Jowisz

Jowisz jest największą planetą naszego Układu Słonecznego i pierwszą należącą do rodziny planet-olbrzymów. Planeta znana już od starożytność. Piąta, według oddalenia od Słońca, planeta Układu Słonecznego ( odległość od Słońca 778 milionów kilometrów ).

Średnica równikowa Jowisz wynosi 142980 kilometrów, czyli jest ponad 11 razy większa od średnicy Ziemi, a jego masa jest 2 razy większa niż masy wszystkich planet, księżyców, komet i planetoidów razem wziętych. Średnica biegunowa Jowisza jest przy tym o 8400 kilometrów mniejsza od jego średnicy równikowej. Przyczyna tak silnego spłaszczenia jest jego szybka rotacja: równikowy okres obrotu planety wynosi 9 godzin 50 minut 28 sekund. Jowisz krąży po gigantycznej orbicie. Aby zatoczyć tak ogromny krąg Jowisz potrzebuje Az 11 lat i 315 dni. Patrząc na Jowisz, zauważamy przede wszystkim równolegle od równika, rozciągające się na przemian ciemne pasy i jasne strefy. Jasne strefy związane są prawdopodobnie z ruchami na zewnątrz atmosfery, natomiast ciemne pasy z ruchami w dół. Charakterystyczna dla Jowisz jest duża, tak zwana czerwona plama położona w okolicach równika gigantyczny, stacjonarny cyklon. Wiatry wiejące w atmosferze Jowisza osiągają prędkości do 150m/s, czyli pięciokrotni przekraczają prędkość orkanów na Ziemi. Tym gwałtownym ruchom w atmosferze towarzyszą potężne wyładowania elektryczne. Atmosfera Jowisza zawiera 82% wodoru, 18% helu i śladowe ilości innych gazów (metan, amoniak i inne). Niższe warstwy chmur zawierają około 1% domieszki cząsteczek metanu, amoniaku, zdeuterowanego metanu, acetylenu, etylenu gazowego fosforowodoru, dwutlenku krzemu i wody. Związki te zabarwiają atmosferę planety na kolor ciemnożółty, czerwonopomarańczowy i brązowy. Samą atmosferę Jowisza tworzy warstwa chmur o grubości 4000 kilometrów. Wokół Jowisza rozciąga się silne pole magnetyczne o natężeniu sięgającym miejscami aż 800 A/m.

Temperatura na stronie zwróconej ku Słońca około 140-150 K. Jowisz po Saturnie i Uranie jest trzecią planetą, wokół której odkryto pierścień. Słaby pierścień Jowisza, o szerokości 30 kilometrów i jasności 12 m, sfotografowała sonda Voyager 1, a nie zależnie odkryli go astronomowie, dokonując obserwacji w podczerwieni 26 stycznia i 15 lutego 1979 roku w obserwatorium Mauna Kea na Wyspach Hawajskich. Pierścień ten znajduje się w odległości 128 300 kilometrów od Jowisza Planeta posiada 16 naturalnych satelitów: Metis, Adrasthea, Amalithea, Thebe, Io, Europa, Ganimedes, Kalisto, Leda, Himalia, Lysithea, Elara, Ananke, Carme, Pasiphae, Sinope. Odkrycia w 1610 roku przez Galileusza 4 satelitów Jowisza: (Io, Europa, Ganimedes, Kalisto – zwanych dziś księżycami Galileuszowymi) miały wpływ na rozwój teorii heliocentrycznej. Księżyce Jowisza otrzymały nazwy od nimf i córek znanych postaci mitologii antycznej. Wyjątkiem jest tylko największy księżyc, któremu nadano imię Ganimidesa, według mitologii najpiękniejszego chłopca na świecie, syna króla Troi.

Co, piąty najbliższy księżyc planety, ma rozmiary nieco większe niż Księżyc ziemski. Jego skalna powierzchnia, ze śladami kraterów, jest częściowo pokryta warstwą osadu solnego , co sprawi, że albedo, czyli zdolność odbicia światła, jest na Io bardzo duże i wynosi 0,54.

Księżyc Europa, podobnie jak Io, ma skalna powierzchnię, ale pod względem rozmiarów jest nieco mniejszy od naszego Księżyca.

Ganimedes, trzeci z kolei galileuszowy księżyc Jowisza, pod względem rozmiarów (średnica 5270 kilometrów ) przewyższa Merkurego. Jest największym księżycem Jowisza, a zarazem największym księżycem w układzie Słonecznym.

Czwarty z galileuszowych księżyców, Kalito, jest znacznie większy niż nasz Księżyc, jego niewielkie krzemieniowe jądro otacza woda i lód.
Cztery Galileuszowi księżyce obiegają Jowisz po kołowych orbitach w płaszczyźnie równika planety i mają rotację związaną. Natomiast księżyce: Pasiphae, Sinope, Carme i Ananke.

Źródło informacji:
1. Eduardo Pitich, „Niebo na dłoni”, wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1988.