Mobbing w miejscu pracy

Mobbing – systematyczne trwające co najmniej kilka miesięcy, zachowania mające na celu izolowanie pracownika od społecznego otoczenia, pozbawienie go godności, rozbicie jego dotychczasowej tożsamości, doprowadzenie do całkowitej bezradności i bezsilności. (wikipedia.org)




Słowo mobbing wywodzi się od amerykańskiego słowa mob i oznacza złe traktowanie, atakowanie, napadanie. W ujęciu biologicznym jest to napadanie, nękanie przez drapieżców dużo słabszych zwierząt. Po raz pierwszy jako proces przemocy i nękania psychicznego pracownika został użyty przez Heinza Leymanna, szwedzkiego psychologa. Procesem tym określił częste i długotrwałe działania, skierowane przeciwko pracownikowi, zmierzające do usunięcia go z grupy współpracowników. Obecnie przyjmują one różną formę i intensywność.


Przyczyn działań mobbingowych jest bardzo wiele. Najczęściej kształtują się one ze względu na kształt i typ społeczeństwa. Wysokie bezrobocie i groźba utraty pracy sprawiają, że pracownicy są skłonni wykonywać każde polecenie przełożonego. Większość z nich w trosce o swą pracę boi się walczyć z takimi działaniami. Często osoby które sprzeciwiają się takim działaniom są bezzasadnie zwalniane. Przykładem tego typu mobbingu może być rozgłaszane przez media w ostatnim czasie, fałszowanie rzeczywistych godzin pracy. Pracownicy pracowali nawet więcej niż 12 godzin, natomiast w ewidencji wpisywano standardowe 8 godzin. Większość z nich nie sprzeciwiała się takim działaniom, a nawet świadomie podpisywała sfałszowane dokumenty, gdyż zastraszani byli przez swych przełożonych. Mobbing odnosi się nie tylko wobec wszystkich pracowników, jak w powyższym przykładzie, ale również wobec jednostki. Najczęściej jest to narzucanie zbyt dużej ilości obowiązków, częsta krytyka i oskarżenia, czy przywłaszczanie sobie efektów cudzej pracy. Tego typu zachowania spotykane są nie tylko na linii pracodawca-pracownik, ale również pomiędzy pracownikami. Nadmiar pracy, najczęściej nasuwany jest młodym pracownikom. Ci będący dłużej stażem w danej firmie i instytucji szykanują takie osoby i grożą donoszeniem do pracodawcy o niedostatecznych kwalifikacjach, czy potencjale nowo zatrudnionego.

Kolejnymi przyczynami działań mobbingowych mogą być różnice ze względu na kolor skóry, pochodznienie, wyznawaną religię, poglądy polityczne czy orientację seksualną. Osoba „inna” wyróżniająca się od pozostałych jest nie akceptowana przez innych pracowników. Najczęściej nie liczą się oni z jej zdaniem, często taką osobę krytykują. Również osoby wyżej postawione są narażone na działania mobbingu. Stanowisko takiej osoby jest często podważane. Dotyczy to zwłaszcza obcokrajowców. Podwładni nie są skłonni słuchać poleceń takiej osoby, a nawet prowadzą do złego wizerunku swego przełożonego u pracodawcy, domagając się usunięcia ze stanowiska lub zwolnienia. Również wzorowa praca mogą stać się powodem mobbingu. Inni pracownicy, a szczególnie przełożeni czują zagrożenie swej kariery wobec takich osób. Zazwyczaj prowadzą one do działań mających na celu ośmieszenie lub ograniczanie rozwoju pracy takiej osoby.

