Opakowanie żywności – kształtowanie i funkcja

Człowiek na początku istnienia swojej cywilizacji ze względu na stopień intelektualnego rozwoju pozyskiwał żywność wyłącznie dla potrzeby chwili, aby zabezpieczyć głód. Żywność i jej pozyskanie oprócz naturalnego instynktu rozmnażania było podstawowym zajęciem plemion pierwotnych. Wobec braku potrzeby przechowywania żywności człowiek pierwotny nie myślał o jej zabezpieczeniu poprzez opakowanie. Z biegiem upływających lat zainteresowania człowieka poszerzają się o aspekt społeczny – założenie rodziny jako podstawowej komórki organizacyjnej społeczeństwa cywilizowanego co wzbudziło nowe potrzeby w zakresie zadbania o siedzisko życia rodzin i stałe dążenie do poprawy komfortu życia. Okres ten przyniósł też istotna zmianę postrzegania sposobu pozyskania żywności. Rodziny nie mogły pozostawić pozyskanie żywności przypadkowi. Handel wymienny zastąpiono systemem sprzedaży, wprowadzono system pieniężny. Postępował stały postęp intelektualny co doprowadziło wobec potrzeby zbywania nadmiaru żywności jako towaru potrzebę jego porcjowania i opakowania. Dziś wobec totalnej nadprodukcji żywności a także sposobu jej sprzedaży (szacuje się że 65% żywności jest sprzedawana poprzez wielkie sieci hipermarketów) zaistniała potrzeba unowocześniania systemów pakowania żywności dla przedłużenia jej trwałości natomiast najprzeróżniejsze wzornictwo opakowań spełnia role marketingową.

Produkty uzyskiwane w przemyśle spożywczym wymagają zabezpieczenia jakości na okres przechowywania, transportu oraz dystrybucji. Produkty żywnościowe ulegają zmianom biochemicznym, chemicznym, fizycznym, zepsuciu na skutek działania drobnoustrojów, mogą być również niszczone przez różne szkodniki. Niezależnie od stosowanej w procesie technologicznym metody utrwalania żywności, jego trwałość w dużym stopniu zależy od właściwego opakowania, a więc od doboru odpowiedniego rodzaju tworzywa oraz konstrukcji dla przewidywanych warunków i okresu składowania.

Opakowania, z punktu widzenia ich funkcjonalności w obrocie, dzieli się na opakowania jednostkowe i transportowe:
· opakowanie jednostkowe zawiera zwykle niewielką porcje produktu, która jest przedmiotem obrotu w handlu detalicznym;
· opakowania transportowe, zabezpieczające towar w czasie przeładunków i transportu.
Opakowania jednostkowe w zależności od przeznaczenia towarowego spełniają różne funkcje, i tak:
1. dla środków spożywczych o przedłużonej trwałości (wszelkiego rodzaju produkty suche – makarony, herbaty itp.) opakowanie pełni funkcje ochronna przez czynnikami fizycznymi oraz jako główna rola to działanie marketingowe, wszak dziś w hipermarketach kupują oczy bez udziału pozostałych zmysłów.
2. Dla środków spożywczych łatwopsujących się wyróżniamy następujące rodzaje opakowań jednostkowych:
· puszki konserwowe – (pozwalają na produkcje produktów tzw. Półkowych sterylizowanych o przedłużonej trwałości bez bezwzględnych reżimów temperaturowych składowania) stosowane są w przemyśle mięsnym oraz owocowo-warzywnym. Podstawowym materiałem do produkcji jest ocynowana niskowęglowa blacha stalowa oraz blacha aluminiowa.
· Opakowania szklane w przemyśle mięsnym wykorzystuje się głównie słoje, do konserw mięsnych i mięsno-warzywnych oraz marynat rybnych. W przemyśle owocowo-warzywnym wykorzystywane są do przetworów, soków oraz past i koncentratów. Zaletami tych opakowań jest że są obojętne chemiczne zachowują swój pierwotny kształt, nie ulegają deformacji przy ścisku ,zgniataniu, wytrzymują nagłe zmiany temperatury. Opakowania szklane mogą być wielokrotnie wykorzystywane. Wadą tych opakowań jest mała odporność na uderzenia, szkło jest materiałem łatwotłukącym.
· Tworzywa sztuczne stosowane w przemyśle spożywczym popularność swą zawdzięczają ich właściwościom fizykochemicznym i mechanicznym takim jak: lekkość, wytrzymałość mechaniczna, podatność do formowania i łączenia, odporność na działanie wszelkich związków chemicznych. Znajdują zastosowanie przy opakowaniu w przemyśle mięsnym, owocowo – warzywnym, rybnym, mleczarskim, piekarskim, cukierniczym oraz przy produkcji napojów.
· Innym rodzaju opakowań sztucznych funkcjonalnych są wszelkiego rodzaju osłonki białkowe, i poliamidowe stosowane jako barierowe w przemysłach: mięsnym i mleczarskim – łączą się z nadzianym farszem a w przypadku poliamidu przy poprawnym zamknięciu (klipsowaniu) zwiększają terminowość przydatności do spożycia nawet do 30 dni.
· Coraz większą role przy pakowaniu jednostkowym żywności odgrywają nowe systemy pakowania, mające zastosowanie w przemyśle mięsnym, rybnym, mleczarskim i owocowo – warzywnym.

