypadku Dantego. Konwicki natomiast przedstawił wędrówkę, która niejako walką z samym sobą warszawskiego literata. Różne były inspiracje autorów do opisywania wędrówki w swych utworach. Wyrażali tęsknotę za krajem, problemy społeczności krajów zdominowanych przez totalitaryzm, jednak w każdym z tych dzieł starali się potwierdzić znaną od dawna prawdę, którą pięknie opisał w jednym ze swoich wierszy Edward Stachura: „ Wędrówką życie jest człowieka...” Wiersz Edwarda Stachury wykorzystał Krzysztof Myszkowski, pisząc do niego muzykę. Utwór ten wykonuje grupa muzyczna Stare Dobre Małżeństwo. Posłuchajmy:.