Charakterystyka regionu : Góry Świętokrzyskie

Temat : Walory turystyczne Gór Świętokrzyskich


1)Informacje ogólne


Góry Świętokrzyskie (342.34.) – masyw górski położony w południowo-wschodniej Polsce.
Dokładniej zajmują środkową część wyżyny Kielecko – Sandomierskiej , pomiędzy łukiem Wisły i Pilicy , na osi Sandomierz – Przedbórz
Nazwa gór pochodzi od klasztoru na Łysej Górze, w którym przechowywane są relikwie drzewa Krzyża Świętego.
Pasmo Górskie ,obok Sudetów , najstarsze w Polsce i jedno z najstarszych w Europie. Wypiętrzone w erze paleozoicznej ,w ruchach górotwórczych hercyńskich , przypadający na okres karboński. Góry Świętokrzyskie zbudowane są z twardych kwarcytów kambryjskich i dewońskich stanowiących ich trzon ,zaś osłonę tworzą wapienie dewońskie i mezozoiczne. Ze względu na swój sędziwy wiek mezoregion ten przypomina bardziej wyżyny ,niż góry.

Sekwencje obniżeń i wyniosłości pozwalają na wyróżnienie następujących mikroregionów :
Obniżenie Bodzentyńskie ,Obniżenie Wilkowskie ,Pasmo Świętokrzyskie z Łysicą (najwyższym szczytem 612 m n.p.m. , który znajduje się w paśmie Łysogór ) , Łysą Górą (595 m n.p.m.) i gołobożami kwarcytów ,Wzgórza Oblęgorsko - Tumlińskie , Padół Kielecko-Łagowski, Pasmo Dymińskie z zamkiem w Chęcinach oraz licznymi rezerwatami geologicznym ,Wzgórza Deleszyckie , Pasmo Wygiełzowskie . Cały obszar wykazuje zróżnicowane wykorzystanie o dużych walorach turystycznych .


