Przyczyny i skutki stresu

Nie ulega większość nas współczesnych żyje w ciągłym pośpiechu. Spieszymy się, aby podołać wszystkim obowiązkom na nas ciążącym. Pragniemy jak najlepiej spełnić oczekiwania stawiane nam przez pracodawcę, nauczycieli, naszych bliskich. Często sami stawiamy sobie wygórowane wymagania .Chcemy awansować, chcemy być najlepsi. Dążymy do tego za wszelką cenę, angażując cały swój potencjał. Wielu z nas po pewnym czasie - wcześniej czy pózniej - zauważy niepokojące objawy. Mamy kłopoty ze skupieniem się, ze snem. Zrzucamy to na barki przepracowania. Wreszcie swą gorszą formę tłumaczymy stresem.
Zdecydowana większość utożsamiała stres ze zdenerwowaniem. Wynika z tego, że dla większość ludzi stres to tylko zdenerwowanie. Prawda jest inna. Pod tak popularnym wśód wszystkich słowem stres kryje się grozy i podstępny destruktor naszego organizmu.
Stres (psychologia) - stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utraty
Najpopularniejsza definicja to: "Stres to stan napięcia spowodowany trudną sytuacją, z którą nie umiemy sobie poradzić." Reakcja stresowa - napięcie psychiczne, napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, podniesione ciśnienie - występuje zawsze gdy dzieje się nam coś złego, niezależnie od tego, czy jest to zagrożenie fizyczne, czy psychiczne. Tzn. reakcja stresowa pojawia się zarówno wtedy, gdy o mały włos uniknęliśmy przejechania przez samochód, (zagrożenie fizyczne) jak i wtedy, gdy ktoś na nas nakrzyczy (zagrożenie psychiczne). Problem współczesnego człowieka to fakt, że większość stresów to zagrożenia psychiczne, nie pozwalające na rozładowanie napięcia. Jeśli np. spotkam się oko w oko z rozjuszonym dzikiem - napięcie natychmiast się rozładowuje - uciekam ile sił w nogach. Gdy ktoś na mnie nakrzyczy - napięcie się nie rozładowuje, bo jako kulturalna osoba zachowam się spokojnie i grzecznie. Większość ludzi chodzi więc na co dzień spięta, bo spotyka ich wiele stresów - dziecko ubrudziło dżemem ostatnią czystą koszulę, pani w sklepie wydała fałszywą dwudziestkę, mąż zadzwonił, że się spóźni i przypaliłaś obiad, sąsiadka obgadywała cię na ulicy... Skutkiem nierozładowanego napięcia są: ból głowy, gorączka, zmęczenie, ból mięśni i stawów, utrata apetytu oraz ogólne złe samopoczucia.
Psychologiczne skutki stresu są charakteryzowane najczęściej w relacji do psychologicznych skutków wiążących się z nadmiernym obciążeniem psychologicznym czy też napięciem emocjonalnym Opisując możliwy wpływ różnych negatywnych zrodeł stresu psychologicznego odwołuje się do teorii Tomaszewskiego (1963) jego klasyfikacji .w tym modelu stresu psychologicznego wymienia się następujące zródła stresu zakłócenia (przeszkoda ,zwłoka ,brak zaskoczenie zawód wymagania ) zagrożenie (fizyczne ,pozycji społecznej ,wartości )deprywacja(niedociążenie ,monotonia ,izolacja uwięzienie )przeciążenie (wysiłek fizyczny ,umysłowy )
Zakłócenia (utrudnienia) są to sytuacje ,w których działają jakieś okoliczności szczegółowe ,zmuszające człowieka do zwiększonego wysiłku .mogą to być np. braki przedmiotowe związane z niedoskonałością narzędzi pracy ,które obciążają jej jakość bądź braki podmiotowe wynikające z ograniczeń zmysłów ,lub umysłu człowieka ,które są nieadekwatne do stawianych wymagań.
