Etyka prawnicza

1. System normatycznych regulatorów życia społecznego, normy obyczajowe, zwyczajowe, moralne, prawne.

Norma – jest pewną regułą, dyrektywą mówiącą adresatowi jak należy ( jak powinien postąpić).
Możemy wyróżnić w normie:
- Treść postępowania
- Nakaz
- Powinność

Geneza norm:
Normy biorą się z życia społecznego. Społeczeństwo z natury pragnie ładu, porządku i z tego tytułu wspólnota ludzi pragnie norm, które porządkują życie.

Istnieją normy:
- Norma obyczajowa – do obyczaju zaliczamy używanie słów( dzień dobry, do widzenia). Norma obyczajowa to, co należy według grupy społecznej do dobrego tam, co jest ogólnie przyjęte, co jest przyjęte, że wypada. Zewnętrzne życie oparte jest na kulturze, i składa się z religii bliskich i dalekich. Etykieta – jest to taka forma zachowania, która jest obłudą i panowała na dworach francuskich, kiedy to zewnętrzne formy zachowania przeczyły temu, co człowiek sądził i myślał wewnątrz. Ważnym elementem normy jest sankcja. Sankcją normy obyczajowej jest dysakrobata ( wyrażanie opinii, ironiczny uśmiech).
- Norma zwyczajowa – związane są z obchodzeniem pewnego czasu. Niekiedy norma zwyczajowa może stać się normą prawną. Niekiedy zwyczaj jest niemoralny.
- Norma moralna – związana jest z poznaniem przez człowieka wartości. Człowiek odkrywa, poznaje, że istnieją rzeczy, jego życie, którego zobowiązują do określonego postępowania. Człowiek odkrywa pewną powinność, należność i że coś komuś się należy. Norma moralna jest poznawana jako odkrycie podstawowych należności.
- Norma prawna – nie jest powinnością poznawaną, odkrywaną. Ona powstaje w wyniku stanowienia władzy. Sposób sformułowania i normy moralne są najczęściej ogólne ( czyń dobro). Norma prawna jest precyzyjna określona. Warunki, w jakich obowiązuje norma prawna jest normą heteronomiczną ( hetero – na zewnątrz). Norma moralna jest normą autonomiczną( aut os – ja sam). Odmienne są sankcje: norma prawna posiada sankcje instytucjonalną i skoncentrowaną. Instytucją normy prawnej jest sąd i koncentruje się ta sankcja w otoczeniu sędziego. Sankcja moralna jest sankcją wewnętrzną, człowiek dla siebie jest sędzią. W normach obyczajowych i zwyczajowych sankcja jest rozsiana, czyli ktoś nam może zwrócić uwagę lub nie. Tak norma uczyniła się przez wychowanie, społeczeństwo wymusza na nas tych norm..

2. Stanowisko eudonomizmu – cały ten świat przyjmował, że etyka = teoria szczęścia. Taki czyń człowieka jest dobry, który daje mu czyn szczęścia. Naczelną normą moralną jest zasada „postępuj tak, aby twoje życie było życiem szczęśliwym”. Nie chodzi tu o egoizm, raczej starożytni podkreślali, że podstawą powinności człowieka jest życie zgodne z własną naturą. Celem życia człowieka jest on sam. Człowiek jako najwyższa wartość nie żyje dla państwa, organizacji, instytucji, człowiek najpierw jest zobowiązany spełnić własne życie. Człowiek rodzi się jako coś potencjalnego, co przez życie się realizuje, człowiek ma podstawowe potrzeby i ze względu na to, że człowiek chce się spełnić rodzi się z pewnymi należnościami. Kto odbiera podstawowe prawo czyni zło.

3. Stanowisko personalizmu – związane jest z chrześcijaństwem. Starożytni filozofowie zwracali uwagę na szczęście indywidualne ( egoistyczne). Chrześcijanie podkreślali natomiast, iż czyn moralny dobry to taki, który bierze się pod uwagę szczęście drugiego człowieka. Dla greków podstawową rzeczą była indywidualna doskonałość natomiast u chrześcijan ponad sprawiedliwość ( życzliwość do drugiego człowieka). Myślicielami tego byli św. Agustym i Tomasz z Akwimu.
W dziejach świata i Tomasza istniały trzy koncepcje świata:
- Kolektywistyczna ( komunizm)
- Liberalizm – nie ma dobra wspólnego tylko dobro prywatne
- Personalizm – dobrem wspólnym ni jest rzecz, ale osoba ludzka

