Omów przyczyny, przebieg, skutki i znaczenie I Wojny Światowej.

I Wojna Światowa już w czasie swojego trwania została określona mianem „Wielkiej Wojny”, nie mającej do tej pory równej sobie, jeśli chodzi o ogrom śmierci i zniszczeń. Kiedy przyszedł jej kres wielkie mocarstwa leżały w gruzach, a surowe warunki pokoju położyły fundament pod przyszłe konflikty.
Przyczyny I Wojny Światowej zaczynają się już w XIXw. Wtedy to powstały nowe państwa, które swym obszarem obejmowały wiele mniejszych państewek, znajdujących się kiedyś pod innym panowaniem. Większe narody np. Niemcy, Włosi pragnęły znaleźć swoje miejsce pomiędzy mocarstwami o ustalonej pozycji, takimi jak Rosja, Francja czy Wielka Brytania. Mniejsze kraje, takie jak Belgia, nie mogły podjąć takiej rywalizacji i skłaniały się do zajęcia pozycji neutralnej, nie popierały żadnej ze stron.
Do roku 1914 potęgi podzieliły się na dwa różne obozy. Z jednej strony były państwa centralne, przewodnią rolę w nich wiodły Niemcy i Austro- Węgry. Sojusznikami ich były Włochy( jednak stosunki między tymi państwami coraz bardziej podupadały) i Bułgaria z Turcją( tu stosunki układały się coraz lepiej). Drugą stronę stanowili alianci( ententa), do której należeli Francuzi i Rosjanie, a także zaprzyjaźniona aczkolwiek nie całkowicie zaangażowana Anglia.
Francja pragnęła rewanżu za klęskę w wojnie z Prusami 1870- 1871. Niemcy dążyły do „utworzenia nowego porządku świata” czyli ponownego podziału koloni w Afryce. Austro- Węgry obawiały się o swoją południową granicę, były one skutkiem chęci dostępu Rosji do Morza Bałtyckiego, co uczyniła, umacniając pozycje państw słowiańskich na Bałkanach kosztem właśnie Austro- Węgier. Wspomniana przed chwilą Rosja pragnęła również zdobyć cieśniny Bosfor i Dardanele( należące do Turcji). Wielka Brytania usilnie dążyła do utrzymania swej dominacji i przewagi na morzu. Dążenia narodów bałkańskich do uniezależnienia się od Turcji i Austro- Węgier spowodowały powstania tzw. kotła bałkańskiego. Francja i Niemcy toczyły konflikt o Maroko.
Jednak głównym pretekstem do wybuchu wojny było zabójstwo austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony w Sarajewie 28 czerwca 1914. Zamachowcem był młody serbski nacjonalista Gawriło Princip, działający w porozumieniu z serbską organizacją terrorystyczną "Czarna Ręka" z siedzibą w Belgradzie. Na tej podstawie Austria oskarżyła Serbię o wspieranie terroryzmu i uczyniła ją współwinną zamachu. Postanowiono Serbii surowe ultimatum, które zgodziła się przyjąć, z wyjątkiem utraty suwerenności. Austria uznała to za niewystarczające i 28 lipca wypowiedziała Serbii wojnę. W Rosji rozpoczęto mobilizację. W odpowiedzi na to Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji (1 sierpnia) i jej sojuszniczce Francji (3 sierpnia). Po ataku niemieckim na neutralną Belgię (4 sierpnia) do wojny włączyła się Wielka Brytania. 6 sierpnia Austro- Węgry wypowiedziały wojnę Rosji.