Jedna z podstawowych właściwości stresu jest olbrzymia różnorodność czynników ,które mogą go wywołać .w pracach psychologów można spotkać rozmaite sposoby opisywania mechanizmu powstawania stresu ,w zależności od ogólnej orientacji teoretycznej autora oraz systemu pojęć i terminów ,które proponuje w celu wyjaśnienia tego procesu .Kryterium podziału psychologicznych koncepcji genezy stresu stanowiło ogólne najbardziej istotne i charakterystyczne dla danej teorii pojęcie używane w opisie mechanizmu powstawania stresu .Jako pewnego rodzaju odniesienie dla poszczególnych koncepcji może służyć klasyfikacja czterech dróg uruchamiania procesu stresu ,której cechą charakterystyczną jest uwzględnienie różnych sposobów oddziaływania otoczenia na organizm.
Pierwsza droga biologiczna jest najbardziej pierwotna –pewne wydarzenia są identyfikowane jako szkodliwe dla podmiotu niejako odruchowo ,ze względu na swoje biologiczne znaczenie
Druga droga warunkowa opiera się na uczeniu ,jako procesie nabywania doświadczenia indywidualnego i polega na skojarzeniu pewnych okoliczności z czynnikami wywołującymi stres drogą biologiczną
Trzecia droga frustracyjna ,polega na tym że pewne zdarzenia stanowią utrudnienie ,lub zablokowanie naszego celowego działania ,co jest identyfikowane jako niekorzystne .
Czwarta droga poznawcza ,ma miejsce wtedy ,kiedy podmiot dokonuje złożonej oceny i interpretacji zdarzeń jako niekorzystnych np. wtedy kiedy utraci bliską osobę ,albo gdy dokonuje negatywnego bilansu życiowego.
Kiedy mówimy o reakcjach organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania możemy mieć na myśli zarówno zmiany biologiczne jak i psychiczne ,jakiekolwiek w rzeczywistości pojawiają się jedne i drugie .Kiedy przeżywamy tremę przed pierwsza randką albo podczas ważnej rozmowy z naszym szefem to często odczuwamy przyspieszone bicie serca ,pocą się nam dłonie ,czujemy suchość w ustach . I odwrotnie kiedy pojawia sie ból w okolicy serca odczuwamy strach ,lęk przed tym co złego morze nam się przydarzyć .Tak więc zmiany psychologiczne i fizjologiczne występują zazwyczaj łącznie .Najbardziej znana teorię stresu biologicznego stworzył i opublikował Hans Selye w 1936r.Będac studentem Uniwersytetu Praskiego Hans Selye w 1926r. zwrócił uwagę na to że u wszystkich pacjentów cierpiących na choroby somatyczne występuje szereg wspólnych objawów takich jak utrata apetytu ,osłabienie mięsni ,podwyższone ciśnienie tętnicze wzrost temperatury ciała , brak motywacji do osiągnę .Próbując odpowiedzieć na pytanie ,dlaczego te symptomy są ogółami ,jak gdyby niezależnymi od natury konkretnego zaburzenia somatycznego .Selye doszedł do wniosku ze są one po prostu syndromem choroby ,a termin stres stosował dla opisu zespołu wszystkich niespecyficznych zmian wewnątrz organizmu ,dla określenia stopnia kłopotów cielesnych .Współczesne określenie stresu przez Selye jest następujące : niespecyficzna reakcja organizmu na dowolne wymaganie stawiane mu z zewnątrz .