4. System deontonomistyczny – Manuel Kant – powiedział, że etyka jest teorią powinności, obowiązków. Ważne jest jednak, że Kant twierdził, że człowiek ma poczucie obowiązki i tu poznaje powinność. Powinnością kategoryczną jest taka, która spełnia warunek „ postępuj tak jak chciałbyś żeby wszyscy inni postępowali”.
5. System utylitarny (użyteczność) – głoszą, że najwyższą formą moralną jest postępowanie zgodnie z indywidualnym pragnieniem szczęścia, natomiast rząd ma postępować tak, aby suma szczęścia była zagwarantowana możliwie największej ilości ludzi. Próba zagwarantowania wszystkim ludziom szczęścia jest utopią. Utylistyczne oskarżenia chrześcijan o utopizm. Próba zagwarantowania wszystkim szczęścia prowadzi do totalitaryzmu.
6. Zasada demokratycznego państwa prawa – art.6 traktat UE – „unia jest oparta na zasadach wolności demokratycznej i poszanowania praw człowieka”. W demokratycznym państwie obowiązuje żelazna zasada związana funkcji państwa z zasadą przestrzegania prawa. Idea państwa prawa pojawiła się w XIX w. I była wymierzona przeciwko monarchii gdzie władca prawa stanowił, ale prawo go nie związało. W demokracji rząd jest kadencyjny. Wszyscy są związani prawem. W administracji publicznej wszystkie obowiązki, decyzje administracji mogą być podejmowane w ramach prawa i na podstawie prawa. Urzędnik nie dysponuje swobodą przy podejmowaniu decyzji, ale jest związany prawem. Decyzja organu administracyjnego nie może być pozbawiona podstawy prawnej. Obywatel działa zgodnie z zasadą, że czego prawo nie stanowi to mu wolno. Urząd działa zgodnie z zasadą, że czego prawo nie stanowi to mu nie wolno.
Zasada substytucji w urzędzie – urzędnik wykonuje polecenia przełożonego, ale to polecenie może mieć swoje granice i posłuszeństwo w urzędzie może być w kolizji z sumieniem albo prawem. Urząd działa jako całość, czyli w i mieniu urzędu. Najważniejsze we wszystkim jest to, że najważniejsza jest konstytucja a organ administracji publicznej działa zgodnie z prawem i na granicach prawa.
7. Zasada bezstronności w urzędzie – zasada ta głosiła, że każdy obywatel jest równy wobec prawa i przez urzędnika powinien być zawsze traktowany w sposób nie dyskryminujący i nie stronniczy administracji publicznej musi zapewnić równe traktowanie wszystkich obywateli w państwie. Podstawą przewinienia są stronniczości, dyskryminacja, komoterstwo, traktowanie kogoś z uprzywilejowaniem. W urzędzie pracy administracji publicznej powinna zapewnić wszystkim równą możliwość ubiegania się o pracę na pewnym stanowisku.
8. Zasada otwartości informacji – zasada ta jest związana z funkcją przybliżenia urzędu obywateli, aby urząd przekazywał obywatelom informacje, które są mu nieodzowne do załatwienia sprawy. Obywatel ma prawo dowiedzieć się, jakie są kryteria załatwienia wniosku. Czasami jest tak, że rozpatrzeniem wniosku jest rozmowa z klientem.
9. Zasada niezależności i profesjonalności służby publicznej – służba publiczna a zwłaszcza administracja rządowa i administracja rządów w terenie powinna być apolityczna. Urzędnik pracujący w takim urzędzie powinien być lojalny wobec przełożonych niezależnie od rządzącej opcji politycznej, natomiast praca jego opiera się na profesji ze znajomością jego rzemiosła.
10. Zasada odpowiedzialności – zasada ta głosi, że pierwszym kontrolerem przestrzegania przez administracje publiczną prawa jest obywatel i społeczeństwo, ale obywatel pociąga urząd i urzędnika przez określone instytucje
11. Korupcja według NIK – W UE obowiązuje podstawowa zasada rozróżniania pomiędzy interesem publicznym a prywatnym. Przyjmuje się zasadę rozdziałów i tak przez urząd publiczny zostaje wykorzystany do uzyskania osobistych korzyści.
Podstawowe przejawy korupcji:
1) Przekupstwo – rozumie się dochodzenie do zakupów rządowych zamówień, otrzymywania koncesji, uchylania opłat celnych, podatkowych przez propozycję korzyści materialnych.
2) Kradzież – w urzędzie jest to świadczone i nie zgodne z prawem dysponowanie majątkiem, dobrem publicznym dla własnej korzyści.
3) Faworyzowanie – należy:
Protekcja – polega na poleceniu kogoś nieprzygotowanego
Neoptyzm – kogoś ze swojej rodziny
Kumoterstwo
4) Kupczenie wpływami – polega głównie na finansowaniu wyborów przez biznesmenów lub działaczy partii politycznych w zamian za uzyskanie wpływów.
12. Tajemnica służbowa i zawodowa:
- Tajemnica służbowa – jest związana z funkcjonowaniem pewnych jednostek organizacyjnych lub instytucji.
- Tajemnica zawodowa – jest związana z wykonywaniem pewnego zawodu np.: lekarz, psycholog, sędzia, adwokat.
Trzy stopnie tajemnicy zawodowej:
1 – pierwszy stopień związany jest z obowiązkami służbowymi, z których w czasie rozprawy może zwolnić sąd lub prokuratura. Pierwszy stopień tajemnicy związany jest z tym, że sąd nie musi uruchamiać szczególnych procedur i urząd, który nie jest związany z tajemnicą państwową.
2- obejmuje notariusza, adwokata, radcę prawnego i lekarza. Aby sąd mógł uchylić taką tajemnicę musi uruchomić specjalne procedury, czyli sędzia z uchyleniem tej tajemnicy jest związane specjalnym warunkiem, który reguluje ustawa. A ten warunek jest niezbędny, ponieważ zachodzi okoliczność, że nie można w inny sposób ustalić dowodów.
3- aby dziennikarz mógł być zwolniony z tajemnicy zachodzą te same warunki, co w drugim stopniu, ale ponadto zwolnienie dziennikarza z tajemnicy nie może dotyczyć identyfikacji informatora materiału prasowego, bądź listu do redakcji, chyba, że sprawa dotyczy zabójstwa albo morderstwa. Urzędnik zobowiązany jest zachować tajemnice zawodowe, co do materiałów zapisanych w urzędzie.