2)Walory turystyczne
Zabytki regionu Gór Świętokrzyskich
Warte odwiedzenia w Świętokrzyskim Parku Narodowym są:
· Muzeum przyrodnicze na Świętym Krzyżu. W muzeum można obejrzeć minerały i skamieniałości, florę i faunę oraz eksponaty związane z zagrożeniami parku, a także ekspozycję o parkach krajobrazowych Gór Świętokrzyskich.
· Klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w. na Świętym Krzyżu. W okresie rozwoju opactwa (XIII i XIX w.) powstały tu najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego - Kazania Świętokrzyskie i Pieśni Łysogórskie.
· Wał kultowy wokół Łysej Góry z IX i X w.
W bezpośrednim sąsiedztwie parku warte zwiedzenia są:
· klasztor sióstr benedyktynek z 1633 r. w Świętej Katarzynie
· kościół w Bielinach(wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII w.)
· kościół w Bodzentynie (gotycki z połowy XV w.)
· kościół w Słupi Nowej (późnorenesansowy z drugiej połowy XVII w.)
· budynek opactwa szpitalnego z XVI w. w Nowej Słupi
· muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi
· Bodzentyn - kolegiata z XV wieku oraz ruiny zamku biskupiego, kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku ze Świętej Katarzyny na Święty Krzyż, tu znajduje się siedziba dyrekcji parku
· osada Tarczek - kościółek romański
· Chybice - gotycki kościół Kazimierzowski
· Grzegorzowice- kościółek z romańską absydą
· dymarki we wsi Huta Szklana
Świętokrzyski Park Narodowy
W środkowej części Gór Świętokrzyskich znajduje się Świętokrzyski Park Narodowy, jego obszar obejmuje najwyższe pasmo- Łysogóry ,wschodnią część Pasma Klonowskiego z górami Psarką i Miejską oraz część Pasma Pokrzywiańskiego z Górą Chełmową. Góry Świętokrzyskie porośnięte są lasami jodłowymi (Puszcza Jodłowa) i bukowymi. Większość terenu parku zajmują lasy jodłowe i bukowe, w niższych partiach pasm górskich występują bory sosnowe, bory mieszane sosnowo-dębowe z domieszką jodły, modrzewia, świerka i buka. Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza ( rodzaj pokrywy stokowej lub wierzchowinowej (grzbietowej) składającej się z luźnego larerytu skalnego), nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe i najbardziej malownicze gołoborza znajdują się w okolicach Łysej Góry i na Łysicy. Niektóre z gołoborzy to: Gołoborze Kobendzy , Biała Skałka , Księżą Skała .Na gołoborzach spotyka się różnorodną roślinność: nitkowate glony, wątrobowce, mchy, porosty, torfowce i paprocie.Na terenie parku kilka ścisłych rezerwatów „ Chełmowa Góra’’, w którym znajduje się między innymi modrzew o obwodzie 504 cm, „Święty Krzyż’’ , „Łysica’’. „Czarny Las’’, „Mokry Bór’’, o łącznej powierzchni 1 ,7 tys. hektarów. Zinwentaryzowano także około670 drzew –pomników przyrody. Bardzo bogata jest także fauna parku, licząca ponad 5 tys. gatunków.
Święty Krzyż
Łysa Góra (Święty Krzyż, Łysiec, 595m n.p.m.) - szczyt w Górach Świętokrzyskich, położony we wschodniej części pasma Łysogór, objęty ochroną w ramach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Zbudowany z kwarcytów i łupków kambryjskich.Na szczycie znajdują się: skalne rumowisko, charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich, tzw. gołoborze, ścisły rezerwat przyrody obejmujący las jodłowo-bukowy, pozostałości pogańskiego wału kultowego, opactwo pobenedyktyńskie Święty Krzyż oraz telewizyjna stacja przekaźnikowa o wysokości 157 m .
Łysa Góra stanowi ważny węzeł szlaków turystycznych w tym regionie. Rozpoczyna się tu niebieski szlak turystyczny prowadzący do Pętkowic . Przez górę przechodzi czerwony szlak turystyczny im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniaków .
Sanktuarium Święty Krzyż
Według legendy opactwo bendyktyńskie założył Bolesław Chrobry w 1006. Od XIV w. nazywane Świętym Krzyżem, jako że przechowywane są tu relikwie drzewa Krzyża świętego, na którym miał umrzeć Jezus Chrystus, podarowane w XIIw. przez św. Emeryka, syna Stefana I, króla węgierskiego. Odtąd stało się jednym z najważniejszych polskich sanktuariów i celem licznych pielgrzymek.
Opactwo w ciągu swej historii było kilkakrotnie rabowane i niszczone. Podupadało i podnosiło się z upadku dzięki hojnym fundatorom. Dopiero kasata zakonu po rozbiorach przyniosła najwięcej zniszczeń. W 1819 na mocy dekretu prymasa, na podstawie bulli papieża Piusa VII, zabudowania opactwa przekazano skarbowi Królestwa Polskiego. Znajdujące się w ruinie budynki opactwa carskie władze rosyjskie przekształciły w 1864 w ciężkie więzienie, które istniało tu do 1939 (od 1918 jako polskie więzienie, odbywali w nim karę m.in. Sergiusz Piasecki i Stepan Bandera). Jednak już w 1936 przybyli tu zakonnicy Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej, którzy przejęli część klasztoru. Wybuch wojny przerwał jednak prace nad odrodzeniem klasztoru. Podczas wojny, Niemcy utworzyli tu obóz zagłady jeńców radzieckich, których zbiorowa mogiła znajduje się na polanie pod szczytem. W 1961 budynki po więzieniu przejął Świętokrzyski Park Narodowy. Aktualnie w części bundynku mieści się nowicjat Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów M.N.
Zespół opactwa pobenedyktyńskiego obejmuje czworobok budynków klasztornych z XIV-XV w. wraz z wirydarzem i krużgankiem, wczesnobarokową kaplicą Oleśnickich oraz poźnobarokowo-klasycystycznym kościołem. Kościół oryginalnie miał wieżyczkę, która jednak uległa zniszczeniu. Od zachodu przylega wczesnobarokowe skrzydło (obecnie Muzeum Przyrodniczo-Leśne ŚPN), a od wschodu barokowa dzwonnica i brama z XVIII w.
W krypcie kaplicy Oleśnickich złożone jest zmumifikowane ciało, które przypisywano przez długi okres Jeremiemu Wiśniowieckiemu; ostatnie badania naukowe zdają się nie potwierdzać tej tezy. Szczątki są dostępne do oglądania. W podziemiach na uwagę zasługują, również eksponowane, zmumifikowane zwłoki powstańców styczniowych z 1864 r.
Święta Katarzyna
Historia Świętej Katarzyny
Podania mówią, że istniała tu kiedyś pogańska świątynia. Wg. tradycji w średniowieczu osiedlali się tu pustelnicy. W 1399 r. miał tu osiąść rycerz Wacławek, który ufundował kościółek św. Katarzyny.
W XIV w. ziemia ta należała do biskupów krakowskich. Około 1478 r. biskup Jan Rzeszowski osadził przy kościele bernardynów. Początkowo przy kościółku istniał także oddzielny dom emerytów. W 1490 r. Maciej z Pyzdr, opat świętokrzyski nadał dom wraz z kościołem bernardynom. W 1817 r. bernardyni ustąpili miejsca bernardynkom, których klasztor w Drzewicy spłonął w pożarze.
Zabytki Świętej Katarzyny
· Zespół klasztorny bernardynek, założony w drugiej połowie XV w., początkowo jako klasztor bernardynów. Wielokrotnie przebudowywany i obecnie w zasadzie bezstylowy. Wyjątkiem jest otoczony krużgankami renesansowy wirydarz z 1633 r. W skład zespołu klasztornego wchodzi kościół pw. św. Katarzyny. W XIX w. wyposażenie świątyni uległo zniszczeniu na skutek pożaru. Z dawnego wyposażenia zachował się wyłącznie obraz Madonny z XVI w. Figurka św. Katarzyny jest prawdopodobnie kopią figury zaginionej w pożarze. Pierwotna figura według tradycji została tu sprowadzona z północnej Afryki.
· Drewniana kapliczka św. Franciszka przy drodze na Łysicę. Obok kapliczki znajduje się źródło, uznawane przez wiernych za cudowne. Wg. tradycji woda z tego źródełka leczy choroby oczu.
· Kaplica cmentarna nazywana kapliczką Żeromskiego. Wzniesiona na początku XIX w. Na tynku znajdują się wyryte w 1882 r. podpisy Stefana Żeromskiego oraz jego szkolnego kolegi Janka Stróżeckiego. Nieopodal kapliczki znajdują się dwie mogiły: z czasów powstania styczniowego oraz z 1943 r.