Hans Selye nazwał czynniki wywołujące stres stresorami przy czym według tego autora , nie muszą one mieć natury tylko fizycznej czy biologicznej ,jak długotrwały intensywny wysiłek ,zmęczenie ból ,czy znaczna utrata krwi .Także emocje takie jak miłość radość gniew ,złość nienawiść podobnie myśli o doznanych krzywdach czy niepowodzeniach wywołują w konsekwencji zmiany charakterystyczne dla zespołu stresu .Pobudzenie emocjonalne to jedno z najczęstszych źródeł stresu .niektórzy psychologowie twierdzą że procesy emocjonalne takie jak lęk poprzedzają większość fizjologicznych reakcji stresowych .Kiedy organizm człowieka lub zwierzęcia podlega oddziaływaniu stresora ,powstają w nim niespecyficzne zmiany .Nawet w przypadku bardzo zróżnicowanych stresorów mogą one być takie same , co oczywiście nie znaczy że większość czy natężenie zmian musi być identyczne w przypadku każdego organizmu.
Kiedy zadziała bodziec ,jest on odbierany przez receptory drogami nerwowymi ,wówczas pobudzenie przenoszone jest do kory mózgowej z równoczesnym przekazaniem część pobudzenia poprzez odgałęzienia nerwowe do układu limbicznego ,kierującego podstawowymi mechanizmami zachowania w tym m. in. .reakcjami obronnymi i agresywnymi ,a także analizującego docierające do organizmu bodzce ze względu na ich znaczenie emocjonalne ,Tak więc w układzie limbicznym dokonuje się ocena emocjonalna , a w korze mózgowej interpretacja poznawcza bodzca wywołującego określone pobudzenie .Jeśli zdarzenie zostanie ocenione jako niezagrażające ,to nie pojawia się reakcja stresowa ,jeśli natomiast zdarzenie zostanie nie zinterpretowane i ocenione jako zagrażające , ton poprzez podwzgórze pojawia się podpowiedz w postaci stresu związanego z pobudzeniem układu wegetatywnego ,hormonalnego ,albo rozwijającego się ogólnego zespołu adaptacyjnego .Czynności układu wegetatywnego ukierunkowana jest na utrzymanie stałej równowagi środowiska wewnętrznego poprzez wpływ na gruczoły dokrewne i mięśnie gładkie odpowiedzialne za odruchowe ,samoreagujące czynności takie jak krążenie krwi i trawienie .Jedna jego gałąz układ współczulny odgrywa główną rolę w wywoływaniu tzw. Reakcji walki lub ucieczki w odpowiedzi na pobudzenie emocjonalne..Działanie tej części układu wegetatywnego ukierunkowane jest na zwiększenie ochrony organizmu przed rozmaitymi zagrożeniami .Druga gałąz układu wegetatywnego układ współczulny odgrywa rolę przeciwstawną uspakajającą i reagującą ..Pod jego wpływem następuje zwolnienie tętna obniża się ciśnienie krwi ,oddech staje się płytszy .Następuje ogólne odprężenie i odbudowa zasobów organizmu .Układ współczulny działa przede wszystkim takich sytuacjach jak stan relaksacji ,zdrowienia.