Innymi przyczynami mobbingu może być zbyt chimeryczne nastawienie pracodawcy. Nie liczy się dla niego zdanie oraz poglądy pracowników. Sprzeciwienie się jego decyzjom, czy przedstawienie odmiennego zdania powoduje spłynięcie większych obowiązków na taką osobę. Taki pracodawca nie zważa na prawa pracowników, nakładając na nich większe wymagania i poświęcenie. Często jedna osoba wypełnia obowiązki kilku, mające na celu obniżenie wydatków, a co za tym idzie większe dochody firmy i pracodawcy. W celu podwyższenia wydajności pracodawcy ustalają nagrody dla najlepszych pracowników, mające na celu zwiększyć konkurencyjność wewnątrz firmy i pracowanie ponad wymiarowymi godzinami. Do tych działań możemy też zaliczyć mobbing na tle seksualnym. Pracodawcy zmuszają swe podwładne usług seksualnych, grożąc, a nawet stosując przemoc fizyczną.


Osoby najczęściej narażone na takie działania to osoby młode. Ich wzorowa praca, wysokie wykształcenie i duże możliwości powodują zazdrość i poczucie zagrożenia wśród współpracowników, którzy starają się oderwać od grupy taką osobę, często utrudniając pracę, przez zmuszanie do wykonywania dodatkowych zadań, często przewyższających ich kwalifikacje. Takim osobom nie dana jest możliwość wypowiadania się, a każdy pomysł jest krytykowany i wyśmiewany. Wśród starszych pracowników również można spotkać mobbing- tym razem ze strony przełożonego. Zwolnienie takiej osoby przed wiekiem emerytalnym wiąże się z wypłacaniem wysokich odpraw. Aby uniknąć takich wydatków, pracodawcy narzucają nadmiar pracy takim osobom, krytykują wyniki tych prac, dając odczuć nieprzydatność w miejscu pracy. Kobiety pracujące w typowo męskim zawodzie, czy mężczyźni w sfeminizowanym również padają ofiarami takich ataków. W tym przypadku wiąże się to przede wszystkim z wyśmiewaniem takich osób.


Działanie jednej osoby przeciw mobbingowi jest trudne, dlatego istnieje wiele organizacji i instytucji pozwalających bronić swych praw w pracy. Najważniejszą z nich jest Międzynarodowa Organizacja Pracy. Oferuje ona pomoc osobom poniżanym i zachęca do walczenia z przejawami mobbingu. W Polsce od 2002 roku działa Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe, które obejmuje cały kraj. Jej głównymi zadaniami jest przeciwdziałanie mobbingowi przez: pomoc ofiarom udzielaną przez psychologów oraz adwokatów, organizowanie kursów wśród pracowników, prowadzenie badań występowania zjawiska mobbingu oraz nagłaśnianie takich działań w mediach. Wiele instytucji, w tym także prywatnych proponuje pomoc w odzyskiwaniu odszkodowań, za nie wliczane godziny pracy, poniżania, stosowanie przemocy fizycznej, na drodze sądowej, zapewniając utrzymanie stanowiska pracy. Według mnie przy zjawisku, który wg badań sięga ponad 5% zatrudnionych powinny być prowadzone działania mające na celu całkowite wyeliminowanie takich sytuacji. Rządy krajów powinny zaostrzyć prawo wobec takich postaw, wprowadzając przede wszystkim surowsze kary za takie działania. Wykrywaniu mobbingu powinny posłużyć częstsze kontrole, wraz z anonimowymi ankietami, które w sposób rzetelny przedstawiały by sytuację w danej firmie. Każdy pracownik powinien mieć zapewniony dostęp do osób, które będą mogły mu pomóc. Pracodawcy chcący uniknąć przemocy wśród podwładnych powinni przeprowadzać liczne szkolenia i konferencje, a zatrudniając osoby poznać o nich opinie w poprzednim miejscu pracy. Wobec wszystkich ocena pracy powinna być sprawiedliwa, a system ustalania wynagrodzeń i podwyższania stanowiska jasno ustalony i równo dostępny. Pomysły i inspiracje każdego z pracowników powinny być traktowane równo i zawsze rozważanie przez przełożonych. Każda osoba powinna być traktowana z godnością i okazywaniem danego szacunku. Pracodawcy powinni też zadbać o ustalenie wewnętrznego działania antymobbingowego wśród pracowników. Myślę, że wraz z coraz większym poznaniem problemu mobbingu, będą prowadzone prace zmniejszające działania takiego procederu.