Góry Świętokrzyskie to niewątpliwie jeden z najciekawszych i najpiękniejszych regionów Polski . Ze względu na niewielką odległość od Warszawy i Łodzi –jednych z większych ośrodków miejskich w kraju- Góry Świętokrzyskie posiadają wszelkie atuty , aby na wycieczkę wybrać właśnie ten obszar Polski. Już od dawna cieszą się dużym zainteresowaniem nie tylko turystów ,ale i naukowców z całego kraju .Zwolennicy czynnego wypoczynku odnajdują tutaj przepiękne krajobrazy , poznają niezwykle ciekawą budowę geograficzną , różnorodność skał i minerałów, bogatą szatę roślinną,wiele zabytków kultury i sztuki , miejsc historycznych i pomników pamięci narodowej, oraz wiele przykładów osiągnięć gospodarczych i kulturowych. Bez wątpienia każdy turysta powinien , przekonać się na własne oczy ,dlaczego Stefan Żeromski,czy Stanisław Staszic najbardziej umiłowali właśnie kieleczczyznę.


3)Bibliografia
· WYDAWNICTWO PASCAL , Polska na weekend , Warszawa 2000
· PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE , Słownik geograficzno-krajobrazowy Polski, Warszawa 1983
· KOWALCZEWSKI S. , Góry Świętokrzyskie .Kielce ,Kielce 1969
· ENCYKLOPEDIA POWSZECHNA PWN , Warszawa 1990