Psychologiczne reakcje stresowe u człowieka są bardzie złożone ,a samo pojęcie stresu ma dwa znaczenia .Z jednej strony czynniki zewnętrzne , które utrudniają lub uniemożliwiają człowiekowi zaspokojenie potrzeb i wykonywanie zamierzonych zadań, stanowiące zagrożenie dla jednostki lub wpływające na obniżenie poczucia własnej wartości .z drugiej strony stresem nazywa się zmiany zachodzące pod wpływem tych czynników przede wszystkim w procesach emocjonalnych i motywacyjnych oraz związane z tym zmiany sprawności i kierunku działań. Janusz Reykowski określił trzy fazy stresu psychologicznego ,biorąc pod uwagę stopień jego natężenia .W pierwszej z nich ,zwanej fazą mobilizacji następuje aktywacja procesów psychologicznych np. sprawniej przebiegają procesy spostrzegania i myślenia ,reakcje są szybsze i bardziej intensywne..Koncentrując się na zadaniach ,człowiek próbuje zwalczyć stres ,który w tej fazie nie osiąga jeszcze zbyt dużego nasilenia .W drugiej fazie ,fazie rozstrojenia ,na skutek przedłużającego się stresu i wzrostu jego natężenia następuje obniżenie poziomu czynności psychicznych ,trudno jest skupić uwagę ,Myśleć logicznie ,przewidywać skutki własnego działania. W trzeciej fazie ,fazie destrukcji ,żadna czynność nie jest wykonywana poprawnie ,człowiek staje się niezdolny do adekwatnej oceny sytuacji ,często gwałtownie obniża się poziom jego motywacji do działania i radzenia sobie z sytuacją co może prowadzić do rezygnacji z dalszego działania. ,mówi się wtedy że człowiek poddaje się załamuje się .Stres psychologiczny może powodować różne jakościowo zmiany np. fizjologiczne ,zmiany w procesach psychologicznych np. strach .W trzeciej fazie ,poczucie zagrożenia oraz zmiany w zachowaniu się np. słowne lub ruchowe .Istotne jest to ,jakie warunki mogą być uznane za stresowe i jaka jest ich ogólna charakterystyka .Najczęściej wymienia się następujące rodzaje sytułacji
Deprywacja to taka sytułacja ,kiedy brakuje lub jest znacznie ograniczony dostęp do podstawowych czynników niezbędnych do normalnego funkcjonowania ,do zaspakajania potrzeb biologicznych np. brak tlenu ,wody pokarmu ,snu, albo potrzeb psychicznych np. sytuacja izolacji ,osamotnienia pokrzywdzenia itp. .Długa deprywacja może doprowadzić do śmierci organizmu .Szczególnym rodzajem deprywacji jest zanik wartości i związana z nim utrata poczucia sensu życia ( skrajnych przypadkach jest jedną z przyczyn samobójczych)
Przeciążenie to położenie ,w którym stopień trudności zadania jest na granicy możliwości fizycznych ,umysłowych lub wydajności nerwowej człowieka np. długotrwały i intensywny wysiłek umysłowy ,praca w hałasie wyczerpująca praca fizyczna .długotrwale działanie w takich warunkach prowadzi do znużenia ,zmęczenia ,zniechęcenia lub wyczerpania .
Utrudnienia to okoliczności ,w których możliwości wykonywania zadania zostaje zmniejszona na skutek pojawiających się braków przedmiotowych np. brak narzędzia do wykonywania pracy ,albo braków informacyjnych takich jak brak wiedzy czy konkretnej informacji .Utrudnienia mogą także Stanowic przeszkody fizyczne np. zamkniecie drzwi. ,lub społeczne jak opinia środowiska
Zagrożenia natomiast to takie sytułacje w których pojawiają się niebezpieczeństwo utraty jakiejś cenionej przez jednostkę wartości np. życia i zdrowia, albo pozycji społecznej ,dobrej opinii ,uznania. W sytuacjach zagrożenia człowiek pragnie usunąć niebezpieczeństwo lub uciec przed nim .Motywacja ta jest zazwyczaj silna i towarzyszy jej lęk ,tak ze myślenie i działanie są często zdezorganizowane i mało skuteczne .Zmiany w procesach emocjonalno –motywacyjnych powodują niekiedy , ze człowiek zachowuje się w sytuacji skrajnego zagrożenia w sposób ,który nie tylko nie zmniejsza ,ale może nawet zwiększyć stopień jego osobistego zagrożenia np. człowiek znajdujący się w mieszkaniu ogarniętym pożarem ,pod wpływem przerażenia może ratować siebie ,podejmując próbę ucieczki przez okno ,Narażając się tym samym na niebezpieczeństwo śmierci związanej z upadkiem z pewnej wysokości .
Specyficznymi sytuacjami trudnymi są konflikty motywacyjne polegające na występowaniu sprzecznych dążeń tej samej osoby albo konieczności dokonania wyboru pomiędzy dwoma celami lub dwiema sytuacjami o jednakowej wartości pozytywnej ,lub negatywnej ..Są to konflikty typu dążenie-dążenie , unikanie –unikanie oraz dążenie –unikanie.