Ażeby uniknąć walki na dwa fronty, Niemcy podjęły decyzję szybkiego pokonania Francji, zanim Rosja przygotuję się do wojny. Przejście przez Belgię było najszybszym sposobem na ominięcie francuskich umocnień przygranicznych. Niemcy wtargnęli na terytorium Belgi pomimo jej zakazu. Wielka Brytania jako poręczycielka belgijskiej neutralności jeszcze tego samego dnia wywołała Niemcom wojnę. W ciągu pięciu tygodni w całej Europie rozpętała się burza. W listopadzie Turcja przystąpiła do walk, stając po stronie państw centralnych. Półtoramilionowa armia niemiecka wydawała się niezniszczalna. Rozgromiła Francuzów na całej linii frontu, 31 sierpnia przedarła się przez niewielki kontyngent brytyjskich wojsk pod Mons. Została jednak zatrzymana we wrześniu przez wojska Francuskie w bitwie pod Marną. Obydwie strony wybudowały system okopów, były one oddzielone od siebie zaledwie kilkaset metrów, linia tych okopów miała ponad 700 km wzdłuż północnej Francji, od Kanału La Manche do granicy szwajcarskiej.
W efekcie walka w okopach na zachodnim froncie trwała 4 lata. Bitwy ciągnęły się miesiącami. Dziesiątki tysięcy żołnierzy ginęło po to aby zdobyć zaledwie kilka metrów terenu. Linia frontu nie przesunęła się więcej niż o 65 km w żadną stronę prawie do zakończenia działań. Rok 1915 przyniósł znikome rezultaty ofensywy aliantów, a życie straciła ogromna liczba żołnierzy. W 1916 roku Niemcy postanowili utopić Francję w „morzu krwi” poprzez atak na twierdze Verdun. Ostatecznie jednak twierdza pozostała w rękach Francji. Atak oddziałów brytyjskich pod Sommą okazał kolejną krwawą rzeźnię. Tylko pierwszego dnia zabitych zostało 60 tysięcy żołnierzy.
Tymczasem na wschodzie doszło do wybuchu działań. Austriackie klęski poniesione w walce z Rosją zmusiły Niemców do zaangażowania na tym froncie większej ilości oddziałów niż początkowo zakładano. Zatem drugi front, którego tak się obawiali stał się prawdą. Zaskakująco Niemcy odnieśli sukcesy w walce z Rosją, zwyciężając w 1914 roku pod Dannenbergiem i nad Jeziorami Mazurskimi, zdobywając w 1915 Polskę kontrolowana przez Rosjan. W tym samym roku w blok centralny angażuje się Bułgaria, a jej oddziały wraz z niemieckimi podbiły Serbię. Austriacy ponoszący klęski na froncie wschodnim oraz Bałkanach, lepiej radziły sobie z Włochami, którzy przyłączyli się do aliantów w 1915 roku. Kiedy w 1916 szeregi aliantów poszerzyła Rumunia, Niemcy po błyskotliwej kampanii zdobyli ją, zapewniając sobie tym sposobem niezbędne dostawy ropy.
22 sierpnia 1915 roku Japonia wypowiedziała Niemcom wojnę i dokonała ataku na niemiecką kolonię Tsingtao, która została zdobyta 11 tygodni później po kampanii z udziałem również sił brytyjskich. Okręty będące w posiadaniu niemieckim były ścigane na Oceanie Indyjski oraz południowym Atlantyku, gdzie rozegrały się bitwy pod Coronel, Chile oraz Falklandami. Również posiadłości Niemców w Afryce zostały zaatakowane.
Użyto nowych rodzajów broni. Niemcy jako pierwsi zastosowali ciężką artylerię, odgłosy jednej z armat Grubej Berty dało się słyszeć po drugiej stronie kanału, w hrabstwie Kent. Za największą liczbę ofiar są odpowiedzialne karabiny maszynowe i gaz bojowy.
obydwie strony użyły także po raz pierwszy sił powietrznych. Po raz pierwszy w historii ludzkości zbombardowano ludność cywilną. Wielka Brytania była atakowana z ogromnych sterowców, Zeppelinów.