o Pakowanie próżniowe jako jedna z metod pakowania w atmosferze kontrolowanej polega na ewakuacji powietrza z opakowania o wystarczającej barierowości w stosunku do gazów, a następnie szczelnego zamykania poprzez zgrzewanie, co umożliwia zachowanie próżni w czasie przechowywania. Metoda pakowania próżniowego (w tym vacum – opakowanie próżniowe kształtne) chroni przed czynnikami zewnętrznymi oraz ze względu na próżnię przedłuża znacznie okres przydatności do spożycia bez zmieniania naturalnych właściwości żywności.

o Pakowanie w atmosferze gazów kontrolowanych (CAP) dwutlenku węgla i azotu, najczęściej stosowane przy pakowaniu w tacki styropianowe i opakowania foremkowe. Metoda pakowania w atmosferze kontrolowanej polega na wtłaczaniu do opakowania CO2 i N2, a następnie szczelnego zamykania poprzez zgrzewanie, co umożliwia zachowanie atmosfery kontrolowanej w czasie przechowywania. Metoda przedłuża znacznie okres przydatności do spożycia bez zmieniania naturalnych właściwości żywności.

o Pakowanie w atmosferze gazów zmodyfikowanych (MAP) dwutlenku węgla, tlenu i azotu, stosowane przy pakowaniu w tacki styropianowe i opakowania foremkowe. Metoda pakowania w atmosferze kontrolowanej polega na wtłaczaniu do opakowania CO2, 02 i N2, a następnie szczelnego zamykania poprzez zgrzewanie, co umożliwia zachowanie atmosfery kontrolowanej w czasie przechowywania. Tlen hamuje wzrost drobnoustrojów beztlenowych, dwutlenek węgla hamuje wzrost drobnoustrojów tlenowych a azot ze względu na najmniejszą przepuszczalność przez pory opakowania uszczelnia opakowanie. Metoda przedłuża znacznie okres przydatności do spożycia bez zmieniania naturalnych właściwości żywności.

Opakowania wtórne to przede wszystkim opakowania kartonowe, plastikowe ażurowe pojemniki – pozwalają one na bezpieczny transport i przeładunek towarów zapakowanych jednostkowo.
Zadania stawiane przed nowoczesnym opakowaniem żywności:
· Identyfikacja produktu
· Informacja o produkcie
· Ochrona przed zanieczyszczeniem, zakażeniem
· Przedłużenie trwałości
· Zapewnia markę i działa marketingowo.

Reasumując opakowania dla żywności to specyficzna grupa produktów, która musi spełniać najwyższe formy jakości, zapewniając równocześnie jak najwyższą jakość zapakowanej żywności oraz wygodę dla konsumenta. Opakowanie to również reklama dla produktu wszak klient kupuje oczami...... tylko czy zawsze? W krajach wysoko rozwiniętych od dawna dostrzeżono opakowania jako biznes pozwalający robić lukratywne interesy. Doprowadziło to środowisko do krawędzi katastrofy ekologicznej. Świat opamiętał się i teraz coraz większą role odgrywają opakowania przyjazne środowisku a dąży się do wprowadzenia wyłącznie opakowań biodegradalnych.

Nowoczesne systemy opakowań cieszą oczy, są wygodne dla konsumenta i łza się w oku kreci jak wspomina się czasy kanapki owiniętej w gazetę. Jednak zwrot nastąpił a dowodem niech będzie fakt, że parę plasterków szynki Parmeńskiej kupowanych na straganie i owiniętej w poczciwy papier pergaminowy jest dziś towarem ekskluzywnym o czym świadczy jego cena.