Zródłem stresu mogą być także wykonywane przez ludzi zawody .Niekiedy popularne czasopisma publikują listy rankingowe zawodów wykonywanych przez ludzi uwzględniając stopień ,w jakim stanowią one źródło stresu .Poniżej dla przykładu podaje fragmenty listy ułożonej w Wielkiej Brytanii i obejmującej w sumie 60 zawodów .
Górnik 8,3
Policjant 7,7
Robotnik budowlany 7,5
Dziennikarz 7,5
Pilot samolotu cywilnego 7,5
Strażnik więzienny 7,5
Pracownik reklamy 7,3
Stomatolog 7,3
Aktor 7,2
Polityk 7,0
Oceny dokonało 6 specjalistów w dziedzinie stresu ,posługując się skalą od 0 do 10 (najwyższy stres).
Ostatnie dziesięć zawodów na liście to
Bankowiec 3,7
Pracownik obsługi komputera 3,7
Specjalista od rehabilitacji 3,7
Językoznawca 3,5
Kosmetyczka 3,5
Ksiądz 3,5
Astronom 3,3
Wychowczyni w żłobku 3,3
Pracownik muzeum 2,8
Pracownik muzeum 2,8
Bibliotekarz 2,0
Wyniki takich rankingowych mogą budzić wątpliwości i okazać się niezgodne rozpowszechnionymi przekonaniami na temat tego ,które zawody stanowią źródło silniejszego ,lub słabszego stresu ,tym bardziej że kryteria ocen na ogół nie są już publikowane.
Jeszcze innym zrodłem stresu mogą być rozmaite wydarzenia życiowe .Amerykański psycholog Thomas H .Holmes i jego współpracownicy skonstruowali skalę określającą wielkość stresu w jednostkach zmian życiowych .Skala ta umożliwia jakie jest znaczenie rozmaitych wydarzeń życiowych dla rozwoju stresu i jego potencjalnych konsekwencji .według autorów skali istnieje ryzyko rozwinięcia się w ciągu dwóch lat poważnej choroby u ludzi ,którzy uzyskali ponad 300 punktów LCU .Poniższa tabela LCU pozwala oszacować własny wskaźnik ryzyka

Zdarzenie Skala siły wpływu śmierć współmałżonka 100
Rozwód 73
Separacja 65
Kara więzienia 63
Śmierć bliskiego członka rodziny 63
Własna choroba ,lub uszkodzenie ciała 53
Małżeństwo 50
Utrata pracy 47
Pogodzenie się ze współmałżonkiem 45
Odejście na emeryturę 45
Ciąża 40
Kłopoty seksualne 39
Pojawienie się nowego członka rodziny 39
Zmiana stanu finansów 39
Śmierć bliskiego przyjaciela 38
Zmiana charakteru pracy 37
Zmiana częstotliwości kłótni ze współmałżonkiem 36
Kredyt ponad 10 000 dolarów 35
Pozbawienie praw do kredytu czy pożyczki 31
Zmiana obowiązków pracy 30
Syn ,lub córka opuszcza dom 29
Kłopoty z teściowa 29
Wybitne osiągnięcia osobiste 28
Żona zaczyna lub przestaje pracować 26
Rozpoczęcie lub początek nauki szkolnej 25
Zmiana nawyków osobistych 24
Kłopoty z szefem 23
Zmiana godzin lub warunków pracy 20
Zmiana miejsca zamieszkania 20
Zmiana szkoły 20
Zmiana rozrywek 19
Zmiana aktywności towarzyskiej 18
Kredyt ,lub pożyczka poniżej 10 000 17
Zmiana nawyków dotyczących snu 16
Zmiana liczby członków rodziny 15
Zmiana w nawykach dotyczących jedzenia 15
Urlop 13
Boże Narodzenie 12
Pomniejsze naruszenie prawa 11
