Wielkie księstwo poznańskie

Wielkie Księstwo Poznańskie:
 Prusy utworzyły Wielkie Księstwo Poznańskie, liczące ok. 29 tys. Km2, z zachodnich departamentów byłego Księstwa Warszawskiego- poznańskiego i bydgoskiego, a także niewielkiej części departamentu kaliskiego
 nie było ono odrębnym państwem jak Królestwo Polskie, ponieważ stanowiło cv. Księstwu obiecano jednak szeroką autonomię, którą symbolizowały własny herb i flaga, a także zapewniono wyłączenie go ze Związku Niemieckiego
 władzę króla pruskiego reprezentował w Księstwie namiestnik. Jako pierwszy funkcję tę pełnił polski arystokrata, książę Antoni Radziwiłł, spokrewniony z dynastią Hohenzollernów.
 władze pruskie zezwalały na używanie języka polskiego w szkołach, urzędach i sądach, a Polacy mogli sprawować urzędy
 powstał również sejmik prowincjonalny. Liczono także na powołanie instytucji narodowych podobnych do tych istniejących w Królestwie, ale nie utworzono ani odrębnej armii, ani uniwersytetu, a uprawnienia sejmiku były bardzo ograniczone
 już w 1815r granica celna odcięła Księstwo od Królestwa Polskiego, a w 1824r zaczęto zamykać polskie szkoły
 władza Radziwiłła była niewielka, ograniczona przez kompetencje pruskich urzędników
 w gospodarce WKP następowały pozytywne zmiany. Chłopi od czasów wprowadzenia kodeksu cywilnego Napoleona w Księstwie Warszawskim byli wolni, ale nie posiadali ziemi na własność
 Prusacy utrzymali akt nadania chłopom wolności osobistej, a także zapoczątkowali uwłaszczenie, czyli przekazywanie na własność ziemi wcześniej użytkowanej.
 W Prusach dekret o uwłaszczeniu chłopów, zwany regulacją, został wydany w 1811r. Zgodnie z nim można było uwolnić się od zależności feudalnych i otrzymać użytkowaną ziemię na własność w zamian za określoną zapłatę. Mogło to być np. przekazanie panom części użytkowanej ziemi czy uiszczenie opłaty pieniężnej
 nabyć ziemię mogli tylko zamożniejsi chłopi, którzy dysponowali własnym zaprzęgiem, zwanym sprzężajem. Warunek ten, łącznie z ograniczeniem możliwości powstawania małych gospodarstw przez podział większych między spadkobierców, umożliwił tworzenie dużych gospodarstw rolnych
 uwłaszczenie chłopów w WKP zostało przeprowadzone na mocy ustawy regulacyjnej wydanej w 1823r. Zasady uwłaszczania zmieniano kilkakrotnie, a proces ten zakończył się w poł XIXw. Ustawa regulacyjna zniosła również serwituty, czyli stare prawo polskie umożliwiające chłopom korzystanie z obszarów należących formalnie do pana np. łąk, stawów, lasów. Wywoływały one zawsze spory miedzy panami a chłopami. Obszary serwitutowe zostały przyłączone do pańskich folwarków
 reforma uwłaszczeniowa doprowadziła do powstania dużych, liczących przeciętnie 14 ha, zamożnych chłopskich gospodarstw, produkujących głownie na sprzedaż
 dawni panowie feudalni stali się w XIXw. ziemianami. Zachowali swoje folwarki, niekiedy nawet je powiększyli, a opłaty chłopów za wykup ziemi umożliwiły im modernizowanie gospodarstw
 chłopi nieposiadający ziemi lub małorolni stawali się tania siłą roboczą na wsi lub przenosili się do miast
 uwłaszczenie w Wielkopolsce przyczyniło się do rozwoju rolnictwa, a to z kolei wpłynęło na powstanie i rozwój przemysłu związanego z rolnictwem-młynów, olejarni i gorzelni
 wielkopolska zaczęła przekształcać się w rolnicze zaplecze Prus