Za froncie zachodnim walki przeciągały się liczba wojsk brytyjskich stale malała. Winston Churchill był twórcą koncepcji wyłączenia Turcji z wojny. Jednakże ekspedycja marynarki wojennej, która udała się na Dardanele w 1915 nie zdołała zdobyć stolicy, Konstantynopola. Nie udały się także desanty w okolicach Gallipoli, przeprowadzone przez siły brytyjskie, australijskie, nowozelandzkie, francuskie i indyjskie.
Jedyną bitwą morską tej wojny była stoczona w 1916 u wybrzeży Jutlandii. Zmierzyła się tu flota niemiecka z Marynarką Królewską Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy stracili więcej ludzi i okrętów jednak zagarnęli flotę niemiecką z powrotem do portu, dzięki temu marynarka brytyjska odcięła Niemcy od niezbędnych dostaw.
W kwietniu 1917 roku amerykański prezydent Wilson Wypowiedział Niemcom wojnę.
Pomimo zwycięstw Niemców i Austriaków nad Włochami sprzymierzeńcy Niemiec gonili resztkami sił. Cesarz austriacki potajemnie pertraktował na temat pokoju, a Turcja znajdowała się w stanie odwrotu. Armia niemiecka była wyczerpana, a wojska amerykańskie zmierzały w kierunku Europy. 3 marca 1918 roku podpisali z bolszewikami traktat pokojowy w Brześciu Litewskim.
Głód i nieunikniona porażka obniżała niemieckie morale. 8 sierpnia 1918 roku alianci zjednoczyli się pod dowództwem marszałka Focha i przeprowadzili natarcie w okolicach Amiens, przełamując linie obrony przeciwnika. W październiku rozpadło się imperium austro- węgierskie. Brytyjskie oddziały wraz z arabskimi zdobyły Damaszek, po czym Turcja i Bułgaria poddały się. Wybuchł bunt we flocie niemieckiej i cesarz Niemiecki został zmuszony do abdykacji. 31 października 1918 roku Niemcy wystąpiły o zawieszenie broni, co zostało zrealizowane 11 listopada 1918 roku o godzinie 11 rano. Woja została ostatecznie zakończona w czerwcu 1919 roku poprzez podpisanie Traktatu Wersalskiego.
W Europie powołano pod broń ok. 65 milionów ludzi, straciło życie ok. 8,7 milionów żołnierzy, w tym: 1,9 milionów armii niemieckiej, 1,7 milionów armii rosyjskiej, 1,39 milionów armii francuskiej, 1 milion armii austro- węgierskiej, 910 tysięcy armii brytyjskiej, 496 tysięcy armii włoskiej, 400 tysięcy armii serbskiej, 400 tysięcy armii tureckiej, 158 tysięcy armii rumuńskiej, 114 tysięcy armii amerykańskiej, 100 tysięcy armii bułgarskiej, 44 tysięcy armii belgijskiej, ponad 11 tysięcy armii greckiej, innych — ponad 60 tysięcy; do tego trzeba dodać zmarłych wskutek głodu i epidemii oraz ofiary masowych mordów (Rzeź Ormian). Ogółem straty w ludności wyniosły ok. 12 milionów osób. Wojna światowa 1914–18 zrujnowała przede wszystkim Europę i spowodowała zmniejszenie jej roli w stosunku do innych części świata.
I Wojna Światowa doprowadziła do rozpadu monarchii austro- węgierskiej. Spowodowała zmiany polityczne w Niemczech, czyli powstanie republiki oraz w Rosji, rewolucja bolszewicka. Odrodziły się lub powstały nowe państwa w Europie, takie jak Polska, Czechosłowacja, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia. W Azji i Afryce powstał nowy podział kolonii. Powstała Liga Narodów, mająca strzec pokoju na świecie. Upadły największe europejskie dynastie: Hohenzollernów, Romanowów, Habsburgów.
Dla nas polaków I Wojna Światowa to odzyskanie niepodległości po ponad 100 latach niewoli zaborczej.