Rozwijający się stres powoduje zróżnicowane ,specyficzne i niespecyficzne zmiany w organizmie człowieka .Są to zmiany zarówno w procesach fizjologicznych jak i psychologicznych ,ale także w zachowaniu się zdolności do pracy ,oraz ogólnym stanie zdrowia .Oczywiście nie wszystkie pojawiają się jednocześnie i mogą być związane równo z ostrym jak i przewlekłym stresem .Obszerną chociaż nie wyczerpująca listę zmian wywoływanych przez stres podaje T.Cox. Autor wymienia wśród reakcji fizjologicznych wzrost poziomu niektórych hormonów we krwi i moczu ,wzrost poziomu glukozy we krwi ,przyspieszenie tętna ,wzrost ciśnienia tętniczego suchość w jamie ustnej ,wzmożone wydzielanie potu rozszerzenie zrenic utrudnione oddychanie naprzemienne uczucie gorąca i zimna wrażenie dławienia czy ucisku w gardle
Zmiany psychologiczne obejmują poczucie napięcia rozdrażnienia nerwowość ,agresywność ,ale także zmęczenie ,rozczarowanie poczucie osamotnienia tęsknota ,apatię przygnębienie ,depresję a czasem poczucie winy i wstydu ,obniżenie samooceny .poza tym ujawnia się brak koncentracji ,trudności w zapamiętywaniu i przypominaniu utrudnianiu myślenia ,niezdolność podejmowania decyzji i nadmierne uwrażliwienie na krytykę .
Zmiany w zachowaniu to przede wszystkim zwiększona pobudliwość ,niepokój drżączka impulsywność działania ,wyładowania emocjonalne ,zaburzenia mowy ,czasem nerwowy śmiech wzmożony apetyt ,lub utrata apetytu ,skłonności do zażywania narkotyków ,alkoholu i palenia tytoniu .
Zmiany psychologiczne i fizjologiczne powodują że człowiek okazuje się mniej zdolny do wykonywania pracy .Bywa roztargniony ,jego stosunki ze współpracownikami pogarszają się ,narastają konflikty z innymi ludzmi ,wzrasta zagrożenie urazami .Brakuje mu satysfakcji i zadowolenia z pracy ,jej wydajność obniża się ,pojawia się niekiedy skłonność do częstych zmian miejsca pracy .Wpływ na stan zdrowia przejawia się między innymi w zaburzeniach funkcjonalnych i chorobach ,jakie stres może wywołać .Do zaburzeń chorób których mechanizm powstawania rozwoju wiąże się ze stresem zalicza się miedzy innymi ogólne osłabienie ,brak lub osłabienie miesiączki ,bóle pleców i w klatce piersiowej ,bóle i zawroty głowy ,migreny mroczki przed oczami ,bezsenność ,koszmary nocne ,biegunkę , zwiększoną częstotliwość oddawania moczu ,osłabienie popędu seksualnego , owrzodzenia ,a ponadto choroby takie jak astma ,cukrzyca ,choroba wieńcowa serca oraz nerwice i w skrajnych przypadkach psychozy (właściwe choroby psychiczne).
Kiedy człowiek znajdzie się w sytułacji którą określamy jako stresową oczywiście nie wszystkie mechanizmy fizjologiczne i psychologiczne ,o których wspomniałam wyżej są uruchamiane jednocześnie .Wiemy że zwłaszcza przewlekły stres powoduje rozmaite negatywne skutki dla naszego organizmu ,uszkadzając strukturę organizmu ,uszkadzając strukturę biologiczną ,lub zaburzając funkcje narządów wewnętrznych np. serca lub żołądka .nie wiemy natomiast na pewno w jaki sposób organizm dokonuje wyboru ,na który organ i za pośrednictwem jakiego mechanizmu oddziaływać będzie reakcja stresowa ,na czym może polegać błąd organizmu..
Nerwice określane są najczęściej jako zaburzenia czynności owe powstające na skutek urazów psychicznych związanych ze skrajnie trudnymi sytułacjami konfliktowymi lub frustracyjnymi .istotne znaczenie dla powstawania i rozwoju nerwicy mają długotrwale albo powtarzające się urazy psychiczne .ponadto ważnym czynnikiem sprzyjający nerwicy jest obniżona odporność na urazy ,lub niektóre przeżycia z okresu wczesnego dzieciństwa .Ogólnie można powiedzieć ,ze czynnikami sprzyjającymi rozwojowi nerwicy są długotrwały chroniczny stres wywołany rozmaitymi zdarzeniami lub przeżyciami psychicznymi ,brak lub wyczerpanie zasobów organizmu uniemożliwiających przystosowanie się ,oraz brak wystarczającego wsparcia wśród innych ludzi. Objawy nerwic są bardzo zróżnicowane ,chociaż najczęściej przeważają zmiany emocjonalne takie jak niepokój czy lęk, skoncentrowanie na sobie ,niekiedy zaburzenia wegetatywne nasilające objawy emocjonalne. W przypadku nerwic nie stwierdza się zmian w tkankach czy narządach wewnętrznych .
Każdy człowiek ma własny różniący się od innych poziom tolerancji na stres psychologiczny. Walka ze stresem może doprowadzić do zwiększenia odporności na dany rodzaj stresu .Każdy człowiek jest w stanie radzić sobie z inna porcją stresu ,ale odporność każdego z nas ma jednak swoje granice .Istnieje tak zwany optymalny poziom stresu ,który zapewnia maksimum wydajności .Wiele osób działa lepiej w warunkach stresu niż normalnie .Łatwość ulegania stresowi oraz sposób i czas opanowania reakcji stresowych zależą od bardziej trwałych cech człowieka takich jak wrażliwość emocjonalna ,odporność na zakłócenia ,wytrzymałość wydolność ,które z kolei determinowane są przez cechy temperamentu czy właściwości układu nerwowego człowieka.
Różnego rodzaju wydarzenia i sytułacje życiowe powodują w organizmie człowieka zmiany ,które moglibyśmy nazwać stresowymi .wielu wydarzeń nie jesteśmy wstanie uniknąć ,ponieważ nie możemy całkowicie odizolować się od innych ludzi ,od wpływu czynników fizycznych czy biologicznych na nasz organizm ,nie potrafimy przewidzieć wszystkich potencjalnych zagrożeń i zapobiec ich pojawieniu się .A zatem możemy próbować nie dopuścić do ich powstania i wpływu na nasz organizm ,ograniczyć ten wpływ czy też radzić sobie z jego skutkami. Problem radzenia sobie ze stresem jest niezwykle istotny z punktu widzenia przystosowania się człowieka do warunków środowiskowy
Obrona przed stresem jest bardzo istotną rzeczą. Ponieważ każdy człowiek jest narażony na większe lub mniejsze sytuacje stresowe, każdy człowiek powinien nauczyć się bronić przed nimi. Istnieje wiele sposobów obrony, oto niektóre z nich:
- śodki uspokajające,
- produkty żywnościowe bogate w magnez,
- psychoterapia,
- rozładowanie nagromadzonych emocji przez: spacer, gimnastykę, pływanie, bieganie, tenis, gry zespołowe czy towarzyskie,
- medytacje,
- zdrowy tryb życia,
- czytanie poradników napisanych przez specjalistów,
- odpoczynek,
- asertywność,
- akceptacja siebie samego
i wiele, wiele innych. Który z tych sposobów okaże się dobrym jest już indywidualność sprawą każdego
Bibliografia:
Psychologia stresu Władyslaw Łosiak
Włodzimierz Oniszczenko Stres to brzmi groznie wyd. Żak
Psychologia i życie Warszawa PWN Zimbardo P.G. i Ruch F.L.(1988)